اجرای توافق جهانی یارانه‌های صنعت ماهیگیری؛ نقطه عطفی در "اقتصاد دریا و امنیت غذایی" و تغذیه ای

 وقتی بدون " بَزَک و دُوزَک "، اقتصاد و اقیانوس‌ها به هم پیوند می‌خورند

فاخته- ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۵ (۲۴ شهریور ۱۴۰۴)، سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) با صدور بیانیه‌ای رسمی، اجرای توافق سازمان تجارت جهانی (WTO) درباره یارانه‌های صنعت ماهیگیری را ستود. این توافق تاریخی که پس از سال‌ها مذاکره و کش‌ و قوس دیپلماتیک به سرانجام رسید، نقطه عطفی در سیاست‌های جهانی مدیریت منابع دریایی به شمار می‌رود.

از نگاه رسانه‌ای، این خبر چیزی فراتر از یک تصمیم اقتصادی بین‌المللی است؛ زیرا پیامدهای آن بر امنیت غذایی، آینده این صنعت ، حفاظت محیط زیست و حتی عدالت تجاری در سطح جهانی غیرقابل انکار خواهد بود.

اهداف و مفاد توافق "WTO"

توافق یارانه‌های "WTO" بر چهار محور کلیدی استوار است:

حذف یارانه‌های مضر: هرگونه یارانه‌ای که منجر به ماهیگیری بیش از حد در این راستا، بهره‌برداری غیرقانونی یا فعالیت‌های بدون گزارش (IUU) شود، ممنوع اعلام شده است. این اقدام پاسخی مستقیم به بحران کاهش ذخایر ماهی در بسیاری از آب‌های جهان است.

تشویق به پایداری: تنها یارانه‌هایی مجاز هستند که به توسعه شیلات پایدار، مبتنی بر معیارهای علمی و زیست‌محیطی کمک کنند. این بند، گذار اقتصاد دریایی به سمت بهره‌برداری هوشمندانه‌تر و آینده‌نگرانه‌تر را تسریع می‌کند.

شفافیت و گزارش‌دهی: کشورهای عضو ملزم به ارائه گزارش‌های دقیق و دوره‌ای درباره نوع و میزان یارانه‌ها شده‌اند. این شفافیت می‌تواند رقابت ناعادلانه را کاهش داده و امکان "نظارت جهانی" را فراهم کند.

تقویت همکاری‌های منطقه‌ای: مدیریت منابع دریایی بدون همکاری میان کشورهای همسایه ممکن نیست. توافق، کشورها را به تبادل داده‌ها، هماهنگی سیاست‌ها و مدیریت مشترک ذخایر آبزیان  ملزم می‌کند.

نقش "FAO" در حمایت از توافق

"فائو" به‌عنوان نهاد بین‌المللی مسئول امنیت غذایی و توسعه پایدار ماهیگیری و آبزی پروری مسؤولانه، نقش کلیدی در اجرایی‌سازی این توافق ایفا می‌کند :

ارائه مشاوره‌های فنی و علمی به کشورها برای تدوین سیاست‌های ملی یارانه‌ها.

ظرفیت‌سازی و آموزش برای مدیران این صنعت ، پژوهشگران و تصمیم‌گیران.

حمایت از کشورهای در حال توسعه تا ضمن رعایت محدودیت‌های جدید، فرصت رشد پایدار صنعت شیلات خود را از دست ندهند.

این نقش حمایتی سبب می‌شود کشورهایی با توان اقتصادی و نهادی پایین نیز در فرآیند جهانی مدیریت پایدار منابع دریایی عقب نمانند.

پیامدهای جهانی توافق

اجرای توافق "WTO" در زمینه یارانه‌های شیلات می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای در سطوح مختلف داشته باشد:

محیط زیست و تنوع زیستی : حذف یارانه‌های مخرب فشار بر ذخایر ماهی را کاهش می‌دهد و فرصت بازسازی اکوسیستم‌های آسیب‌دیده را فراهم می‌آورد.

امنیت غذایی و تغذیه‌ای جهان: 
بیش از "سه میلیارد نفر" در جهان، ماهی و وسایر محصولات آبزی را به‌عنوان منبع اصلی پروتئین مصرف می‌کنند. 
این توافق با حمایت از صید پایدار، ثبات دسترسی به این منبع حیاتی را تضمین می‌کند.

مبارزه با صید غیرقانونی:
 شفافیت گزارش‌ دهی و حذف مشوق‌های مالی برای "IUU" ، گامی اساسی در کاهش این تهدید جهانی محسوب می‌شود.

عدالت تجاری :
 کشورهایی که بدون یارانه‌های سنگین فعالیت می‌کنند، اکنون فرصت بیشتری برای رقابت منصفانه در بازارهای جهانی خواهند داشت.

بازارهای پایدارتر:
 اگرچه ممکن است در کوتاه‌مدت قیمت انواع محصولات آبزی افزایش یابد، اما در بلندمدت بازارها به سمت ثبات، کیفیت بهتر و عرضه پایدار حرکت خواهند کرد.

تحلیل رسانه‌ای؛ چرا این یارنه ها باید تیتر یک باشد؟

از دیدگاه رسانه‌ای ، توافق یارانه‌های صنعت ماهیگیری نقطه تلاقی سه دغدغه بزرگ جهانی است: 
اقتصاد، محیط زیست و امنیت غذایی.

اهمیت انسانی و اجتماعی: 
میلیون‌ها خانواده در سراسر جهان معیشت خود را از فعالیت های متنوع شیلاتی تأمین می‌کنند. اجرای این توافق به معنای حفاظت از مشاغل نسل‌های آینده است.

عدالت اقتصادی: 
برای نخستین بار پس از دهه‌ها، قواعد تجارت جهانی به سمت حذف یارانه‌های مضر و تضمین رقابت سالم حرکت کرده است.

محیط زیست و پایداری:

 پیام این توافق برای افکار عمومی بسیار روشن است: 
توسعه اقتصادی بدون حفاظت از طبیعت دیگر مشروعیت ندارد.

این ابعاد چندوجهی سبب می‌شوند که توافق "WTO" نه‌ تنها یک خبر اقتصادی، بلکه یک نقطه عطف تاریخی در سیاست‌گذاری جهانی تلقی شود.
 رسانه‌ها با پرداختن به این موضوع، می‌توانند توجه افکار عمومی را به پیوند ناگسستنی میان اقتصاد پایدار و آینده اقیانوس‌ها جلب کنند.

آینده توافق ؛ فرصت‌ها و چالش‌ها

با وجود استقبال گسترده از این توافق، چالش‌هایی نیز در مسیر اجرای آن قرار دارد. برخی صنایع ماهیگیری در کشورهای بزرگ صنعت فوق ممکن است در برابر حذف یارانه‌ها مقاومت کنند.
 همچنین ، پایش دقیق اجرای تعهدات کشورها نیازمند مکانیزم‌های نظارتی قوی و همکاری نزدیک سازمان‌های بین‌المللی است.

در عین حال، فرصت‌های تازه‌ای برای توسعه شیلات پایدار، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین آبزی‌پروری و افزایش همکاری‌های منطقه‌ای شکل می‌گیرد.
 اگر این توافق با اراده سیاسی و تعهد اجرایی همراه شود، می‌تواند الگویی موفق برای سایر بخش‌های اقتصاد جهانی در مسیر پایداری باشد.

سخن پایانی

توافق جهانی یارانه‌های شیلات که اکنون با حمایت "FAO" وارد مرحله اجرا شده، یکی از تاریخی‌ترین دستاوردهای دیپلماسی اقتصادی و زیست‌محیطی در سال‌های اخیر است.

 این توافق پیام آشکاری دارد: 

«اقیانوس‌ها دیگر منبع بی‌پایان نیستند و تنها با مدیریت پایدار می‌توان آینده امنیت غذایی جهان را تضمین کرد‌.

رسانه‌ها و نویسندگان متخصص شیلاتی ، با برجسته‌سازی این پیام می‌توانند به تقویت آگاهی عمومی، افزایش فشار مثبت بر دولت‌ها ؛ بدون "بَزک و دُوزَک" که  ترجمان  همان "شفاف‌سازی" است، برای اجرای بهتر تعهدات و در نهایت شکل‌گیری "فرهنگ جهانی صید پایدار" کمک کنند.» 765

                 علیرضا کیهان‌پور 

منابع (APA):

Food and Agriculture Organization of the United Nations. (2025, September 15). FAO welcomes entry into force of WTO Agreement on Fisheries Subsidies. FAO Newsroom. Retrieved from https://www.fao.org

World Trade Organization. (2025, September 15). Fisheries subsidies agreement enters into force: A new era for ocean sustainability. WTO News. Retrieved from https://www.wto.org