اجرای ماده ۱۹ و استقلال مسئولین فنی بهداشتی؛ دیدگاه‌ها و راهکارهای مرد شماره یک نظام دامپزشکی چیست؟

فاخته- بلکه عزم جدی برای شنیدن دغدغه‌ها و یافتن راه‌حل‌های واقعی دارد. بارها پیش آمده که مسئولین فنی بهداشتی با صبر و حوصله مشکلات خود را مطرح کرده‌اند و شخص دکتر عباسعلی مطلبی با دقت و حوصله مورد به مورد این مسائل را بررسی کرده‌اند. حاصل این گفت‌وگوها و تعامل سازنده دستیابی به نتایج ارزشمند و راهکارهایی است که می‌تواند برای آینده حرفه دامپزشکی و به‌ویژه جایگاه مسئولین فنی نقطه عطفی تاریخی باشد.
وی بارها در سخنان خود تأکید کرده‌ که ماده ۱۹ قانون به روشنی جایگاه مسئول فنی بهداشتی را تعریف کرده است. چه در آیین‌نامه نظارت بهداشتی چه در قانون نظام جامع دامپروری مصوب ۱۳۸۸ چه در بند (ب) تبصره ۳۴ برنامه ششم توسعه و چه در برنامه هفتم،همه جا بر اهمیت و نقش مسئولین فنی بهداشتی  تصریح شده است.
با این وجود  مسئله اصلی همچنان در ارتباط مالی مستقیم میان کارفرما و مسئول فنی بهداشتی نهفته است. وقتی فردی باید ناظر بر رعایت اصول بهداشتی باشد و در عین حال حقوق خود را از همان کارفرما دریافت کند، تعارض منافع به وجود می‌آید. دکتر مطلبی به‌درستی اشاره کرده‌اند که برای حل این مشکل، دو راهکار مهم وجود دارد: 
تشکیل کانون‌های مسئولین فنی و یا استفاده از شرکت‌های تأمین نیروی انسانی که با مشارکت خود مسئولین فنی ایجاد می‌شوند.
من به‌عنوان کارشناسی که سال‌ها پیگیر امور مسئولین فنی بهداشتی و حل مشکلاتشان بوده‌ام در اینجا از زبان بسیاری از آنان سخن می‌گویم. هرچند خودم نیز باید اعتراف کنم که در برخی موارد به دلایل مختلف نتوانسته‌ام آن‌طور که باید و شاید از این قشر حمایت کنم اما همیشه دغدغه‌مند بوده‌ام و تلاش کرده‌ام صدای آنها را منتقل کنم.
مسئولین فنی بهداشتی سال‌هاست با مشکلاتی مشابه دست و پنجه نرم می‌کنند. بارها پیش آمده که فردی تنها به دلیل ایستادگی بر اصول بهداشتی از کار کنار گذاشته شده یا تحت فشار مالی و روحی قرار گرفته است. یکی از آنان تعریف می‌کرد: (وقتی گزارش یک مشکل بهداشتی جدی را نوشتم، کارفرما با صراحت گفت اگر این موضوع را پیگیری کنی، قرارداد سال بعد تمدید نخواهد شد.) این موقعیت دشواری است جایی که مسئول فنی بهداشتی  باید میان معیشت خود و سلامت جامعه یکی را انتخاب کند.
با این حال همه کارفرماها چنین دیدگاهی ندارند. من کارفرمایانی را می‌شناسم که خودشان به‌دنبال مسئول فنی بهداشتی سخت‌گیر و درستکار هستند. همین هفته گذشته بود که یکی از کارفرمایان کارخانه خوراک دام طی تماس تلفنی از من خواستند که با مسئول فنی بهداشتی آن کارخانه صحبت کنم تا جدیت بیشتری در کار داشته باشد. ایشان حتی تأکید کردند اگر مسئول فنی بهداشتی فعلی نتواند با قاطعیت کار کند با نظر  نظام دامپزشکی فرد دیگری که صلاحیت بیشتری دارد جایگزین خواهد شد. این نمونه نشان می‌دهد که بسیاری از کارفرمایان مسئولیت‌پذیرند و سلامت و کیفیت تولید را در اولویت می‌دانند.

نمونه‌های موفق دیگری هم هست. در یکی از واحدهای بسته‌بندی گوشت  کارفرما نه‌تنها به توصیه‌های مسئول فنی بهداشتی توجه کامل داشت بلکه خواستار اجرای دقیق‌تر ضوابط شد. نتیجه آن شد که واحد مذکور به‌عنوان نمونه استانی معرفی شد و فروش محصولاتش چند برابر افزایش یافت. در یکی ازشهرستانها  نیز کشتارگاهی وجود داشت که پس از همکاری نزدیک کارفرما و مسئول فنی بهداشتی  توانست گریدAرا کسب کند. این مثال‌ها نشان می‌دهد که همکاری مسئول فنی بهداشتی و کارفرما اگر بر پایه اعتماد و ساختار درست باشد نتیجه‌ای جز موفقیت برای هر دو طرف نخواهد داشت.

دکتر مطلبی در سخنان خود تأکید کردند که معرفی مسئول فنی بهداشتی  باید تنها از سوی سازمان نظام دامپزشکی و سازمان دامپزشکی صورت گیرد، نه کارفرما دلیل این موضوع بسیار روشن است: 
هر فردی نمی‌تواند بدون گذراندن آموزش‌های لازم وارد این عرصه شود. اما اگر انتخاب به دست کارفرما سپرده شودممکن است افراد فاقد صلاحیت وارد شوند و سلامت محصولات و در نهایت سلامت جامعه به خطر بیفتد.

اکنون که این موضوعات روشن شده سؤال اساسی این است: 
چگونه می‌توان این راهکارها را عملیاتی کرد؟ مسئولین فنی بهداشتی بارها گفته‌اند قوانین خوب داریم اما ضمانت اجرایی کافی وجود ندارد. برای رسیدن به اهدافی که رئیس سازمان نظام دامپزشکی مطرح کرده‌اند چند اقدام مشخص لازم است:

نخست اینکه آیین‌نامه‌ها باید شفاف و الزام‌آور باشند. اگر کارفرمایی خلاف ضابطه عمل کرد یا از به‌کارگیری مسئول فنی یهداشتی صلاحیت‌دار خودداری نمود باید با ضمانت‌های قوی قانونی مواجه شود.

دوم اینکه اجرای پایلوت‌های منطقه‌ای بسیار مؤثر است. مثلاً طرح کانون یا شرکت تأمین نیرو ابتدا در چند استان اجرا شود تا مشکلات احتمالی شناسایی و برطرف گردد.

سوم، استفاده از سامانه‌های الکترونیکی برای ثبت قراردادها پرداخت حقوق و ارزیابی عملکرد مسئولین فنی بهداشتی می‌تواند شفافیت بالایی ایجاد کند. در این صورت همه چیز قابل پیگیری است و هیچ‌کس نمی‌تواند خارج از چارچوب عمل کند.

چهارم، حمایت حقوقی و صنفی از مسئولین فنی بهداشتی  باید تقویت شود. اگر مسئولی بهداشتی  به دلیل انجام درست وظیفه‌اش مورد تهدید یا فشار قرار گرفت باید بداند که سازمان نظام دامپزشکی پشتیبان اوست و اجازه نمی‌دهد حقوق او تضییع شود.

پنجم، مسئولین فنی بهداشتی خود باید منسجم و متحد باشند. تجربه نشان داده که وقتی پراکنده عمل کنند، مشکلاتشان جدی گرفته نمی‌شود. اما اگر در قالب کانون‌ها و انجمن‌های فعال یک صدا شوند، هم قدرت چانه‌زنی بیشتری خواهند داشت و هم اجرای پیشنهادات دکتر مطلبی سریع‌تر محقق می‌شود.

واقعیت این است که سال‌ها مسئولین فنی با مشکلاتی مثل عدم امنیت شغلی فشارهای مالی و بی‌توجهی‌ها کنار آمده‌اند اما اکنون شرایطی فراهم شده که می‌تواند آغازگر تحولی جدی باشد. امروز نگاه رئیس سازمان نظام دامپزشکی و مدیران سازمان دامپزشکی به این موضوع نگاهی حمایتی و دلسوزانه است. این نگاه فرصتی طلایی برای حل ریشه‌ای مشکلات فراهم کرده است.

دکتر رضا افشاریان