کارخانجات تولید خوراک دام و طیور؛ صدها راه رفته و نرفته‌‌...

فاخته- هر دانه ذرت، هر بذر جو و هر کیلو سویا، در مسیر تولید خوراک دام و طیور، به شیر، گوشت و لبنیات سالم تبدیل می‌شود و دست‌های پرتوان کشاورزان، دامداران و مرغداران را همراه با تلاش بی‌وقفه‌شان، به نور امید و امنیت غذایی پیوند می‌دهد.

جایگاه ایران در جهان

در سال ۲۰۲۲، ایران حدود ۱۰ میلیون تن خوراک دام و طیور تولید کرده است؛ این رقم حدود ۱ درصد تولید جهانی است و ایران را در رتبه ۲۱ جهان قرار می‌دهد. ظرفیت واقعی کشور بیش از ۲۱ میلیون تن است، اما تنها نیمی از ظرفیت فعال است.

کشورهای پیشرو در این زمینه عواملی مانند سرمایه‌گذاری هدفمند، مدیریت تخصصی، فناوری نوین و سیاست‌های حمایتی دولت را در اولویت قرار داده‌اند که باعث رشد پایدار آنها شده است.
 ایران با منابع طبیعی و انسانی متخصص خود می‌تواند جایگاه جهانی خود را ارتقا دهد.

رتبه‌بندی ۱۵ کشور برتر تولید خوراک دام و طیور

چین: با تولید حدود ۲۴۰ میلیون تن، پیشتاز است؛ سرمایه‌گذاری گسترده، مدیریت صنعتی و فناوری پیشرفته عامل موفقیت آن است.
ایالات متحده: حدود ۲۱۰ میلیون تن؛ با اقتصاد مقیاس، تحقیق و توسعه و سیاست‌های حمایتی رشد کرده است.

برزیل: ۷۰ میلیون تن؛ بهره‌وری بالا و کشت گسترده نهاده‌ها عامل اصلی است.

آلمان: ۴۰ میلیون تن؛ فناوری نوین و مدیریت تخصصی موجب پیشرفت شده است.

ژاپن: ۳۵ میلیون تن؛ تمرکز روی کیفیت محصول و امنیت غذایی.

فرانسه: ۳۲ میلیون تن؛ تحقیق و توسعه و استانداردهای تولید.

کانادا: ۳۰ میلیون تن؛ خودکفایی نسبی در نهاده‌ها و سیستم‌های آبیاری مدرن.

هند: ۲۵ میلیون تن؛ ظرفیت تولید بالا و بازار داخلی گسترده.

مکزیک: ۲۲ میلیون تن؛ مدیریت تخصصی و تولید متنوع.

روسیه: ۲۰ میلیون تن؛ بهره‌برداری از زمین‌های وسیع.

ایتالیا: ۱۸ میلیون تن؛ فناوری پیشرفته و زنجیره تأمین یکپارچه.

اسپانیا: ۱۵ میلیون تن؛ مدیریت تخصصی و خودکفایی نسبی.

هلند: ۱۴ میلیون تن؛ تحقیق و توسعه و کشاورزی دقیق.

بلژیک: ۱۲ میلیون تن؛ سرمایه‌گذاری در تجهیزات مدرن.

استرالیا: ۱۰ میلیون تن؛ بهره‌وری بالا و مدیریت منابع آب.

پراکندگی استانی در ایران

مازندران: قطب تولید خوراک دام و طیور

خراسان رضوی و فارس: ظرفیت صنعتی قوی

چهارمحال و بختیاری: پیشتاز تولید خوراک آبزیان

سایر استان‌ها: پراکندگی کمتر و نیازمند توسعه مانند لرستان

چالش‌ها

وابستگی به واردات نهاده‌ها: ذرت آب‌بر است و باید در مناطق پرآب کاشته شود؛ سویا و جو وارداتی با مشکلات ارزی و نوسانات جهانی همراه هستند.

استفاده ناکافی از ظرفیت تولید: تنها ۵۰درصد ظرفیت کارخانه‌ها فعال است.

تجهیزات فرسوده و سرمایه‌گذاری ناکافی: کاهش کیفیت و بهره‌وری تولید.

ضایعات کشاورزی و کشتارگاه‌ها: استفاده در خوراک دام و طیور و تولید صابون سنتی.

مدیریت غیرتخصصی: حضور افراد غیرمتخصص در رأس اتحادیه‌ها و تعاونی‌های استانی موجب تصمیمات نادرست می‌شود.

گرانی خوراک برای دامداران: کاهش توان خرید و بازدهی تولید.

راهکارها

خودکفایی با اولویت محصولات استراتژیک: اولویت با گندم و محصولات اصلی برای سفره مردم؛ ذرت و محصولات آب‌بر تنها در مناطق پرآب کشت شوند؛ بهره‌گیری از سیستم‌های آبیاری نوین و بذر اصلاح‌شده؛ حمایت ارزی برای واردات نهاده‌های ضروری.

مدیریت ضایعات: ضایعات کشاورزی و کشتارگاه‌ها در خوراک دام و طیور استفاده شوند؛ تولید صابون سنتی و فرآورده‌های جانبی از ضایعات کشتارگاه‌ها.

نوسازی کارخانه‌ها: تجهیزات مدرن برای افزایش کیفیت و بهره‌وری.

آموزش دامداران و مرغداران: ارتقای دانش فنی و بازدهی تولید.

مدیریت تخصصی: سپردن اتحادیه‌ها و تعاونی‌ها به مدیران با تجربه و متخصص.

نقش واقعی در سفره مردم

کارخانجات خوراک دام و طیور خوراک سالم تولید می‌کنند که به شیر، گوشت، تخم‌مرغ و محصولات لبنی تبدیل می‌شود و سفره مردم را پربار، سالم و امن نگه می‌دارد.

ضایعات مدیریت‌شده منابع غذایی جدید تولید می‌کنند و چرخه‌ای پایدار ایجاد می‌شود.

ذرت و سایر نهاده‌ها با مدیریت درست و هوشمند، بهره‌وری را بالا برده و وابستگی به واردات کاهش می‌یابد.

سرمایه‌گذاری در تجهیزات و آموزش کیفیت تولید و امنیت غذایی را تضمین می‌کند.

کارخانجات خوراک دام و طیور ستون امن فقرات امنیت غذایی ایران هستند. با:

سرمایه‌گذاری هدفمند

مدیریت تخصصی

خودکفایی هوشمند

مدیریت ضایعات

حمایت ارزی و دولتی

می‌توان ظرفیت تولید واقعی را فعال کرد، وابستگی به واردات را کاهش داد و سفره مردم را پر، امن و پایدار نگه داشت.

یک نگاه و ده ها نکته 

 کارآفرینان خاموش سفره مردم

هر دانه ذرت، جو و سویا پس از فرآوری به شیر، گوشت، تخم‌مرغ و لبنیات سالم تبدیل می‌شود و تلاش دامداران و مرغداران، امنیت غذایی کشور را تضمین می‌کند.

جایگاه ایران و رتبه‌بندی جهانی

ایران با تولید حدود ۱۰ میلیون تن خوراک دام و طیور در سال ۲۰۲۲، رتبه ۲۱ جهان را دارد. استان‌های مازندران، خراسان رضوی، فارس و چهارمحال و بختیاری محور تولید هستند.
۱۵ کشور برتر دنیا شامل چین، ایالات متحده، برزیل، آلمان، ژاپن، فرانسه، کانادا، هند، مکزیک، روسیه، ایتالیا، اسپانیا، هلند، بلژیک و استرالیا هستند که با سرمایه‌گذاری، مدیریت تخصصی و فناوری نوین پیشتازند.

 چالش‌های اصلی

وابستگی به واردات نهاده‌ها و نوسانات ارزی

استفاده ناکافی از ظرفیت کارخانه‌ها

تجهیزات فرسوده و کاهش بهره‌وری

ضایعات کشاورزی و کشتارگاه‌ها

مدیریت غیرتخصصی برخی اتحادیه‌ها ، تعاونی ها و سندیکا ها 

 راهکارها برای پیشرفت

اولویت خودکفایی با گندم و محصولات اصلی، کشت ذرت در مناطق پرآب با توجه به کمبود آب

مدیریت ضایعات برای خوراک دام و تولید محصولات جانبی

نوسازی تجهیزات و آموزش نیروها

مدیریت تخصصی اتحادیه‌ها و تعاونی‌ها

 ایفای نقش در سفره مردم

کارخانجات خوراک دام و طیور یکی از  ستون های امنیت غذایی ایران هستند؛ با مدیریت هوشمند و سرمایه‌گذاری هدفمند، می‌توان ظرفیت تولید را افزایش داد و وابستگی به واردات را کاهش داد تا سفره مردم پر، سالم و امن باقی بماند.

ایران با استان‌هایی مانند مازندران، فارس، تهران، البرز، آذربایجان شرقی، غربی ؛ چهارمحال و بختیاری می‌تواند جایگاه جهانی خود را ارتقا دهد؛ اما نیازمند تصمیم‌گیری هوشمندانه و مدیریت تخصصی است./ ۷۳۷

            علیرضا کیهان‌پور

منابع بررسی شده توسط نگارنده :

Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO). FAO Statistical Yearbook 2022: World Food and Agriculture. Rome: FAO, 2022.

International Feed Industry Federation (IFIF). Global Feed Production Report 2022. IFIF, 2022.

OECD-FAO Agricultural Outlook 2022-2031. Feed and Livestock Sector Analysis. OECD Publishing, 2022.

World Bank. Agricultural and Livestock Productivity Data 2022. Washington D.C.: World Bank, 2022.

USDA Foreign Agricultural Service (FAS). Global Feed and Feed Ingredients Report 2022. United States Department of Agriculture, 2022.

این منابع معتبر و بین‌المللی هستند که می تواند برای مخاطبان خاص قابل بهره برداری باشد.