چُوبدار، وَرزا، چِمِر، رَسِن سَری گاو ، گوساله ، گوسفند، کَش کُش و داد و ستد "دام زنده" در ایران

فاخته- در زندگی سنتی مردم "چوبداری*"  گاو و گوسفند اهمیت والایی داشته و بدین خاطر شغل چوبداری نیز در اکثرمناطق حاشیه  شهرها و روستاها  رونق داشته است . چوبدارها گاو را به دو صورت گوشتی و داشتی خرید و فروش می کردند . گاوهای آبستن ، گاوهای شیری ، گوساله ها و "وَرزا ها" (گاو های نر برای شیار کردن زمین ها) از جملۀ گاوهای داشتی به حساب می آمدند . قیمت گاوهای داشتی به دلیل نژاد برتر برای پروار بندی از گاوهای گوشتی بیشتر و گران تر بوده است . رنگ گاو ، صدای گاو به عنوان مثال در میادین دام شمال کشور (در اصطلاح مازندرانی : چِمِر) و زیبایی گاو در بالا رفتن قیمت گاوهای داشتی نر تأثیر داشته است . گاوهای گوشتی را برای کشتن (استفاده از گوشت آن) خرید و فروش می کردند و چوبداران وقتی که گاو را می خریدند علاوه بر پرداخت قیمت گاو به صاحب رسمی آن، یک مبلغ ناچیز دیگری (در گذشته پنجاه و صد تومان اما امروزه شاید پنجاه یا یکصد هزار تومان) به "همسر یا فرزندان فروشندۀ گاو" پرداخت می کردند که به آن "رَسِن سَری" می گفتند. رَسِن سَری به عنوان "شاگردانه" به حساب می آمد ؛ نظیر پول چایی ! . چوبداران صبح ها می رفتند میادین سُنتی قدیمی دام  که پاتوق چوبداران روستاهای مجاور هم بوده ، می ایستادند و از جدیدترین خرید و فروش و قیمت ها باخبر می شدند و در طلب روزی حلال و رعایت یک حاشیه درآمد و نه سودجویی و درکنار هم صبحانه و یک استکان "چای گرم و دَم کشیده  دِبش"  هم صرف کرده و چپق و قلیان با تنباکوی خوانسار را چاق می کردند و روز از نو و روزگار از نو... /324

علیرضا کیهان پور

*  اوایل ماه دی سال ۱۴۰۲ در جلسه تنظیم بازار گوشت گرم قرمز و سفید در استان قم، استاندار خطاب به رئیس جهادکشاورزی و معاون بازرگانی وی حاضر در جلسه و درپایان نشست فوق (ساعت ۱۲ شب) اولتیماتوم داد اگر تا فردا صبح قیمت ها اصلاح و متعادل شد که انجام وظیفه شده است و گرنه بنده خودم صدها چوبدار در استان می شناسم و مستقیم به این موضوع و قیمت مصوب تنظیم بازار گوشت ورود خواهم کرد و این کلمه نوستالژیک  "چوبدار" بهانه نگارش این یادداشت شد که در تثبیت قیمت "سَرکِش دام کَش کُش** " در این استان  نقش به سزایی داشت که دست مریزاد دارد.
** دام زنده را پس از توزین و به منظور ذبح شرعی؛ "کَش کُش" می گویند.