فاخته- ماده ۳۴ قانون برنامه پنجساله هفتم توسعه، در چارچوبی نوآورانه، تلاش دارد تا به یکی از مسائل حساس و اساسی جامعه یعنی سلامت و ایمنی مواد غذایی و بهداشتی پاسخ دهد. در شرایطی که تولیدات فراوردههای دامی و غذایی در ایران با رشد و گسترش مواجه است، اطمینان از ایمنی و سلامت مواد مصرفی، یک اولویت ملی بهشمار میآید. این ماده با هدف تقویت کنترلهای بهداشتی، ایجاد شفافیت در نظارت، و جلوگیری از تعارض منافع، مسیری جدید را برای نظارت بر سلامت محصولات گشوده است.
اهداف و دستاوردهای کلیدی ماده ۳۴
ماده ۳۴ در قالب برنامه پنجساله هفتم توسعه، با اهدافی روشن و جامع بهمنظور اصلاح و بهبود سیستم نظارتی، موارد زیر را در دستور کار قرار میدهد:
الف.اصلیترین هدف این ماده، ایجاد اطمینان در مصرفکنندگان از کیفیت و ایمنی مواد غذایی و محصولات بهداشتی است. ماده ۳۴ به وزارت بهداشت جهادکشاورزی و سازمان دامپزشکی کشور اجازه میدهد تا کانونهای مسئولان فنی و بهداشتی را ایجاد کنند. این کانونها موظفاند که بر تولیدات غذایی، محصولات دامی، نوشیدنیها، و محصولات آرایشی به شکلی دقیق و نظاممند نظارت کنند. نتیجه این نظارتها، کاهش خطرات بهداشتی و بهبود سلامت جامعه خواهد بود.
ب. یکی از جنبههای نوآورانه ماده ۳۴، تلاش برای جلوگیری از ایجاد تعارض منافع در نظارت بر صنایع است. در برخی موارد، تعارض منافع میتواند منجر به تضعیف نظارتهای بهداشتی شود و سلامت جامعه را به خطر بیندازد. ماده ۳۴ با ایجاد کانونهای تخصصی و مستقل، شرایط را برای نظارت شفاف و بیطرفانه مهیا میکند و اعتماد عمومی را نسبت به سیستم نظارتی تقویت مینماید.
ج.این ماده به طور خاص برای صدور مجوز به کانونهای مسئولان فنی و بهداشتی ایجاد شده است که فعالیت این کانونها در چهارچوب قوانین کسبوکار، به نحوی تخصصی و منسجم، نظارت بر فرآیندهای تولیدی را هدایت خواهند کرد.
د. نظارتهای جدید و سختگیرانهتر، تولیدکنندگان را ملزم به رعایت استانداردهای بالاتر میکند و این امر میتواند کیفیت محصولات داخلی را بهبود بخشد. در نتیجه، محصولات ایرانی توان رقابتی بیشتری در بازارهای داخلی و خارجی پیدا خواهند کرد.
چالشهای پیشروی اجرای ماده ۳۴
با وجود اهداف مثبت و رویکردهای کارآمد این قانون، اجرای ماده ۳۴ با چالشهای مهمی روبرو است که توجه به آنها میتواند در بهبود روند اجرا موثر باشد:
الف. اجرای موثر ماده ۳۴ نیازمند همکاری چندین سازمان از جمله وزارت بهداشت وجهادکشاورزی ، سازمان دامپزشکی، وزارت دادگستری، و معاونت حقوقی ریاست جمهوری است. این هماهنگیهای بیندستگاهی اگرچه ضروری است، اما فرآیندی زمانبر و پیچیده بوده و نیازمند ایجاد سازوکارهایی برای ارتباط و همکاری مداوم و موثر میان این نهادهاست.
ب. یکی از مهمترین چالشهای اجرای ماده ۳۴، کمبود نیروی کار متخصص در حوزههای فنی و بهداشتی است. برای اینکه کانونهای مسئولان فنی و بهداشتی به درستی عمل کنند، نیاز به نیروی کار آموزشدیده و ماهر دارند. تربیت چنین افرادی نیازمند برنامهریزیهای آموزشی دقیق و هزینههای قابل توجه است که میتواند روند اجرای این قانون را با تاخیر مواجه کند.
ج. اجرای نظارتهای تخصصی و راهاندازی کانونهای مسئولان فنی و بهداشتی، مستلزم تامین بودجه و زیرساختهای مالی است. در شرایط اقتصادی کنونی، کمبود بودجه میتواند یکی از موانع مهم بر سر راه اجرای موثر و دقیق نظارتها باشد. بدون حمایت مالی کافی، اجرای کامل و دقیق نظارتها امکانپذیر نخواهد بود.
د. صنایع مرتبط با فراورده های خام دامی وغذایی و بهداشتی ممکن است به دلایل مختلفی نسبت به مقررات جدید مقاومت کنند. رعایت استانداردهای جدید بهداشتی ممکن است هزینههای آنها را افزایش داده و در نتیجه برخی صنایع تولیدی با این تغییرات مخالفت کنند. دولت میتواند با ایجاد طرحهای تشویقی، این صنایع را به رعایت مقررات جدید ترغیب کند و از این طریق، نگرانیهای آنها را کاهش دهد.
اهمیت آییننامه اجرایی و نقش آن در اجرای ماده ۳۴
برای اینکه این ماده بهطور کامل و موثر اجرا شود، تدوین یک آییننامه اجرایی دقیق و شفاف از اهمیت بالایی برخوردار است. این آییننامه که باید ظرف سه ماه پس از اجرای قانون به تصویب هیات وزیران برسد، میتواند چارچوبهای عملیاتی و ضوابط اجرایی ماده ۳۴ را تعیین کند. یک آییننامه جامع و شفاف، مسیر اجرای ماده ۳۴ را هموار میکند و نقش کلیدی در کاهش چالشهای اجرایی و دستیابی به اهداف این قانون ایفا خواهد کرد.
دکتر رضا افشاریان
دامپزشک
