مظلومیت دامپزشکی در محاصره مناسبت‌ها؛ وقتی "مهریماه‌ها" از امنیت زیستی کوچ می‌کنند...

فاخته- چکیده: "مهرماه" در تقویم مناسبتی ایران سرشار از مناسبت‌های کلیدی است؛ از روز ملی روستا و عشایر (۱۲ مهر) تا هفته نیروی انتظامی (۱۳ مهر) و روز ملی دامپزشکی و روز تهران (۱۴ مهر). با وجود اهمیت هر یک از این روزها، تداخل و تراکم آن‌ها موجب شده نقش بنیادین دامپزشکی در امنیت زیستی و سلامت جامعه به حاشیه رانده شود. این مقاله با رویکرد تحلیلی و علمی، ضمن احترام به همه مناسبت‌ها، بر مظلومیت دامپزشکی و غفلت از روستا و عشایر تأکید کرده و راهکارهایی برای بازتعریف جایگاه این حوزه‌ها ارائه می‌دهد.

واژگان کلیدی:  دامپزشکی، امنیت زیستی، روستا و عشایر، امنیت غذایی، مناسبت‌های مهرماه، سلامت عمومی

مقدمه: ۱۲ مهر، روز ملی روستا و عشایر، نماد جوامعی است که ستون اصلی تولید و امنیت غذایی کشورند.
۱۳ مهر، آغاز هفته نیروی انتظامی، یادآور نقش حیاتی امنیت اجتماعی است و ۱۴ مهر، در تقویم همزمان به دو عنوان گره خورده: روز ملی دامپزشکی (مصوب ۱۳۶۹) و روز تهران (مصوب شورای فرهنگی استانداری).

نگارنده این یادداشت با کمال احترام خالصانه و مسؤولانه به همه بزرگداشت‌ها، تمرکز را بر روستا و عشایر و دامپزشکی قرار داده است. هدف، تحلیل علمی و منطقی و ارائه راهکار دوستانه برای دیده شدن نقش بنیادین این حوزه‌هاست. چرا که غفلت‌های گذشته، ضعف تبلیغات هدفمند و دشواری‌های اجرایی و عملی در عرصه تولید و بهداشت و سلامت دامی، موجب شده این دو ستون امنیت غذایی کمتر از آنچه شایسته‌اند، در افکار عمومی و تصمیم‌سازی‌ها برجسته شوند. در چنین شرایطی، تداخل مناسبت‌ها می‌تواند نه‌تنها دامپزشکی، بلکه سایر حوزه‌ها را در ازدحام تقویم کم‌رنگ کند.

روستا و عشایر؛ ریشه‌های امنیت غذایی

اگر امنیت غذایی را یک زنجیره بدانیم، روستا و عشایر نخستین حلقه آن هستند:

تولیدکنندگان اصلی در حوزه‌های گوشت، لبنیات، غلات، میوه و صیفی‌جات.

طلایه داران تنوع زیستی از طریق تکثیر و  پرورش نژادهای بومی و دانش سنتی تولید.

تأمین‌کنندگان سفره مردم در کالاهای اساسی چون برنج، لبنیات، دام سبک و سنگین، انواع آبزیان، مرغ، تخم‌مرغ، روغن و نان.

اما در سال‌های اخیر، وزارتخانه‌های مرتبط در حوزه فرهنگ‌سازی و حمایت از بازار محصولات روستایی و عشایری، بیش از حد منفعل عمل کرده‌اند؛ گویی در خواب سنگین فرهنگی مانند اصحاب کهف فرو رفته‌اند. این بی‌توجهی به سفره مردم و معیشت تولیدکنندگان، موجب کاهش انگیزه، افت بهره‌وری و غفلت از نقش حیاتی روستا و عشایر در امنیت غذایی شده است.

دامپزشکی ؛ خط مقدم پدافند امنیت زیستی و غذایی

دامپزشکی در این میان، مکمل حیاتی روستا و عشایر است و نقش اش بسیار فراتر از درمان حیوانات خانگی یا پروتئین حیوانی است :

تضمین سلامت فرآورده‌های پروتئینی، لبنی و گوشتی.

ممیزی و قرنطینه واردات و صادرات محصولات دامی.

سد محکم در برابر بیماری‌های مشترک انسان و حیوان.

پشتیبان تولید پایدار و سلامت جامعه.

حفاظت از امنیت زیستی در سطح ملی و بین‌المللی.

با این وجود، هم‌زمانی روز دامپزشکی با چند مناسبت دیگر، این فرصت را از جامعه دامپزشکی گرفته که یک روز کامل و متمرکز به نقش تاریخی خود در امنیت زیستی بپردازد.

مظلومیت "دامپزشکی" در محاصره مناسبت‌ها

۱۴ مهر می‌توانست روزی باشد برای یادآوری نقش دامپزشکی در تضمین سلامت نسل‌ها و امنیت غذایی. اما تداخل آن با «روز تهران» و نزدیکی به روزهای پررنگ دیگر، باعث شده این روز مظلومانه در سایه قرار گیرد.

این مظلومیت نه از کم‌اهمیتی دامپزشکی، بلکه از غفلت تاریخی، ضعف کار رسانه‌ای و عدم توجه اجرایی برخی مسوولان ناشی شده است.

چرا و چگونه "مهریماه‌ها" از دامپزشکی و امنیت زیستی کوچ کرده‌اند؟

عدم آگاهی عمومی : بسیاری هنوز دامپزشکی را محدود به درمان حیوانات خانگی می‌دانند و نقش حیاتی آن در امنیت غذایی و سلامت عمومی را نمی‌شناسند.

کم‌رنگی رسانه‌ای : فعالیت رسانه‌ای و تبلیغات هدفمند برای برجسته‌سازی دامپزشکی و تولید روستایی بسیار ضعیف بوده است.

سایه‌نشینی تقویمی : تداخل با سایر مناسبت‌ها، فرصت دیده‌شدن را کاهش داده است.

فقدان مطالبه‌گری اجتماعی : جامعه کمتر از سهم دامپزشکان و روستا و عشایر در حفظ سلامت و تغذیه خود آگاه است.

راهکارها و پیشنهادات مسؤولانه 

بازنگری در تقویم مناسبت‌ها: پرهیز از تداخل‌های موازی و اختصاص روزی متمرکز برای دامپزشکی.

کمپین‌های رسانه‌ای هدفمند: معرفی نقش دامپزشکی و تولیدکنندگان روستایی در امنیت غذایی.

ارتباط هوشمند مناسبت‌ها: معرفی دامپزشکی به‌عنوان حلقه وصل امنیت اجتماعی (۱۳ مهر) و امنیت غذایی (۱۲ مهر).

آموزش عمومی: آگاه‌سازی دانش‌آموزان و دانشجویان درباره نقش دامپزشکی و تولید روستایی در توسعه پایدار.

بیداری فرهنگی در وزارتخانه‌ها : عبور از خواب اصحاب کهف و نگاه جدی‌تر به بازار محصولات کشاورزی و دامی، سفره مردم و توسعه پایدار روستا و عشایر.

تقویت همکاری بین‌بخشی: هماهنگی وزارت جهاد کشاورزی، صمت، بهداشت، آموزش و رسانه‌ها برای تقویت جایگاه دامپزشکی و تولید روستایی.

سخن پایانی اما همیشه پی آیند:

 دامپزشکی و روستا ـ عشایر، دو ستون مغفول امنیت زیستی و غذایی کشورند که در ازدحام مناسبت‌های مهرماه کم‌رنگ شده‌اند. این یادداشت، بی‌آنکه شأن دیگر بزرگداشت‌ها را خدشه‌دار کند، هشدار می‌دهد که بی‌توجهی رسانه‌ای و مدیریتی می‌تواند موجب فراموشی تدریجی نقش بنیادین این دو حوزه شود.

بازگرداندن مهریماه‌ها به دامپزشکی و روستا و عشایر، ضرورتی ملی است؛ چرا که بدون آن‌ها، امنیت غذایی و سلامت جامعه بر پایه‌ای لرزان خواهد بود.

«نگارنده این یادداشت با احترام به تکریم همه بزرگداشت‌ها ، تأکید می‌کند که هدف از این یادداشت ، تحلیل علمی، منطقی و ارائه راهکار دوستانه و اجرایی است، نه انتقاد بیهوده زیرا "وحدت گرایی در مسیر همگرایی" و همکاری بین بخشی می تواند موجب تعالی کار فرهنگی و احترام به همه اقشار جامعه که دل در گروی رشد ، توسعه ، آرامش و آسایش این مرز و بوم شکوهمند داشته ، دارند و به لطف خدا و برکت سفره غذا خواهند داشت ، بیشتر از گذشته های غفلت زای سهوی و نه عمدی شود و انجام کارهای فرهنگی نوین باید در راس این امور باشد.»/764

                  علیرضا کیهان‌پور 

منابع:

کیهان‌پور، علیرضا (۱۳۸۰–۱۴۰۴). مجموعه مقالات علمی و تخصصی در حوزه کشاورزی، امنیت غذایی، دامپزشکی و توسعه روستایی. بیش از ۵۰۰ مقاله منتشرشده، قابل جستجو در موتورهای علمی و گوگل، حجم تقریبی ۱۰۰۰ صفحه.

World Organisation for Animal Health (OIE). (2023). Veterinary Services and One Health.

FAO. (2022). The State of Food Security and Nutrition in the World.