کورسوی امید در کشاورزی و امنیت غذایی: تحلیل جهانی از منظر «The World Ahead 2026» اکونومیست

فاخته- مقدمه: "سالنامه  The World Ahead 2026 اکونومیست"، چهلمین نسخه خود را با تمرکز بر بزرگ‌ترین روندهای جهانی منتشر کرده است. این گزارش، تصویری از یک جهان پرچالش ارائه می‌دهد: بدهی‌های فزاینده در کشورهای توسعه‌یافته، تنش‌های ژئوپلیتیک، تحول فناوری با محوریت هوش مصنوعی، و اثرات تغییرات اقلیمی. اگرچه در نگاه نخست این ترکیب ممکن است دلهره‌آور باشد، اما به نظر نگارنده این یادداشت در دل این بحران، نشانه‌هایی از کورسوی امید نیز دیده می‌شود.

برای فعالان کشاورزی و سیاست‌گذاران حوزه امنیت غذایی، این نشانه‌ها نه‌تنها پیام هشدار دارند، بلکه فرصت‌هایی را برای تحول پایدار و بهبود تأمین غذا ارائه می‌کنند. در این یادداشت، با تحلیل محتوای گزارش اکونومیست و تفسیر پیام‌های آن، مسیرهای امیدبخش در حوزه کشاورزی و امنیت غذایی در سال‌های پیش رو بررسی می‌شود.

 چالش‌های پیش‌روی اقتصاد جهانی و پیامد آن برای غذا

بحران بدهی و فشار اقتصادی

اکونومیست تأکید کرده است که بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته بیش از توان خود زندگی می‌کنند و خطر بحران بازار اوراق قرضه جدی است. این فشار اقتصادی، منابع موجود برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های حیاتی مانند کشاورزی و امنیت غذایی را محدود می‌کند.

با وجود این چالش، یک کورسوی امید وجود دارد: فشار اقتصادی می‌تواند دولت‌ها را وادار کند بودجه خود را بازبینی کرده و اولویت‌های راهبردی خود را دوباره تعریف کنند. در این میان، بخش کشاورزی و امنیت غذایی می‌تواند به‌عنوان سرمایه‌گذاری استراتژیک اولویت‌بندی شود.

تنش‌های ژئوپلیتیک و تأثیر بر زنجیره تأمین غذا

گزارش اکونومیست بر پیچیدگی‌های ژئوپلیتیک جهانی تأکید دارد. رقابت بین قدرت‌های بزرگ، نوسان بازارها و سیاست‌های تجاری می‌تواند جریان تجارت مواد غذایی را مختل کند.

این وضعیت نشان می‌دهد که کشورها نیاز دارند تا به توسعه زنجیره‌های تأمین مقاوم، خودکفایی جزئی و ذخیره‌سازی استراتژیک غذا توجه ویژه داشته باشند. به این ترتیب، ریسک وابستگی به واردات کاهش یافته و امنیت غذایی تقویت می‌شود.

 فناوری و هوش مصنوعی؛ مسیر روشن برای کشاورزی

 هوش مصنوعی و کشاورزی دیجیتال

سرمایه‌گذاری عظیم در هوش مصنوعی، یکی از محورهای اصلی گزارش اکونومیست است. این فناوری در کشاورزی کاربردهای متعددی دارد: پیش‌بینی خشکسالی، بهینه‌سازی مصرف آب، پایش محصولات و کاهش ضایعات غذایی.

کشورهایی که بتوانند از هوش مصنوعی بهره ببرند، فرصت خواهند داشت تا بهره‌وری محصولات خود را افزایش دهند و امنیت غذایی خود را به شکل پایدار تقویت کنند.

 انرژی پاک و تکنولوژی سبز

رشد فناوری‌های پاک، از دیگر محورهای گزارش اکونومیست است. این موضوع، به ویژه برای کشورهای در حال توسعه که دسترسی محدودی به منابع دارند، یک فرصت است.

در کشاورزی، استفاده از انرژی خورشیدی برای آبیاری، برق سبز برای تأسیسات مزرعه‌ای و سیستم‌های پایدار تولید می‌تواند هزینه‌ها را کاهش داده و اثرات محیط‌زیستی منفی را کاهش دهد. این ترکیب فناوری پاک و هوش مصنوعی، به یک «انقلاب سبز دیجیتال» در کشاورزی منجر می‌شود.

 فرصت‌های ژئوپلیتیک و سیاست‌گذاری هوشمند

 بازطراحی قدرت جهانی و تجارت کشاورزی

رقابت‌های اقتصادی بین قدرت‌های بزرگ، فرصت‌هایی برای کشورهای دیگر ایجاد می‌کند. به عنوان مثال، تعامل با چین و سایر کشورهای نوظهور می‌تواند به تنوع زنجیره‌های تأمین مواد غذایی کمک کند و وابستگی به منابع محدود خارجی را کاهش دهد.

 سرمایه‌گذاری در کشاورزی پایدار و تاب‌آوری

بحران بدهی و فشار اقتصادی می‌تواند سیاست‌گذاران را مجبور کند بودجه خود را به بخش‌های استراتژیک مانند کشاورزی پایدار اختصاص دهند. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های کشاورزی، فناوری و منابع انسانی این بخش، امنیت غذایی را به شکل بلندمدت تقویت می‌کند.

تغییرات اقلیمی؛ تهدید یا انگیزه

۱. اثرات اقلیمی بر تولید غذا

گرمایش زمین، خشکسالی، باران‌های نامنظم و کاهش منابع آب، تهدیدهای جدی برای تولید مواد غذایی هستند. اکونومیست هشدار می‌دهد که محدود کردن گرمایش زمین به ۱.۵ درجه بعید به نظر می‌رسد.

۲. راهکارهای پیشگیرانه

استفاده از داده‌های سنجش از  راه دور و تحلیل‌های دقیق محیطی می‌تواند به کشاورزان و سیاست‌گذاران کمک کند تا واکنش سریع و مؤثری به تغییرات اقلیمی داشته باشند. بهبود خاک، کشت مقاوم به خشکی، سیستم‌های آبیاری هوشمند و مدیریت منابع آب از جمله راهکارهای عملی هستند.

کورسوی امید در دالان دلهره پیش بینی اکونومیست در سال ۲۰۲۶ میلادی

۱. فناوری و هوش مصنوعی

ایران می‌تواند از روند جهانی سرمایه‌گذاری در هوش مصنوعی و فناوری بهره برده و آن را در کشاورزی به کار گیرد. سیستم‌های آبیاری هوشمند، مانیتورینگ خاک و پیش‌بینی خشکسالی نمونه‌هایی از این کاربردها هستند.

۲. سیاست‌گذاری تاب‌آوری اقلیمی

طراحی سیاست‌های ملی برای مقابله با تغییرات اقلیمی و تخصیص بودجه به پروژه‌های پایدار کشاورزی، می‌تواند امنیت غذایی را تضمین کند. همکاری منطقه‌ای نیز فرصت‌های جدیدی برای تبادل فناوری و منابع فراهم می‌کند.

۳. دیپلماسی غذایی و بازارهای نوین

تعامل با نهادهای بین‌المللی و کشورهای منطقه، استفاده از فناوری و بازارهای نوین کشاورزی، می‌تواند موجب افزایش تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات شود.

سخن پایانی

The World Ahead 2026 اکونومیست،  تصویری از جهانی پرچالش ارائه می‌دهد، اما در دل آن، نشانه‌های امید واقعی برای امنیت غذایی و کشاورزی دیده می‌شود. فناوری، هوش مصنوعی، انرژی پاک، داده‌محوری و سیاست‌گذاری هوشمند می‌توانند به تحول پایدار در کشاورزی و تأمین غذا منجر شود

آینده غذا، ترکیبی از فناوری، محیط زیست، اقتصاد و سیاست خواهد بود و کشورها، به ویژه ایران، می‌توانند با برنامه‌ریزی دقیق، از این کورسوی امید برای ساختن یک سیستم غذایی پایدار و مقاوم بهره ببرند. به امید آن روز.../822

                
        علیرضا کیهان پور 
          پژوهشگر ارشد امنیت غذایی

عکس اول: نورنیوز