فصل سرما که می‌رسد؛ آزمون خاموش مدیریت در دام و طیور

در این زمینه، «فاخته نیوز» در گفتگویی به ابعاد مهم این مساله از دیدگاه «علیرضا کیهان پور»، تحلیلگر برجسته و صاحب نظر در حوزه دام، طیور و امنیت غذایی پرداخته است. 

فاخته‌نیوز: آقای کیهان‌پور، با شروع فصل سرما، بحث سرمازدگی در دام و طیور دوباره مطرح می‌شود. به‌طور کلی این پدیده را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

علیرضا کیهان‌پور: سرمازدگی را باید یک تنش فصلی قابل پیش‌بینی دانست، نه یک اتفاق غیرمنتظره. هر سال با ورود به فصل سرد، دام و طیور وارد شرایطی می‌شوند که نیازمند مدیریت دقیق‌تر هستند. خود سرما الزاماً عامل بحران نیست؛ آنچه اهمیت دارد نحوه مواجهه علمی و مدیریتی با این شرایط است. در بسیاری از موارد، خسارات ناشی از سرما بیشتر به ضعف مدیریت بازمی‌گردد تا شدت سرمای هوا.

فاخته‌نیوز:از نظر علمی، سرمازدگی دقیقاً چه زمانی رخ می‌دهد؟
کیهان‌پور: از نظر علمی، سرمازدگی یا Cold Stress زمانی اتفاق می‌افتد که دمای محیط از محدوده آسایش حرارتی دام یا طیور پایین‌تر قرار گیرد. در این وضعیت، بدن برای حفظ دمای طبیعی خود ناچار به مصرف انرژی بیشتری می‌شود. اگر این افزایش نیاز انرژی به‌درستی تأمین نشود، انرژی کمتری برای رشد، تولید شیر، گوشت یا تخم‌مرغ باقی می‌ماند و عملکرد کلی کاهش پیدا می‌کند.

فاخته‌نیوز: کدام گروه‌ها بیشتر در معرض آسیب ناشی از سرما هستند؟
کیهان‌پور: دام‌های جوان، دام‌های ضعیف یا لاغر و طیور در سنین ابتدایی بیشترین حساسیت را دارند. سیستم تنظیم دمای بدن در این گروه‌ها کامل نیست یا ذخایر انرژی کافی وجود ندارد. به همین دلیل، کوچک‌ترین نوسان دمایی می‌تواند آثار قابل‌توجهی بر سلامت و عملکرد آن‌ها داشته باشد.

فاخته‌نیوز:  سرما چه تأثیراتی بر فیزیولوژی دام دارد؟
کیهان‌پور: سرما باعث افزایش نیاز انرژی نگهداری می‌شود. دام خوراک بیشتری مصرف می‌کند، اما این افزایش مصرف الزاماً به افزایش تولید منجر نمی‌شود. در کنار آن، سیستم ایمنی تضعیف شده و احتمال بروز بیماری‌های تنفسی افزایش می‌یابد. در دام‌های ماده، سرما می‌تواند بر باروری و سلامت جنین اثر بگذارد و در صورت نبود مدیریت مناسب، تلفات نوزادان نیز افزایش پیدا می‌کند.

فاخته‌نیوز:وضعیت طیور در مواجهه با سرما چگونه است؟
کیهان‌پور: طیور به‌دلیل متابولیسم بالا و پوشش بدنی محدود، نسبت به سرما حساس‌تر هستند. در سالن‌های پرورش، حتی کاهش چند درجه‌ای دما می‌تواند موجب افزایش مصرف دان، افت رشد و افزایش ضریب تبدیل غذایی شود. در جوجه‌های جوان، کنترل دقیق دما، تهویه اصولی و توزیع یکنواخت حرارت اهمیت حیاتی دارد. در این بخش، دقت‌های کوچک مدیریتی نقش بزرگی ایفا می‌کنند.

فاخته‌نیوز: برخی تولیدکنندگان تصور می‌کنند شدت سرما عامل اصلی تلفات است. نظر شما چیست؟
کیهان‌پور: بررسی‌ها نشان می‌دهد شدت خسارت معمولاً بیشتر به کیفیت مدیریت وابسته است تا شدت سرما. عایق‌بندی نامناسب، کوران هوا، بستر مرطوب، تغذیه نامتوازن و مدیریت نادرست تهویه، عواملی هستند که اثر سرما را چند برابر می‌کنند. در مقابل، واحدهایی که اصول علمی را رعایت می‌کنند، حتی در سرمای شدید نیز تلفات قابل‌توجهی ندارند.

فاخته‌نیوز: نقش تغذیه در کاهش اثرات سرمازدگی چقدر مهم است؟
کیهان‌پور: تغذیه یکی از مهم‌ترین ابزارهای مقابله با تنش سرماست. در فصل سرد باید چگالی انرژی جیره افزایش یابد و تأمین کافی ویتامین‌ها، به‌ویژه A، D و E و عناصر معدنی با نقش آنتی‌اکسیدانی مورد توجه قرار گیرد. در طیور نیز تنظیم دقیق نسبت انرژی به پروتئین می‌تواند از افت عملکرد و افزایش هزینه‌های تولید جلوگیری کند.

فاخته‌نیوز: سرمازدگی چه پیامدهای اقتصادی در سطح کلان دارد؟
کیهان‌پور: سرمازدگی معمولاً اثر تدریجی دارد، اما در مقیاس وسیع می‌تواند به افزایش هزینه تمام‌شده محصولات دامی، کاهش عرضه و ناپایداری بازار منجر شود. از این منظر، مدیریت علمی تنش‌های فصلی فقط یک موضوع فنی نیست، بلکه بخشی از راهبرد حفظ امنیت غذایی و حمایت از تولیدکننده به شمار می‌رود.

فاخته‌نیوز: در پایان، جمع‌بندی شما برای دامداران و سیاست‌گذاران چیست؟
کیهان‌پور: سرمازدگی پدیده‌ای قابل پیش‌بینی و تا حد زیادی قابل کنترل است. ترکیب دانش علمی، تجربه میدانی و برنامه‌ریزی پیشگیرانه می‌تواند این چالش فصلی را به یک آزمون موفق مدیریتی تبدیل کند. توجه به این موضوع، هم به حفظ سلامت دام و طیور کمک می‌کند و هم پایداری تولید و ثبات بازار محصولات دامی را تضمین خواهد کرد.