فاخته- اشاره: در جهان پر از افزودنی‌های شیمیایی و داروهای مصنوعی، هنوز ماده‌ای وجود دارد که در سکوت کندوها ساخته می‌شود و گویی نسخه‌ای از خرد طبیعت در خود دارد: بره‌موم.
این ماده شگفت‌انگیز، که زنبورعسل از ترکیب صمغ درختان، موم، گرده و آنزیم‌های خود می‌سازد، قرن‌هاست در طب سنتی و نوین جایگاهی ویژه یافته است؛ اما ارزش واقعی آن تازه در دهه‌های اخیر آشکار شده است.
زادگاه اسرار در دل کندو
زنبوران کارگر، صمغ درختان را جمع کرده و با ترشحات دهانی خود ترکیب می‌کنند تا ماده‌ای بسازند که دیواره‌های کندو را ضدعفونی و محافظت کند. به‌عبارتی، بره‌موم سپر دفاعی کندوست؛ همان چیزی که جلوی ورود باکتری‌ها، قارچ‌ها و حتی ویروس‌ها را می‌گیرد. در روزگاری که انسان از مقاومت آنتی‌بیوتیکی رنج می‌برد، نگاهی دوباره به این سازوکار طبیعی می‌تواند الهام‌بخش باشد.
ترکیب طبیعی با هوش زیستی
بره‌موم حاوی بیش از ۳۰۰ ترکیب فعال شامل فلاونوئیدها، فنول‌ها، اسیدهای آروماتیک، استرها و ویتامین‌هاست. این تنوع شیمیایی به آن قدرتی چندوجهی داده است :
ضدباکتری، ضدویروس، ضدالتهاب، آنتی‌اکسیدان و بازسازنده‌ی سلولی. به‌همین دلیل، در تحقیقات جدید پزشکی، بره‌موم به‌عنوان مکمل درمانی برای زخم‌های دهانی، التهاب لثه، عفونت‌های پوستی و حتی برخی سرطان‌ها مورد توجه است.
از طب مصری تا آزمایشگاه‌های مدرن
مصریان باستان بره‌موم را برای مومیایی‌کردن اجساد و حفاظت از بافت‌ها به‌کار می‌بردند؛ یونانیان آن را «ماده حیات‌بخش زنبور» می‌نامیدند و در جنگ‌ها برای درمان زخم سربازان استفاده می‌کردند. امروز نیز در داروسازی مدرن، استخراج‌های اتانولی و آبی بره‌موم پایه‌ی تولید کِرم‌های پوست، اسپری‌ها و مکمل‌های خوراکی هستند.
در ژاپن، لهستان و برزیل پژوهش‌های متعددی نشان داده‌اند که مصرف مداوم دوزهای استاندارد بره‌موم می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تقویت و روند پیری سلولی را کند کند.
ارزش اقتصادی خاموش
در بسیاری از کشورها، تولید بره‌موم از یک فعالیت جانبی زنبورداری به صنعتی درآمدزا تبدیل شده است. قیمت هر کیلوگرم آن گاه چند برابر عسل است. در ایران نیز، با وجود اقلیم‌های متنوع گیاهی، این محصول هنوز در سایه مانده است. ایجاد واحدهای فرآوری، استخراج استاندارد و بسته‌بندی دارویی می‌تواند ارزش افزوده‌ای چشمگیر برای زنبورداران و داروسازان به همراه داشته باشد.
بره‌موم؛ پلی میان علم و ایمان طبیعت
در نهایت، بره‌موم یادآور این حقیقت است که طبیعت نه دشمن، بلکه استاد خاموش بشر است. هر ذره از این ماده، خلاصه‌ای از دانش گیاهان و نبوغ زنبور است. شاید وقت آن رسیده که در برنامه‌های پژوهشی و سلامت عمومی، نگاه جدی‌تری به این «طلای زیستی کندو» داشته باشیم.
سخن پایانی
بره‌موم فقط یک فرآورده زنبورداری نیست؛ بلکه نمادی از همکاری گیاه، حشره و زیست‌اکوسیستم است. در جهانی که بشر از مصنوعی‌سازی خسته شده، این ماده طبیعی می‌تواند دوباره اعتماد به «شفای زیستی» را زنده کند — همان حکمتی که هزاران سال در کندوی کوچک زنبورهای عسل نهفته -- بود./ ۸۰۷
علیرضا کیهان‌پور
علیرضا کیهان‌پور پژوهشگر ارشد رسانه ای توسعه روستایی و امنیت غذایی
