کلاف سردرگم کسب‌وکارهای حوزه دام کوچک؛ چالش‌های سگ‌گردانی و راه‌حل‌های پیش‌رو

فاخته-این طرح که بدون هماهنگی و زیرساخت‌های لازم اجرایی شده، باعث سردرگمی و نگرانی فعالان این حوزه شده است. در چنین شرایطی، ضرورت یافتن راهکارهای هوشمندانه و حمایت‌های موثر برای برون‌رفت از این کلاف سردرگم بیش از پیش احساس می‌شود.

۱. بحران سگ‌گردانی و لزوم حضور فعالانه سازمان نظام دامپزشکی در این بحران

- ضرورت سیاست‌گذاری هوشمند: سازمان نظام دامپزشکی با وجود مسئولیت قانونی در "ساماندهی و تنظیم روابط حرفه دامپزشکی" (ماده ۱۳۵ قانون دامپزشکی)، بایستی چارچوب‌های روشنی برای مدیریت سگ‌گردانی تدوین کند. این نهاد خود اذعان دارد که ۷۰ درصد ترکیب شوراهای استانی‌اش از بخش خصوصی تشکیل شده لذا پیشنهاد می گردد در عمل هماهنگی مؤثری با نهادهای قضایی و انتظامی برای حل مسائل پیچیده‌ای مانند گازگرفتگی‌های اخیر داشته باشد.

 ۲. پیامدهای منفی برای کسب‌وکارهای حوزه دام کوچک

- اختناق مالی و اداری: کلینیک‌ها و پت‌شاپ‌ها با محدودیت‌های صدور مجوز و نبود حمایت مالی مواجه‌اند.

- رشد قارچ‌گونه بازار غیررسمی: با افزایش ۳۸٪ سهم سگ‌ها در بازار حیوانات خانگی ایران، فقدان سامانه ثبت هوشمند باعث شده خدمات مرتبط (واکسیناسیون، آموزش) به شکل غیرمجاز و بدون نظارت ارائه شود. این امر هم بهداشت عمومی را تهدید می‌کند و هم کسب‌وکارهای رسمی را حاشیه‌نشین می‌کند .

 ۳. راهکارهای اجرایی برای برون‌رفت از بحران

الف. چارچوب‌های قانونی و فناورانه

-تدوین آیین‌نامه تخصصی سگ‌گردانی: تعریف دقیق مفاهیمی مانند "سگ بدون صاحب"، "حیوان هار" و "مناطق مجاز گردش" با همکاری قوه قضائیه و نیروی انتظامی. الگوی موفق: قانون "عقیم‌سازی اجباری" در استان گلستان که با کاهش ۴۰٪ گازگرفتگی‌ها همراه بوده است .

- راه‌اندازی سامانه یکپارچه ثبت حیوانات (PET-SYS):

  - ثبت دیجیتال مالکان، سوابق واکسیناسیون و مجوزهای گردش

  - اتصال به سامانه‌های وزارت بهداشت برای پایش بیماری‌های مشترک (مثل هاری)

  - صدور کد QR برای شناسایی سریع حیوانات .

ب. تقویت همکاری‌های بین‌بخشی

- اجرای مدل "سلامت واحد" (One Health):

  - تشکیل کارگروه مشترک با حضور سازمان دامپزشکی، وزارت بهداشت، محیط‌زیست و سازمان نظام دامپزشکی

  - تمرکز بر کنترل بیماری‌های مشترک (مثل تب کریمه‌کنگو) و مدیریت جمعیت سگ‌های بدون صاحب .

- حمایت از کسب‌وکارها:

  - اختصاص صندوق ضمانت وام‌های کم‌بهره برای توسعه کلینیک‌ها و مراکز آموزش سگ

  - حذف مقررات زائد در صدور مجوز پت‌شاپ‌ها .

ج. برنامه‌های فرهنگ‌ساز و آموزشی

- طرح "نگهداری مسئولانه" در مدارس :آموزش اصول نگهداری از حیوانات به کودکان با تولید محتوای دیجیتال

- پویش‌های رسانه‌ای: استفاده از اینفلوئنسرهای حوزه حیوانات خانگی (که ۳۰٪ مخاطبان اینستاگرام ایران را پوشش می‌دهند) برای ترویج واکسیناسیون و عقیم‌سازی .

 ۴. جدول راهبردی اقدامات کلان

 ۵. نتیجه‌گیری: گذار از بحران به فرصت

سازمان نظام دامپزشکی می‌تواند با تبدیل تهدید سگ‌گردانی به فرصت اقتصادی، نقش خود را از نهاد نظارتی صرف به قطب هماهنگ‌کننده سلامت عمومی ارتقا دهد. این امر مستلزم:

- تبدیل رویکرد سلبی به ایجابی (حمایت به جای برخورد)

- بهره‌گیری از فناوری‌های دیجیتال برای کاهش هزینه‌های نظارتی

- تقویت گفت‌وگوی سه‌جانبه بین دولت، بخش خصوصی و جامعه مدنی

تجربه جهانی ثابت کرده که مدیریت جمعیت سگ‌ها از طریق عقیم‌سازی و ثبت هوشمند، در بلندمدت تا ۷۰٪ از هزینه‌های درمانی ناشی از بیماری‌های مشترک می‌کاهد. اکنون زمان اقدام جسورانه است ؛و در پایان می توان گفت : «سگ‌گردانی نه یک تهدید، بلکه فرصتی برای بازتعریف مسئولیت اجتماعی و ارتقاء سلامت جمعی است.»

دکتر جواد شایان خواه

دامپزشک