فاخته- اشاره: باز خوانش مقاطعی از تاریخ در بخش کشاورزی و زیر مجموعه های آن در گذشته های نه چندان دور شاید برای برخی افراد علاقمند نسل جدید خالی از لطف نباشد و به نظر می رسد واکاوی برخی از سوابق و تجارب کسب شده در عصری که فضای آنلاین و دسترسی لحظه ای به آن هرگز وجود نداشت این نقب به تاریخ گذشته که فقط و لاجِرَم به صورت چاپی و یا در آرشیوهای شخصی گرد و خاک و غبار فراموشی بر آن نشسته است تلاشی برای انجام یک رسالت رسانه ای باشد که امید است مورد بهره برداری علاقمندان و مخاطبان خاص خود قرار گیرد؛ لطفا در ادامه با ما باشید.
بهمن ماه سال ۱۳۳۱ شمسی، مجلس شورای ملی با کسب اکثریت آراء با تاسیس سازمانی به نام شیلات ملی ایران موافقت کرده و این شرکت زیر نظر وزارت دارائی وقت فعالیت خود را آغاز کرد و در پی آن تمامی تابلوهای «شرکت مختلط ماهی ایران و شوروی» در شهرهایی چون بندر انزلی، رشت و لاهیجان به پائین کشیده شده و تابلوی «شرکت شیلات ملی ایران» نصب و مستقر شد.
پس از کودتای ۲۸ مرداد، مجدداً نهاد شرکت شیلات ایران در سراشیبی سقوط قرار گرفت و دوباره عملیات انحصاری صیادی و نیز صادرات خاویار ایران در دست نور چشمی های دربار یعنی تیمسار ایادی و امیر هوشنگ دوّلو قرار گرفت که در واقع بخش عملیات ماهیگیری و آبزیان ایران در دست ایادی و تجارت خاویار به دست سلطان خاویار ایران امیرهوشنگ دولو به عنوان یک طبقه نوظهور اجتماعی وقت وابسته به دربار سپرده شد.
"اینگا سفرن" در کتاب «خاویار» می‌نویسد: «پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲و بازگشت محمدرضا پهلوی به ایران، امیرهوشنگ دولو انحصار صادرات کل خاویار کشور را از او دریافت داشت و از آن زمان تا بهمن سال ۱۳۵۷ عملاً امتیاز فرآوری و فروش خاویار ایران در دست دولو و خاندانش بود.»
بازدید درباریان از ماهیان خاویاری صید شده سواحل گیلان سال ۱۳۳۴/ صیدگاه بندرانزلی
در سال ۱۳۳۳ بازار بین المللی خاویار ایران رونق بیشتری گرفت زیرا بنابه ارتباطات ایجاد شده با آمریکا، ایالات متحده به جای خرید خاویار از روسیه، بازار جدیدی برای خاویار تولیدی ایران تدارک دیدند که در این هنگام خاویار ایرانی به سوی اروپا نیز به طور گسترده‌ای سرازیر شد و همواره به یکی از "مهمترین کالاهای صادراتی رانتی" مبدل شد و شرکت شیلات ایران که در ظاهر متولی صید و صیادی کشور بود، اما در مزایده هائی که هر چند از گاهی برای حفظ ظاهر نیز برگزار می‌کرد، انحصار خاویار ایران را حداقل برای دو دهه به صورت مستقیم به دولو و نه شخص دیگری واگذار می‌کرد.
در خصوص صنعت ماهیگیری و بخصوص صید میگو در ایران "مجید مهران" از مقامات قدیمی و مطلع وزارت خارجه ایران در عصر پهلوی دوم که مدتی عضو سفارت ایران در توکیو بود در خاطراتش تصریح می‌کند: «به یاد دارم حتی در اواخر سلطنت شاه، قراردادی برای ماهیگیری و خصوصاً صید میگو در خلیج فارس بین دولتین منعقد شد که همان هم معلوم گردید به خاطر حفظ منافع تیمسار سپهبد کریم ایادی، پزشک مخصوص شاه بود که مدیر عامل شرکت ماهیگیری ایران شده بود و آن قدر که منافع او مدنظر قرار گرفت دولت وقت ایران بهره ای از این کار نگرفت.»
واگذاری شیلات آب های شمال ایران در سال ۱۳۲۷ به روس ها/ سواحل استان گیلان
"نصرالله صادق زاده" کارشناس ارشد سازمان برنامه و بودجه در دوران پیش و پس از انقلاب اسلامی در خاطراتش چنین می‌گوید: «انحصار آبزیان دست دکتر ایادی بود... که دکتر شاه هم بود، عرض شود که ما الان در جنوب ایران میگو صید می‌کنیم، توجه می‌کنید که میگو ثروت سرشاری بود و سپهبد ایادی انحصار کامل آن را گرفته بود و یک شرکتی تشکیل داده بود که در انحصار ایادی و شرکت او و باند بهائی ها بود تمام سواحل جنوبی را به نام میگو می‌گرفتند و از همان جا مستقیم به اسرائیل و لندن می‌بردند و حتی خاویار هم در کنار آن.» (مصاحبه روزنامه کیهان _ ۲۳ اسفند ۱۳۸۴)
جالبتر آنکه در گزارش های سفارت آمریکا در ایران نیز آمده بود: "... او (ایادی) در شرکت هائی متعدد از قبیل شرکت نفت پارس یکی از سهامداران اصلی بوده و در عین حال از حق انحصاری بهره برداری از صید میگوی خلیج فارس برخوردار می‌باشد."
نمونه مکاتبه اداری با سربرگ شرکت سهامی پیشین شیلات برای صیادان جنوب کشور / خرداد ۱۳۴۴
«"ارتشبد فردوست" هم در خاطرات خود چنین می‌گوید: «... شیلات جنوب در اختیار ایادی بود و تعیین اینکه به کدام کشورها و شرکت‌ها اجازه صیادی داده شود و به کدام نشود در اختیار او بود ، در نتیجه سیاست‌های او تا انقلاب، صید ایران با بدوی ترین وسائل انجام می‌شد. تعیین رئیس و پرسنل شیلات نیز با ایادی بود. من یکبار مشاغل او را کنترل کردم و به عدد ۸۰ رسید! به محمدرضا گزارش کردم، محمدرضا در حضور من به او ایراد گرفت که این همه شغل را برای چه می‌خواهی؟ ایادی با شوخی جواب داد و گفت: می‌خواهم مشاغلم را به ۱۰۰ برسانم...!»./۵۷۱
علیرضا کیهان پور
مرجع: تاریخ معاصر ایران
