اندر حکایت بخشنامه های صادره! زحمت‌های بی‌وقفه؛ اما آیا راه بهتری هم هست؟

فاخته- اما در این میان، سوالی که مطرح می‌شود این است: آیا می‌توان این فرآیند را بهینه‌تر، کارآمدتر و ساده‌تر کرد؟ ارائه این مطلب، نه برای زیر سؤال بردن زحمات گذشته است و نه برای نادیده گرفتن ضرورت وجود چارچوب‌های نظارتی. بلکه هدف آن نگاهی دوباره به مسیر طی‌شده و بررسی این است که آیا می‌توان بدون کاهش دقت و کیفیت، از حجم پیچیدگی‌های اداری و کاغذبازی‌های بیهوده کاست؟ شاید وقت آن رسیده که به جای اسیر شدن در حجم انبوه مقررات و الزامات پیچیده، به نتایج عملی و اثرگذاری واقعی در میدان عمل بیشتر توجه کنیم.

 نظارت یا پیچیدگی بی‌پایان؟

تعدادی از همکاران از من گلایه داشتند که چرا بیشتر تمرکز خود را در متن‌های ارسالی، روی نظام دامپزشکی می‌گذارم. راستش را بخواهید، شاید حق با آن‌ها باشد، اما مگر می‌شود سال‌ها در یک سیستم کار کرد و از دردهای آن چیزی نگفت؟ برای همین تصمیم گرفتم این بار، درد دلی را که سال‌های سال مثل یک زخم کهنه همراه ماست، بازگو کنم. دردی که همکاران ما در بخش نظارت، مسئولین فنی بهداشتی، کارشناسان و حتی کارفرمایان را درگیر خود کرده است: انبوه بی‌پایان دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌ها

انبوه دستورالعمل‌ها وقتی نظارت پیچیده‌تر از خود کار می‌شود!

یادم هست اولین باری که به‌عنوان کارشناس دامپزشکی در یک مأموریت نظارتی شرکت کردم، تصورم این بود که قرار است طبق اصول علمی و تجربیات میدانی، کارم را انجام دهم. اما هنوز وارد عمل نشده، فهرستی از دستورالعمل‌ها، بخشنامه‌ها و اصلاحیه‌های پی‌درپی مقابلم گذاشته شد. هر قدمی که برمی‌داشتم، باید یک سند، یک نامه یا یک استعلام به آن ضمیمه می‌کردم. آن لحظه به شوخی به همکارم گفتم: "اینکه ما نظارت کنیم مهم نیست، مهم اینه که مدارک نظارتمون کامل باشه!" از آن روز، همیشه این سوال در ذهنم بود: آیا این حجم از مکاتبات و مستندات، واقعاً به بهبود کیفیت نظارت کمک می‌کند یا فقط روند کار را پیچیده‌تر می‌سازد؟

دستورالعمل‌های بی‌پایان نظارت یا کاغذبازی؟

سال‌هاست که دفتر نظارت سازمان دامپزشکی با دقت و حساسیت، دستورالعمل‌های متعددی را تدوین و به استان‌ها ارسال می‌کند. این رویه چنان ادامه‌دار و گسترده شده که آشنایی با تمامی این بخشنامه‌ها، چیزی کم از گذراندن یک دوره تخصصی فشرده ندارد! هر دستورالعمل، اصلاحیه و بخشنامه‌ای که صادر می‌شود، لایه‌ای جدید به پیچیدگی‌های اجرایی سیستم نظارتی اضافه می‌کند که گاهی بیشتر از آنکه کمک‌کننده باشد، چالش‌زا است. اگر کسی تمام این دستورالعمل‌ها را از بر باشد، نه‌تنها می‌تواند در یک آزمون "دستورالعمل‌شناسی پیشرفته" شرکت کند، بلکه شاید در مقام مشاور ارشد بخشنامه‌خوانی نیز قرار بگیرد!

خاطره‌ای از یک مأموریت نظارتی

یک بار برای نظارت به یک مجموعه دامپروری رفته بودم. طبق معمول، قبل از هر اقدامی، باید کلی فرم و مستندات را بررسی می‌کردم. صاحب مجموعه که از این روند طولانی تعجب کرده بود، با لبخند گفت: "دکتر، شما قراره به وضعیت بهداشتی دام‌ها رسیدگی کنید یا دفتر بایگانی ما رو سر و سامان بدین؟" راستش را بخواهید، در آن لحظه نمی‌دانستم بخندم یا توضیح بدهم که "نظارت علمی" در کشور ما یعنی اول از همه مطمئن شویم که تمام مدارک، استعلام‌ها و بخشنامه‌ها سر جای خودشان هستند، بعد تازه برسیم به اصل ماجرا!

مسئولین فنی بهداشتی! قهرمانانی در میانه بخشنامه‌ها!

در این میان، مسئولین فنی بهداشتی مراکز تحت نظارت هم بنده‌های خدا هر روز باید منتظر باشند که دستورالعمل و شیوه‌نامه جدیدی در حوزه کاری‌شان ابلاغ شود! حالا تصور کنید که این عزیزان، بعد از دریافت هر شیوه‌نامه تازه، باید چطور آن را به کارفرما ابلاغ کنند. خودتان ببینید، مسئول فنی که با هزار زحمت توانسته کارفرما را راضی کند که حداقل به دستورالعمل‌های قبلی عمل کند، ناگهان باید برود و بگوید: "ببخشید، اون چیزی که دیروز بهتون گفتیم دیگه معتبر نیست، اینو ببینید، امروز یه چیز جدید اومده!"

صدور پروانه‌های بهداشتی مسیر پرپیچ‌وخم بی‌پایان!

صدور پروانه بهداشتی برای مراکز مرتبط نیز خود داستانی مفصل دارد. فرآیندی که در نگاه اول باید ساده و منطقی باشد، در عمل به یک مسیر پرپیچ‌وخم تبدیل شده است که طی کردن آن، نیازمند ارائه انبوهی از مستندات است.

مستنداتی که وقتی واقع‌گرایانه به آن‌ها نگاه کنیم، مشخص می‌شود که بخش قابل توجهی از آن‌ها هیچ تأثیر واقعی بر بهداشت و سلامت ندارند و صرفاً باری اداری بر دوش متقاضیان و ناظران ایجاد کرده‌اند.

رئیس سازمان دامپزشکی مدافع ساده‌سازی و نتیجه‌محوری

در این میان، جای امیدواری است که رئیس کنونی سازمان دامپزشکی از مدافعان ساده‌سازی فرآیندهای نظارتی و تمرکز بر نتایج واقعی است. نگاهی که اگر به درستی اجرا شود، می‌تواند بسیاری از مشکلات موجود را کاهش دهد و مسیر را برای اجرای یک نظام نظارتی کارآمدتر، شفاف‌تر و کم‌هزینه‌تر هموار کند.

نتیجه‌گیری؛ وقت تغییر است!

در دنیایی که همه‌چیز به سمت ساده‌سازی و بهینه‌سازی پیش می‌رود، آیا منطقی است که سیستم نظارتی ما همچنان درگیر حجم انبوهی از مقررات باشد که اجرای آن‌ها از خود نظارت پیچیده‌تر شده است؟ شاید وقت آن رسیده که به‌جای غرق شدن در دریای بی‌پایان کاغذبازی‌ها، به سمت یک نظام نظارتی چابک، کاربردی و اثربخش حرکت کنیم. نظارتی که نه‌تنها شفاف‌تر و قابل‌فهم‌تر باشد، بلکه هم برای ناظران و هم برای فعالان حوزه دامپزشکی، مسیر را هموارتر کند!

شما چه فکر می‌کنید؟ آیا می‌توان بدون کاهش کیفیت نظارت، مقررات را ساده‌تر و کاربردی‌تر کرد؟

دکتر رضا افشاریان

دامپزشک