بازرسی و بهداشت گوشت به عنوان مأموریت ذاتی و تخصصی دامپزشکان تعریف شده است

فاخته- در پاسخ به این نامه(اینجا)، دکتر رضا افشاریان، دامپزشک و دبیر فنی فاخته،  مواردی را به شرح زیر عنوان کرد.

جناب آقای اشکان غلامی
دبیر محترم اتحادیه انجمن‌های علمی دانشجویی علوم دامی و صنایع غذایی کشور
با سلام و احترام
با سپاس فراوان از نامه دلسوزانه و دغدغه‌مند جنابعالی پیرامون وضعیت مسئولین فنی در صنایع غذایی کشور، لازم می‌دانیم نکاتی چند را با نگاهی تخصصی و بر پایه اصول علمی و قانونی خدمتتان ارائه کنیم. بی‌تردید دغدغه شما در دفاع از جایگاه مهندسان صنایع غذایی در ساختار نظارت بر تولیدات غذایی، از سر تعهد به آینده کشور و سلامت جامعه است، و ما نیز این نگاه مسئولانه را ارج می‌نهیم.
همان‌طور که مستحضرید، صنعت غذا ماهیتی پیچیده، پویا و چندوجهی دارد که در آن، حضور تخصص‌های مختلف یک الزام علمی و اجرایی است. از جمله مهم‌ترین زیرشاخه‌های این صنعت، بخش فرآورده‌های خام دامی مانند گوشت، شیر، تخم‌مرغ و مرغ است؛ محصولاتی که به دلیل منشأ حیوانی خود، خطرات خاصی برای سلامت مصرف‌کننده ایجاد می‌کنند. از بیماری‌های مشترک انسان و دام گرفته تا آلودگی‌های میکروبی، انگلی، ویروسی، شیمیایی و باقیمانده‌های دارویی، همگی تهدیداتی هستند که شناسایی و کنترل آن‌ها نیازمند تخصص ویژه‌ای است که در رشته دامپزشکی آموزش داده می‌شود.
دانش‌آموختگان دامپزشکی، در طول تحصیلات خود، آموزش‌های تخصصی در زمینه بازرسی گوشت، بهداشت لاشه، کنترل پس از کشتار، مدیریت بیماری‌های قابل انتقال از طریق غذا، و همچنین اصول بهداشت محیط و تجهیزات در کشتارگاه‌ها و مراکز بسته‌بندی فرآورده‌های خام دریافت می‌کنند. این آموزش‌ها آن‌ها را قادر می‌سازد که وظیفه سنگین نظارت بهداشتی بر محصولات خام دامی را بر عهده گیرند؛ وظیفه‌ای که به‌موجب قانون سازمان دامپزشکی کشور، مصوبات هیئت وزیران، و استانداردهای بین‌المللی، به عنوان مأموریت ذاتی و تخصصی دامپزشکان تعریف شده است.
این موضوع نه به معنای برتری یک رشته بر دیگری، بلکه به سبب تفاوت ماهیت علمی و کاربردی حوزه‌هاست. همان‌گونه که مهندسان صنایع غذایی، صلاحیت بی‌بدیلی در طراحی خطوط تولید، فرمولاسیون مواد غذایی، بهینه‌سازی فرآیندها،  کنترل کیفیت و توسعه محصولات دارند، دانش‌آموختگان دامپزشکی نیز در بخش‌هایی از زنجیره تولید که با سلامت دام، بهداشت کشتار و خطرات زیستی مرتبط است، نقش انکارناپذیر دارند.
مطابق با اسناد بین‌المللی مانند Codex Alimentarius، ایمنی غذا در جهان به‌صورت یک زنجیره یکپارچه تعریف شده است که از مزرعه آغاز و تا سفره ادامه می‌یابد (Farm to Fork). در این زنجیره، تقسیم مسئولیت میان رشته‌های مختلف نه‌تنها تهدیدی برای تخصص‌ها نیست، بلکه یک ضرورت فنی برای تضمین سلامت عمومی است. در اغلب کشورهای پیشرفته، از جمله آلمان، فرانسه، کانادا و استرالیا، مسئولیت بازرسی بهداشتی فراورده‌های خام دامی به‌عهده دامپزشکان است، و مهندسان صنایع غذایی پس از مرحله فرآوری و ورود به فاز صنعتی محصول، نقش کلیدی در تضمین کیفیت و ایمنی محصول نهایی ایفا می‌کنند.
از همین روست که امکان تصدی مسئولیت فنی بهداشتی در برخی واحدهای خاص – به‌ویژه آن‌هایی که مستقیماً با لاشه دام، شیر خام، تخم‌مرغ و مرغ در ارتباط هستند – برای مهندسان صنایع غذایی ممکن نیست، چرا که این حوزه‌ها مستقیماً درگیر موضوعات پاتولوژیک، بهداشت ذبح، ارزیابی لاشه و پیشگیری از بیماری‌های زئونوز هستند که در سرفصل‌های آموزشی رشته صنایع غذایی پوشش داده نمی‌شود. بدیهی است که این امر به معنای عدم صلاحیت کلی مهندسان صنایع غذایی نیست، بلکه رعایت استانداردهای تخصص‌محور و تضمین سلامت مردم است.
از سوی دیگر، ما به خوبی آگاهیم که بخشی از نگرانی شما ناظر به اشتغال فارغ‌التحصیلان صنایع غذایی و عدم بهره‌گیری کافی از ظرفیت آنان در بخش صنعت است. در این زمینه نیز جای بحث و تأمل بسیار وجود دارد و لازم است سازمان غذا و دارو، وزارت علوم، و مجموعه وزارت بهداشت، برنامه‌ای منسجم برای ارتقاء جایگاه مهندسان صنایع غذایی در سطح ملی تدوین نمایند. اما این مسئله نباید به ایجاد محدودیت برای سایر رشته‌های تخصصی یا نادیده گرفتن نقش آنها در زنجیره ایمنی غذا منجر شود.
در پایان، باور داریم که تقویت همکاری‌های بین‌رشته‌ای، طراحی دوره‌های تکمیلی، تدوین ساختارهای صلاحیت حرفه‌ای مشترک، و تعریف دقیق‌تر مسئولیت‌ها می‌تواند به جای رقابت، بستری برای هم‌افزایی و همدلی میان متخصصان رشته‌های مختلف فراهم سازد. ما همه در یک مسیر گام برمی‌داریم؛ سلامت مردم، هدف مشترک ماست.
با آرزوی موفقیت روزافزون برای جنابعالی و تمام دانش‌آموختگان گرانقدر مهندسی صنایع غذایی کشور.

با تجدید احترام و آرزوی توفیق

دکتر رضا افشاریان

دامپزشک