اهمیت فرهنگ‌سازی درباره مصرف فرآورده‌های خام دامی؛ از نظارت تا مسئولیت اجتماعی

فاخته- هر ساله، به‌ویژه در ایام خاص مانند ماه مبارک رمضان و تعطیلات نوروز، طرح‌های نظارت بهداشتی دامپزشکی شدت می‌یابد. اما آیا فقط نظارت و بازرسی‌ها کافی هستند؟ یا باید در کنار این اقدامات، مردم را نیز از خطرات فرآورده‌های خام دامی غیربهداشتی آگاه کرد؟

برای درک بهتر این موضوع، می‌توانیم مقایسه‌ای بین فرهنگ استفاده از کمربند ایمنی در ایران و اطلاع‌رسانی بهداشتی انجام دهیم.

چند سال پیش، استفاده از کمربند ایمنی در ایران اجباری نبود و بسیاری از رانندگان و سرنشینان از این وسیله حفاظتی استفاده نمی‌کردند. اما با گسترش فرهنگ‌سازی و نظارت‌های مستمر، به‌ویژه پس از تصویب قانون الزام استفاده از کمربند ایمنی، استفاده از این وسیله در بین مردم فراگیر شد. در ابتدا، مثل بسیاری از قوانین دیگر، مردم توجهی به استفاده از کمربند ایمنی نداشتند، اما با تبلیغات گسترده و جریمه‌های قانونی، این فرهنگ در مردم نهادینه شد.

اکنون دیگر در اکثر خودروها، استفاده از کمربند ایمنی تبدیل به یک عادت شده است و کسانی که از آن استفاده نمی‌کنند، خود را در معرض خطر می‌بینند و از آن اجتناب می‌کنند. این تغییر فرهنگی نشان‌دهنده اهمیت فرهنگ‌سازی و نظارت هم‌زمان است.

در برخی کشورها، اطلاع‌رسانی درباره بهداشت مواد غذایی به‌قدری جدی گرفته شده است که مردم خودشان در شناسایی و گزارش تخلفات پیش‌قدم هستند. اما در برخی موارد، متأسفانه در کشور ما این آگاهی هنوز به اندازه کافی نهادینه نشده است. در یکی از بازدیدهایم از مراکز عرضه، موردی را مشاهده کردم که نشان می‌داد برخی مشتریان نه‌تنها از متخلف حمایت می‌کنند، بلکه مانع اجرای قانون می‌شوند.

در این بازدید، محموله‌ای از گوشت فاقد تأییدیه دامپزشکی کشف شد. در حالی که قصد داشتیم این محموله را توقیف کنیم، یکی از مشتریان به‌جای اینکه نگران سلامت خودش و دیگران باشد، شروع به دفاع از فروشنده کرد و گفت: «من سال‌هاست از اینجا خرید می‌کنم و تا حالا مشکلی نداشتم، لطفاً سخت نگیرید.» چنین واکنش‌هایی نشان می‌دهد که هنوز آگاهی عمومی نسبت به اهمیت خرید فرآورده‌های بهداشتی کافی نیست و برخی مردم به‌جای حمایت از قانون، از متخلف حمایت می‌کنند.

البته در موقعیتی دیگر، شاهد واکنشی کاملاً متفاوت بودم. در یکی از روزهای شلوغ بازار، وقتی یک محموله غیرمجاز توسط بازرسان شناسایی شد، یکی از مشتریان که اتفاقاً قصد خرید داشت، بلافاصله گفت: «اگر این گوشت سالم نیست، لطفاً مردم را آگاه کنید تا کسی آسیب نبیند.» این دو واکنش متفاوت نشان می‌دهد که اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی چقدر می‌تواند روی رفتار عمومی تأثیر بگذارد.

یکی از مسائلی که همیشه در بحث نظارت بهداشتی مطرح می‌شود، هزینه‌های بالای بازرسی‌ها و آموزش‌های بهداشتی است. در واقع، نظارت مستمر بر فرآورده‌های خام دامی در شهری کلان مانند مشهد مقدس، به‌ویژه در روزهای شلوغ، نیازمند تعداد زیادی نیرو است. برای انجام یک بازدید منظم و دقیق از تمام مراکز عرضه فرآورده‌های خام دامی در مشهد، که بیش از ۴۰۰۰ واحد عرضه وجود دارد، باید حداقل 100 تا 150 نیرو در نظر گرفته شود که هر هفته به‌طور مستمر این مراکز را بازدید کنند. این تعداد نیرو شامل دامپزشکان، کارشناسان بهداشتی، و بازرسان است. البته، این نیروها برای بازرسی از وضعیت بهداشتی کافی نیستند 

نکنه‌ مهم هزینه‌های اطلاع‌رسانی، آگاهی‌بخشی و فرهنگ‌سازی درباره اهمیت خرید فرآورده‌های دامی بهداشتی بسیار مقرون به صرفه‌تر از هزینه‌های مرتبط با نظارت بهداشتی مراکزهستند. این اطلاع‌رسانی می‌تواند شامل تبلیغات در رسانه‌ها، پخش هشدارهای بهداشتی در صدا و سیما، و حتی انتشار بنرهای آموزشی در سطح شهر باشد. همچنین، استفاده از شبکه‌های اجتماعی و برگزاری کارگاه‌های آموزشی در این زمینه نیز می‌تواند نقش مهمی در کاهش تخلفات و افزایش آگاهی عمومی ایفا کند.

صدا و سیما و رسانه‌های ملی، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، آموزش در مدارس و دانشگاه‌ها، همکاری با اصناف و اتحادیه‌ها، تبلیغات شهری، و ایجاد اپلیکیشن‌های بهداشتی می‌توانند در این زمینه بسیار مؤثر باشند.

در نهایت، باید گفت که مانند استفاده از کمربند ایمنی در ایران، اگر مردم از خطرات مصرف فرآورده‌های خام دامی غیربهداشتی آگاه شوند، خودشان از خرید این محصولات پرهیز خواهند کرد. این آگاهی باید از طریق رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و تبلیغات شهری به مردم منتقل شود.

فرهنگ‌سازی و آموزش به مردم در مورد مضرات این فرآورده‌ها نه تنها به کاهش تخلفات کمک می‌کند بلکه هزینه‌های سلامت را نیز به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد. همانطور که فرهنگ استفاده از کمربند ایمنی در ایران نهادینه شد، آگاهی‌بخشی به مردم در خصوص فرآورده‌های خام دامی غیربهداشتی می‌تواند به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود که به نفع همه خواهد بود.

دکتر رضا افشاریان

دامپزشک