امنیت غذایی جهان در سال ۲۰۲۵؛ بحران‌های هم‌زمان، ضعف حکمرانی و لزوم دیپلماسی علمی

فاخته- امنیت غذایی جهان در سال ۲۰۲۵؛ بحران‌های هم‌زمان، ضعف حکمرانی و لزوم دیپلماسی علمی از جمله مواردی بود که در گفتگو با علیرضا کیهان پور، تحلیلگر ارشد توسعه روستایی و امنیت غذایی به آن پرداختیم.

فاخته‌نیوز: آقای کیهان‌پور، امنیت غذایی جهان در سال ۲۰۲۵ با چه چالش‌های کلان و هم‌زمانی مواجه بوده است؟
 کیهان‌پور: سال ۲۰۲۵ را می‌توان نقطه‌ای بحرانی در تاریخ امنیت غذایی جهان دانست. این سال نشان داد که کشاورزی و تولید غذا، دیگر صرفاً تابع منابع طبیعی نیستند، بلکه محصول هم‌زمانی بحران‌های طبیعی، زیستی، اقتصادی و مدیریتی هستند. ما شاهد خشکسالی‌های طولانی، سیل‌ها، رانش زمین، طوفان‌های ویرانگر، آتش‌سوزی مراتع و جنگل‌ها، بیماری‌های دام، طیور و آبزیان، حملات گسترده ملخ‌ها و سایر آفات، استفاده غیرعلمی از سموم، و اختلال در زنجیره‌های تأمین جهانی بودیم.
اما نکته کلیدی این است که فقدان حکمرانی علمی و مدیریت هماهنگ، این بحران‌ها را چند برابر کرد. وقتی ظرفیت‌های بین‌المللی مانند FAO (Food and Agriculture Organization)، ICARDA (International Center for Agricultural Research in the Dry Areas)، WHO (World Health Organization) و OIE (World Organisation for Animal Health) حضور دارند، اما تعاملات عملی و همکاری فعال ضعیف است، نتیجه چیزی جز ناکارآمدی و افزایش آسیب‌های انسانی نیست.

فاخته‌نیوز: چگونه تغییر اقلیم به این بحران‌ها شدت بخشید؟

کیهان‌پور: تغییر اقلیم اکنون یک متغیر عملیاتی است، نه یک هشدار نظری. افزایش دما، بی‌نظمی بارش‌ها و رخدادهای حدی مانند سیلاب و خشکسالی، تقویم کشاورزی جهان را به هم ریخت. بخش عمده‌ای از زمین‌های قابل کشت در مناطق حساس، یا تحت خشکسالی شدید بودند یا سیل‌های فصلی آنها را تخریب کردند. حتی زیرساخت‌های آبیاری و ذخیره‌سازی که چند دهه برای آنها سرمایه‌گذاری شده بود، نتوانستند پاسخگو باشند. این مسئله نشان می‌دهد که مدیریت بحران‌های اقلیمی جهانی هنوز ناکافی و واکنشی است.

فاخته‌نیوز: درباره حوادث ناگهانی مانند سیل و طوفان چه تحلیل دقیقی دارید؟

 کیهان‌پور: سیل و طوفان‌های شدید، شوک‌های سریع و بسیار پرهزینه ایجاد کردند. در برخی مناطق، یک سیلاب چند ساعت تولید یک فصل را نابود کرد. طوفان‌های شدید کیفیت محصولات و شبکه‌های حمل‌ونقل را مختل کردند و آتش‌سوزی مراتع، نه تنها منبع غذایی دام و طیور را از بین برد، بلکه انتشار گازهای گلخانه‌ای را افزایش داد. ضعف پیش‌بینی و واکنش به موقع، از جمله نقاطی بود که مدیریت جهانی باید به آن توجه جدی کند.
فاخته‌نیوز: بیماری‌های دام، طیور و آبزیان چه جایگاهی در این بحران جهانی داشتند؟

 کیهان‌پور: بیماری‌های دامی و آبزیان، از جمله آنفلوانزای پرندگان، تب برفکی، و بیماری‌های آبزیان، فشار مستقیم بر تولید پروتئین ایجاد کردند. نکته مهم این است که بیماری‌ها دیگر محدود به یک منطقه نیستند. تجارت جهانی، تغییر اقلیم و جابجایی جمعیت‌ها، باعث شده بیماری‌ها مرز نشناسند. در این شرایط، بهداشت دام و بهداشت انسانی (WHO - World Health Organization) اهمیت فوق‌العاده‌ای پیدا می‌کند. عدم هماهنگی میان سیستم‌های ملی و بین‌المللی، اثرات بیماری‌ها را تشدید کرده است.

فاخته‌نیوز:حمله ملخ‌ها و سایر آفات چه اثرات جهانی داشت؟

 کیهان‌پور: حمله ملخ‌ها و گسترش آفات گیاهی، یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای غذایی در ۲۰۲۵ بود. مناطق حساس، به‌واسطه افزایش دما و بی‌ثباتی بارش، زمینه مناسبی برای گسترش آفات پیدا کردند. مشکل اصلی، ضعف پیش‌بینی، عدم نظارت کافی و پاسخ‌های ناکارآمد مدیریتی بود. بسیاری از سازمان‌ها بیشتر به گزارش و اطلاعیه‌های رسمی بسنده کردند و عملاً اقدام عملی مؤثری انجام ندادند. این مسئله نشان می‌دهد که حتی سیستم‌های بین‌المللی قدرتمند، اگر هماهنگی عملی نداشته باشند، توان مقابله محدود می‌شود.

فاخته‌نیوز: در مورد استفاده از سموم و مدیریت آن چه تحلیل دارید؟

کیهان‌پور: استفاده غیرعلمی از سموم، یک بحران پنهان جهانی است. مصرف بیش‌ازحد سموم، تخریب محیط‌زیست، کاهش تنوع زیستی و تهدید سلامت انسان را به دنبال دارد. همچنین، مقاومت آفات افزایش یافته و هزینه تولید بالا می‌رود. FAO (Food and Agriculture Organization) توصیه‌هایی دارد، اما ضعف اجرای توصیه‌ها و عدم کنترل مؤثر، باعث شده سموم به جای ابزار کنترل، به عامل بحران تبدیل شوند و به نظر  می رسد نسل های آینده گرفتار بیماری های موتاسیونی(جهش ژنتیکی) و صعب العلاج باشند اگر هشدارها نادیده گرفته شوند.

فاخته‌نیوز: وضعیت زیرساخت‌ها و منابع انسانی در سطح جهانی چگونه بود؟

کیهان‌پور: در سطح جهان، بسیاری از زیرساخت‌ها فرسوده یا ناکافی هستند؛ از شبکه‌های آبیاری و انبارداری گرفته تا سیستم‌های حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی. منابع انسانی متخصص نیز به اندازه کافی آموزش ندیده یا در جریان تصمیم‌گیری‌های کلان قرار ندارند. حتی در کشورهایی که سرمایه‌گذاری صورت گرفته، عدم هماهنگی، سلسله‌مراتب پیچیده و کُندی واکنش‌ها، بهره‌وری را کاهش داده است. 
به‌عنوان یک واقعیت، سطح مدیریت در بسیاری از مناطق، هنوز واکنشی و ناهمگام با بحران‌های سریع است.

فاخته‌نیوز: نقش سازمان‌های بین‌المللی مانند FAO، ICARDA (International Center for Agricultural Research in the Dry Areas)، WHO و OIE چیست؟

کیهان‌پور: این سازمان‌ها ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ای دارند. FAO (Food and Agriculture Organization) دانش و داده‌های جهانی تولید غذا را ارائه می‌دهد، ICARDA (International Center for Agricultural Research in the Dry Areas) در تحقیقات اقلیم و کشاورزی خشک فعالیت می‌کند، WHO (World Health Organization) در بهداشت انسانی و OIE (World Organisation for Animal Health) در بهداشت دام نقش حیاتی دارند. با این حال، عدم همکاری عملی، کندی در هماهنگی بین‌المللی و ترجیح اقدامات بخشی، اثربخشی آن‌ها را محدود کرده است. تجربه ۲۰۲۵ نشان داد که بدون دیپلماسی علمی فعال و اجرای هماهنگ، این ظرفیت‌ها نمی‌توانند تاب‌آوری جهانی را تضمین کنند.

فاخته‌نیوز: پیامد این بحران‌ها بر قیمت و دسترسی غذا در جهان چه بود؟

 کیهان‌پور: کاهش عرضه، اختلال در زنجیره تأمین و ناکارآمدی مدیریت‌ها، باعث افزایش قیمت غذا شد. مردم در بسیاری از کشورها ناچار شدند مصرف پروتئین حیوانی، میوه و سبزیجات را محدود کنند. این موضوع نه فقط یک چالش اقتصادی، بلکه یک بحران سلامت عمومی و آینده‌نگر است. حتی سیستم‌های کمک غذایی و حمایت‌های بین‌المللی، به دلیل هماهنگی ناکافی، نتوانستند به اندازه کافی مؤثر عمل کنند.

فاخته‌نیوز: اگر بخواهید یک جمع‌بندی تحلیلی ارائه دهید، پیام اصلی سال ۲۰۲۵ چیست؟

 کیهان‌پور:  با احترام به سایر اندیشمندان و فرهیختگان که متاسفانه سکوت کرده و ظاهرا در عرصه نیستند که شجاعت تحلیل بخش کشاورزی در سال ۲۰۲۵ را داشته باشند؛ پیام اصلی این است که امنیت غذایی جهانی وارد عصر بحران‌های چندلایه و هم‌زمان شده است. تغییر اقلیم، بیماری‌ها، آفات و ضعف حکمرانی، یک شبکه پیچیده ایجاد کرده که هرگونه واکنش ناقص، تأثیرات گسترده و طولانی‌مدت دارد. بدون حکمرانی علمی، زیرساخت تاب‌آور، منابع انسانی متخصص و دیپلماسی فعال، حتی کشورها و سازمان‌های قدرتمند نیز نمی‌توانند تاب‌آوری کافی ایجاد کنند.

فاخته‌نیوز: چه توصیه‌هایی برای آینده دارید؟

 کیهان‌پور: بنده بسیار کوچک‌تر از این هستم که توصیه ای داشته باشم اما با احترام مضاعف به این گفتگو و پرسش  توصیه‌های کلیدی را به شرح زیر به استحضار می رساند :

حکمرانی علمی و هماهنگ: ایجاد واحدهای تخصصی جهانی و منطقه‌ای برای پیش‌بینی و پاسخ سریع
تقویت زیرساخت‌ها: بازسازی و تجهیز شبکه‌های آبیاری، حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی
استفاده بهینه از منابع انسانی متخصص: آموزش، تبادل دانش و جریان اطلاعات بین سازمان‌ها
دیپلماسی فعال با سازمان‌های بین‌المللی: همکاری مؤثر با FAO (Food and Agriculture Organization)، ICARDA (International Center for Agricultural Research in the Dry Areas)، WHO (World Health Organization) و OIE (World Organisation for Animal Health)
مدیریت آفات و بیماری‌ها: پایش، پیش‌بینی و استفاده علمی از سموم و واکسن‌ها
شفافیت بازار جهانی و کنترل قیمت: کاهش اختلالات زنجیره تأمین و افزایش دسترسی غذایی
تاب‌آوری سفره مردم: حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر، کاهش آسیب بلندمدت و جلوگیری از سوءتغذیه

فاخته‌نیوز: جمع‌بندی شما برای خوانندگان در عرصه بین‌المللی چیست؟

کیهان‌پور: تجربه سال ۲۰۲۵ نشان داد که امنیت غذایی تنها به تولید غذا وابسته نیست؛ به تاب‌آوری سیستم‌ها و مدیریت علمی وابسته است. بحران‌ها همزمان و فرامرزی هستند و بدون مدیریت هماهنگ و همکاری بین‌المللی، حتی کشورها و سازمان‌های قدرتمند هم آسیب‌پذیر خواهند بود. 
این سال یک درس بزرگ برای حکمرانی جهانی بود: بدون سرمایه‌گذاری در زیرساخت، منابع انسانی و دیپلماسی علمی، هیچ کشاورزی پایدار و غذایی مطمئن وجود نخواهد داشت.
البته هوشیار باشیم که سال ۲۰۲۶ را سازمان ملل متحد(UN)  سال بیابان زدایی نامگذاری کرده که یک معضل در بسیاری از مناطق جهان است و سازمان فائو(FAO) نیز در سال پیش روی میلادی جدید به بانوان و زنان شاغل و درآمد اقتصادی آنان در بخش کشاورزی جهان توجهات خاصی را مدنظر قرار داده است زیرا در برخی کشورها، اقتصاد روستایی و بار سنگین آن بر دوش خستگی ناپذیر بانوان و زنان شریف شاغل و به ویژه سرپرست خانوارها علی الخصوص در مناطق محروم و لکه های کمتر برخوردار از توسعه در نقشه و کره زمین است که امیدوارم این رسالت انسانی با "نزول برکات و استمرار رحمت الهی" و تلاش همه انسان های دغدغه مند ،  البته بدون پیشداوری عجولانه و در پایان سال ۲۰۲۶ منتج به دستاوردهای ارزنده ای شود که قابل تحلیل و دفاع باشد.

خبرهای حوزه دامپزشکی و صنایع دام و طیور را در کانال تلگرامی فاخته دنبال کنید. (کلیک کنید)

دیدگاه خود را در خصوص این گزارش، از قسمت نظرات، به اشتراک بگذارید

فاخته‌نیوز:  سپاس از پاسخگویی و وقت ارزشمندی که مبذول فرمودید.

کیهان پور: انجام وظیفه و رسالت رسانه ای، یک منشور اخلاقی مسؤولانه است که نیاز به تشکر ندارد. 
"وقت" ما  "وقف" مخاطبان ارجمند و رسانه های وزین می باشد که امید است مورد قبول "آستان مهربانی و نورانی هوّالرّزاق" قرار گیرد و بنده نیز در پایان و بر حسب ترجمان اخلاقی از همه شما عزیزان سپاسمندم.