آیینه‌های شکسته؛ بازنشستگی تحقیرآمیز در دامپزشکی و زوال انگیزه در نسل آینده

آیینه‌های شکسته: بازنشستگی تحقیرآمیز در دامپزشکی و زوال انگیزه نسل آینده
(تحلیلی بر پرونده بازنشستگی مسئول سابق روابط عمومی اداره کل دامپزشکی آذربایجان غربی و درخواست ورود معاونت توسعه مدیریت و منابع سازمان دامپزشکی در این گونه مسائل)

                                        
سقوط از اوج خدمت به ورطه فراموشی

فاخته- انتصاب دکتر حبیب اسحقی به سمت مسئول روابط عمومی اداره کل دامپزشکی آذربایجان غربی در مراسمی با حضور مدیران ارشد، نقطه عطفی تلخ در مدیریت منابع انسانی این سازمان بود. آنچه در حاشیه این انتصاب نادیده گرفته شد، خروج تحقیرآمیز "بهروز کریم‌زاده"  مسئول سابق روابط عمومی اداره کل دامپزشکی آذربایجان غربی  بدون کوچک‌ترین برنامه انتقال تجربه یا تقدیر معنادار بود. اقدامی که نه تنها کرامت انسانی را نقض کرد، بلکه آیینه‌ای از آینده شغلی تمام کارکنان شد. حرمت امامزاده را متولی آن نگه می‌دارد؛ و در اینجا، متولیان سازمان دامپزشکی، با رفتاری که در پیش گرفتند، نه تنها حرمت پیشکسوت خود را نشکستند، بلکه بذر بی‌اعتمادی و یأس را در دل جوانان کاشتند.

۱. تشریح پرونده کریم‌زاده بنابر اظهارات خودش : الگویی از مدیریت شتابزده
الف) شوک ساعت ۱۳:۳۰: ابلاغ بازنشستگی در ۱۸ خرداد ۱۴۰۴ رأس ساعت ۱۳:۳۰، با دستور خروج فوری از محیط کار در ۱۹ خرداد، عملاً اخراج پوشالی را تداعی می‌کند. این شیوه، مصداق بارز بی‌احترامی به سال‌ها خدمت صادقانه است.
ب‌) حذف از مراسم تقدیر: عدم دعوت به مراسم تقدیر از خدماتش، علیرغم حضور مدیران و جانشین، پیام ناخوانده بی‌ارزشی سال‌ها تلاش را منتقل کرد. چگونه می‌توان انتظار داشت که کارکنان جدید به سازمان خود وفادار باشند، وقتی شاهد چنین بی‌اعتنایی‌هایی نسبت به پیشکسوتان خود هستند؟
ج) انتقال ناپخته دانش: قطع ناگهانی زنجیره انتقال تجربه به جانشین، خلاء اطلاعاتی در واحد روابط عمومی ایجاد کرد که با تعریف مسئولیت‌های حساس اطلاع‌رسانی در شرح‌ شغل دامپزشکی در تناقض است. سرمایه‌های انسانی باسابقه، گنجینه‌هایی از دانش و تجربه هستند که چنین رویه‌هایی به آسانی آن‌ها را به باد می‌دهد. شایان ذکر است که این تحلیل، مبتنی بر اظهار نظر رسمی و عمومی جناب آقای مهندس بهروز کریم‌زاده در تاریخ ۳۱ تیر ۱۴۰۴ در بخش نظرات وب‌سایت رسمی  پایگاه خبری حکیم مهر منتشر شده است. بدیهی است در صورت تکذیب یا اصلاحیه رسمی از سوی ایشان، مقاله حاضر نیز متناسب با آن مورد بازبینی و به‌روزرسانی قرار خواهد گرفت.
۲. اثر آینه‌ای: چرا این رویه انگیزه‌ها را می‌کشد؟
الف) پیش‌بینی آینده شغلی: کارکنان جوان با مشاهده بازنشستگانی که حتی از یک کیلومتری اداره عبور نمی‌کنند (به اعتراف نظرات)، آینده خود را در این آینه می‌بینند و انگیزه خدمت را از دست می‌دهند. این تصویر آینده، بیش از هر چیز دلسردکننده است.
ب‌)تضاد با ارزش‌های سازمانی: درحالی که شرح‌ شغل دامپزشکان بر رعایت اخلاق حرفه‌ای و احترام تأکید دارد، این رفتارها عملاً دوگانگی ارزشی ایجاد می‌کند. این تناقض، می‌تواند به سست شدن ریشه‌های اخلاق حرفه‌ای در سازمان منجر شود.
ج) آسیب به سرمایه اجتماعی: سوابق نشان می‌دهد سازمان دامپزشکی با کمبود شدید نیروی انسانی و حقوق پایین‌تر از استاندارد (۱۵ میلیون تومان برای دکترای دامپزشکی) مواجه است. این رویه، بحران جذب نیرو را تشدید می‌کند، زیرا هیچ نیروی متعهدی تمایل به ورود به سازمانی با چنین فرهنگی را نخواهد داشت.

۳.الگوی کوروش: درسی تاریخی برای تکریم در برکناری
الف) اصل احترام در تغییر: رفتار کوروش با پادشاه مغلوب بابل نشان می‌دهد حتی هنگام برکناری حاکمان ظالم، کرامت انسانی نباید قربانی شود. کوروش به درخواست اطرافیانش که خواهان مجازات شدید پادشاه بابل بودند، پاسخ داد که هرچند او ظالم بوده ولی پادشاه یک کشور بوده، بنابراین با احترام با خودش و خانواده‌اش رفتار کنید. این نمادی از یک مدیریت خردمندانه و انسانی است.
ب‌) تناقض با مدیریت امروز: درحالی که کوروش برای دشمن شکست‌خورده احترام قائل بود، سازمان دامپزشکی با پرسنل خودی چون کریم‌زاده رفتاری پایین‌تر از استانداردهای برخورد با دشمن دارد! این مقایسه تلخ، نشان‌دهنده یک بحران عمیق در ارزش‌های سازمانی است.
ج) درسی از رویدادهای معاصر: این شیوه ناگهانی و غیرمتعارف در مدیریت منابع انسانی، بی‌شباهت به رویدادهای تاریخی معاصر نیز نیست. همانند برکناری ناگهانی آقای متکی، وزیر امور خارجه وقت، توسط رئیس‌جمهور سابق، محمود احمدی‌نژاد، در حین سفر و گفتگو با رئیس‌جمهور سنگال، که حتی تعجب مقامات خارجی را نیز برانگیخت و به عنوان نقض آداب دیپلماتیک و عدم تکریم جایگاه مورد نقد قرار گرفت، برخورد با بازنشستگان نیز نیازمند بازنگری جدی است. بازنشسته کردن فرد وسط ماه و بدون فرصت برای ساماندهی امور، نه تنها غیراخلاقی است بلکه نشان‌دهنده عدم درک صحیح از نقش و جایگاه کارکنان در ساختار یک سازمان است.
د) درس برای مدیران: برکناری با تکریم، فرهنگ سازمانی را ارتقا می‌دهد و انسجام تیمی را حفظ می‌کند. چنین رویکردی، نه تنها مانع از فرار مغزها و نضع انگیزه می‌شود، بلکه روحیه همکاری و تعهد را تقویت می‌کند.

۴. ریشه‌یابی: چرا دامپزشکی در دام فرهنگ اخراج افتاده است؟
الف) فقدان دستورالعمل شفاف: نبود پروتکل ملی برای انتقال تدریجی مسئولیت‌ها پیش از بازنشستگی (مثلاً ۶ ماهه پایانی)، دست مدیران را برای تصمیمات سلیقه‌ای باز می‌گذارد.
ب‌) مدیریت سلیقه‌ای: به اعتراف کریم‌زاده، کمیته نیروی انسانی بدون توجه به سوابق درخشان، تصمیمات انحصارگرایانه می‌گیرد. این کمیته‌ها باید به جای تصمیم‌گیری‌های پشت درهای بسته، شفافیت و عدالت را سرلوحه کار خود قرار دهند.
ج) بی‌عدالتی ساختاری: درحالی که بازنشستگان دامپزشکی برای احقاق حقوق قانونی خود (مثل اعمال تسری) مجبور به راه‌اندازی کارزار می‌شوند، چگونه می‌توانند به تکریم امیدوار باشند؟ این خود نشانه‌ای از یک بی‌عدالتی عمیق‌تر در ساختار اداری است.

۵. پیامدهای کلان: تهدیدی برای امنیت غذایی و دامی
الف) فرسایش سرمایه انسانی: کاهش انگیزه نیروهای باقیمانده در شرایطی که ارزش خدمات دامپزشکی ۷ برابر هزینه‌ها برآورد می‌شود (سوددهی ۱ به ۷)، خطری برای سلامت دام و جامعه است. سازمانی که قادر به حفظ نیروهای باانگیزه خود نباشد، نمی‌تواند به وظایف حیاتی خود در جامعه عمل کند.
ب‌) گریز مغزها: هشدارهای مکرر دامپزشکان مبنی بر عدم توصیه این رشته به جوانانبه دلیل اشباع بازار و عدم امنیت شغلی، زنگ خطر جدی است. این روند، به خالی شدن سازمان از نیروهای متخصص و باتجربه منجر خواهد شد.
ج) تضعیف نقش نظارتی: سازمانی که کارکنانش را تحقیر می‌کند، چگونه می‌تواند بر صنایع دامی نظارت کرامت‌محور داشته باشد؟ بی‌اعانگی نسبت به کرامت کارکنان، به تدریج به بی‌توجهی به وظایف و مسئولیت‌ها نیز سرایت خواهد کرد.

۶. راه‌کارهای عملی: از شعار تا اقدام
الف) تدوین منشور اخلاق بازنشستگی: الزام به برنامه ۳ ماهه انتقال دانش، تقدیر عمومی با حضور مقامات ارشد، و اعطای بورس‌های آموزشی به بازنشستگان.
ب‌) بازنگری در ترکیب کمیته‌های منابع انسانی: ورود نمایندگان بازنشستگان و نهادهای صنفی به جای تصمیم‌گیری انحصاری مدیران. این کار می‌تواند به شفافیت و عدالت بیشتر در تصمیم‌گیری‌ها منجر شود.
ج) الگوبرداری از استانداردهای بین‌المللی: پیاده‌سازی مدل‌هایی مانند مراسم چوب‌بست  در ژاپن که در آن بازنشسته به نمادین‌ترین شکل از سازمان خداحافظی می‌کند. این مراسم‌ها نه تنها قدردانی از فرد است، بلکه فرهنگ سازمانی را تقویت می‌کند.
د) شفاف‌سازی مالی: پرداخت کلیه مطالبات معوقه پیش از بازنشستگی و لحاظ سختی کار در محاسبات حقوق بازنشستگی. عدالت مالی، پایه و اساس کرامت انسانی است.
مولفه وضعیت کنونی الگوی پیشنهادی:
زمان ابلاغ    ساعتی قبل از تعطیلی (۱۸ خرداد ساعت ۱۳:۳۰)    ۶ ماه پیش از موعد با برنامه انتقال
شیوه خروج    اخراج فوری بدون مراسم    دوره انتقال ۳ ماهه + مراسم تودیع
بازتاب انگیزشی    ترس و یأس در نیروهای جوان    الهام‌بخشی و امید به آینده
پشتیبانی مالی    حقوق بازنشستگی پایین (۱۵ میلیون تومان)    محاسبه با ضریب سختی کار + مزایای تکمیلی

سخن پایانی: آینده‌ای که می‌سازیم
در پایان بایستی گفت؛پرونده کریم‌زاده تنها یک نمونه از فاجعه خاموش  در حوزه اداری در مدیریت منابع انسانی دامپزشکی است. سازمانی که مأموریتش حفظ سلامت عمومی است، نخست باید سلامت روانی و کرامت نیروهای خود را پاس دارد. تا زمانی که بازنشستگان این دستگاه از یک کیلومتری اداره دوری می‌کنند هیچ ادعای توسعه‌ای قابل تحقق نیست. یادمان باشد: برخورد با کهنه‌سربازان سازمان، آینده نسل جدید را می‌سازد. این رویه غلط، نه تنها موجب تضعیف روحیه کارکنان فعلی می‌شود، بلکه جوانان را از ورود به این حوزه مهم و حیاتی دلسرد می‌کند. 
یادمان باشد: بد بدرقه نباشیم.
ما همیشه نگران چگونه وارد شدن به سازمان هستیم؛ مصاحبه، گزینش، دوره بدو خدمت...
اما کمتر آموخته‌ایم که چگونه بدرقه کنیم.
بدرقه سرد، سلیقه‌ای یا تحقیرآمیز، می‌تواند تمام انگیزه‌ها را بخشکاند.
یک سازمان تنها زمانی به بلوغ می‌رسد که «پایان راه» را هم همچون «آغاز خدمت»، محترمانه و امیدبخش بسازد.

بیشتر بخوانید:

دلنوشته ای با طعم گلایه: اظهار نارضایتی مسئول سابق روابط عمومی اداره کل دامپزشکی آذربایجان غربی از اتخاذ برخی تصمیمات سلیقه‌ای و محدود کننده

رفتار ما با بازنشستگان، آیینه‌ای است برای نسل آینده.
و هیچ سازمانی که آیینه‌اش شکسته باشد، نمی‌تواند تصویری روشن از آینده ترسیم کند.
آیا زمان آن نرسیده است که مسئولان ذی‌ربط، به جای بی‌تفاوتی، به این بحران فزاینده توجه کنند و با بازنگری جدی در سیاست‌ها و رویه‌های خود، حرمت انسانی و انگیزه خدمت را به سازمان دامپزشکی بازگردانند؟
در این راستا، از ریاست سازمان دامپزشکی کشور، که کوله‌باری از تجربه را بر دوش دارند و برای دومین بار کرسی ریاست این سازمان را در دست گرفته‌اند، و همواره خواهان عزت دامپزشک و دامپزشکی بوده‌اند، تقاضا می‌شود به این مسائل مهم ورود پیدا کنند. باید از هرگونه رویه‌ای که خدای نکرده باعث رنجش پرسنل و کهنه‌سربازان جبهه سلامت کشور شود، جلوگیری به عمل آید، چرا که همین افراد الگوهایی برای نسل فردای دامپزشکی و سلامت عمومی جامعه خواهند بود.

دکتر جواد شایان خواه

دامپزشک