یادداشت؛ علیرضا کیهان پور:
قهرمانان نوین اقلیم ؛ دام‌ها و طیور مقاوم به تغییرات آب‌وهوایی در خط مقدم امنیت غذایی
فاخته- این مقاله به بررسی راهکارهای علمی، زیستی و فناورانه در اصلاح نژاد، تغذیه و مدیریت پرورش دام‌ها و طیور مقاوم به تغییر اقلیم می‌پردازد. از نقش گونه‌های بومی و مقاوم تا فناوری‌های ژنومیکس، زیست‌فناوری و نانو، همه در خدمت سربازان خط مقدم امنیت غذایی جهان‌اند؛ حیواناتی که زیر فشار گرمایش زمین، کم‌آبی، تنش گرمایی و کمبود منابع، همچنان در حال تولیداند. این مقاله نگاهی به آینده دامپروری اقلیم‌پایدار دارد، لطفا با ما همراه باشید
کلیدواژه ها
دام مقاوم، طیور مقاوم، تغییر اقلیم، امنیت غذایی، ژنتیک زیستی، نژاد بومی، اصلاح نژاد، پایداری زیستی، فناوری‌های نوین، دامپروری و اقلیم‌پایدار
جهانی که در حال تبخیر است
بحران تغییر اقلیم از مرحله هشدار گذشته و وارد مرحله آسیب‌های مستقیم و غیرقابل بازگشت شده است. گرمایش جهانی، بی‌نظمی بارش‌ها، خشکسالی، سیلاب‌های ناگهانی و افزایش موج‌های گرمایی همگی در حال بازطراحی نقشه زیستی سیاره‌اند. در این میانه، بخش کشاورزی – به‌ویژه دام و طیور – نه تنها قربانی است، بلکه بخشی از راه‌حل نیز محسوب می‌شود.
دام‌ها و طیور در میدان نبرد اقلیم
در خط مقدم امنیت غذایی، دام‌ها و طیور همچون سربازانی وفادار ایستاده‌اند. اما این سربازان نیز نیاز به تجهیز دارند؛ تجهیز به ژن‌های مقاوم، سیستم‌های تغذیه‌ای پایدار، و مدیریت هوشمند.
افزایش تنش گرمایی و اثرات آن بر تولید شیر، تخم‌مرغ و گوشت
کاهش باروری، افزایش مرگ‌ومیر در گوساله‌ها و جوجه‌ها
نقش حیاتی حفظ گونه‌های بومی با تطابق اقلیمی
نژادهای مقاوم؛ میراثی که اکنون سرمایه است
نژادهای بومی گاو، گوسفند، بز و طیور محلی، دارای ظرفیت ژنتیکی بالایی برای بقا در شرایط اقلیمی سخت هستند.
نمونه‌ها
گاو سیستانی، شورت‌هورن، براهمن (گرمادوست)
بز بلدی، بز سانن مقاوم‌شده
مرغ بومی اصلاح‌شده (مقاوم به بیماری‌ها و گرما)
اصلاح ژنتیکی هوشمند؛ آینده اکنون است
فناوری‌های نوین ژن‌ویرایش (CRISPR)، ژنومیکس و مارکرهای ژنتیکی، انقلابی در اصلاح دام و طیور پدید آورده‌اند.
نقش ژنومیکس در شناسایی ژن‌های مقاوم به گرما، کم‌آبی و بیماری
برنامه‌های ژنتیکی جهانی برای تولید دام‌های «اقلیم‌پایدار»
مانند تولید گاو شیری مقاوم به گرما در هند و آفریقا
تغذیه مقاوم به بحران؛ نقش ریزجلبک‌ها، حشرات و ضایعات کشاورزی
یکی از راه‌های مقابله با چالش‌های اقلیمی، تغییر در منابع خوراک دام و طیور است.
استفاده از فیتوپلانکتون‌ها، ریزجلبک‌ها و زئوپلانکتون‌ها در خوراک طیور
پروتئین‌های جایگزین: حشرات خوراکی (لارو مگس سیاه)
مدیریت ضایعات کشاورزی برای تبدیل به خوراک دام
مدیریت هوشمند دامداری در اقلیم بی‌رحم
کاربرد اینترنت اشیاء (IoT)، هوش مصنوعی، حسگرهای زیستی و تحلیل کلان‌داده‌ها در دامداری موجب افزایش بهره‌وری و پایداری شده است.
پایش هم‌زمان دما، تنش، خوراک، بیماری‌ها
تطبیق سامانه تهویه و سرمایش با وضعیت دام
دامداری دیجیتال برای کاهش اتلاف انرژی و آب
واکسیناسیون نوین و مقابله با بیماری‌های اقلیمی‌شده
تغییر اقلیم باعث شیوع بیماری‌های نوظهور یا تقویت‌شده در دام و طیور شده است.
واکسن‌های RNA برای مقابله با ویروس‌های متغیر
برنامه‌های ایمنی‌زیستی منطقه‌ای
واکسن آنفلوانزای طیور مقاوم به دما، تب برفکی جدید
تجربیات جهانی؛ از بحران بیابان‌زایی تا پایداری دام
آفریقا: اصلاح نژاد گاوهای نان‌برنج و براهمن
استرالیا: تغذیه دام با علف‌های شور مقاوم به خشکی
اروپا: دام‌های ژن‌ویرایش‌شده برای کاهش گازهای گلخانه‌ای
چالش‌های اخلاقی، اقتصادی و فرهنگی
در عین حال، هر نوع دستکاری ژنتیکی یا جایگزینی گونه‌ها باید با ملاحظات اخلاقی، زیست‌محیطی و فرهنگی همراه باشد.
حق دام‌ها برای بقاء ، حفظ تنوع زیستی
پرهیز از انقراض گونه‌های سنتی
ضرورت آموزش دامداران برای انتقال دانش نو
نقش دام‌های مقاوم در اقتصاد روستا و مهاجرت معکوس
دام‌های مقاوم امکان پایداری در زیست‌بوم‌های گرم، خشک و دورافتاده را دارند.
افزایش درآمد خانوار روستایی
توانمندسازی دامداران خُرد
تقویت مهاجرت معکوس از شهر به روستا
ختم کلام ؛ از خطر به سَمتِ فرصت
تغییر اقلیم، اگرچه تهدیدی بزرگ است، اما می‌تواند سکوی پرتاب برای تحول در دامپروری باشد. با بهره‌گیری از علم، تجربه، فناوری و توجه به نژادهای بومی، می‌توان دام‌ها و طیور را به «قهرمانان نوین اقلیم» تبدیل کرد./ ۷۰۷
علیرضا کیهان‌پور
منابع :
FAO (2023). Climate-smart livestock production systems.
IPCC (2022). Climate Change and Food Security.
Nature Sustainability (2024). Livestock adaptation strategies in warming climates.
World Bank (2023). Sustainable livestock for resilient rural economies.
دسترسی سریع
بخش های مفید
راه های ارتباطی
