مظلومیت قلم در خدمت خاک؛ آسیب‌شناسی جایگاه فعالان رسانه‌ای حوزه غذا و کشاورزی

قاخته- با آن که غذا، خاک، دام، درخت، طیور، آبزیان و دانه، پایه‌های اصلی بقای بشرند، نویسندگان، خبرنگاران و کنشگران اطلاع‌رسانی در این حوزه‌ها، به‌ویژه در بخش غیردولتی، اغلب گمنام، فاقد پاداش، کرامت شغلی و امنیت اجتماعی‌اند.

در این مقاله، تلاش شده است تا با رویکردی جامعه‌شناسانه، فرهنگی و اخلاقی، چرایی این مظلومیت تاریخی واکاوی و پیشنهاداتی کاربردی برای به‌رسمیت‌شناختن مقام قلم در خدمت امنیت غذایی ارائه شود.

 کلیدواژه‌ها: رسانه کشاورزی، امنیت غذایی، دام، طیور، آبزیان، دامپزشکی، قلم مستقل، اخلاق حرفه‌ای، توسعه پایدار، جامعه‌شناسی روستا، گمنامی فرهنگی، مسئولیت اجتماعی، ارزش‌گذاری معنوی، حمایت نهادی

مقدمه 
قلمی که می‌نویسد، اما دیده نمی‌شود

آنان که برای خاک می‌نویسند، انگار در خاک دفن می‌شوند.
در حالی که رسانه‌های ،هنری ، ورزشی و... از جایگاه و حمایت برخوردارند، نویسندگان و خبرنگاران حوزه غذا، کشاورزی، آب، دام،طیور، آبزیان، دامپزشکی و منابع طبیعی اغلب فاقد کوچک‌ترین پشتوانه مادی، صنفی یا حتی معنوی‌اند. در این مقاله می‌کوشیم این مسئله را به مثابه یک بحران اخلاقی-فرهنگی در مسیر امنیت غذایی تحلیل کنیم.

 وضعیت رسانه‌ای امنیت غذایی در جهان

FAO،یونسکو, UNEP بارها بر نقش ارتباطات مؤثر در تحقق اهداف توسعه پایدار (SDGs) تأکید کرده‌اند. در اغلب کشورها، خبرنگاران کشاورزی، کنشگران اقلیمی و تحلیلگران منابع طبیعی دارای انجمن صنفی، حمایت دولتی و حتی تسهیلات بازنشستگی هستند.

اما در اکثر کشورها، چنین جایگاهی برای خبرنگار روستایی، نویسنده مقالات امنیت غذایی یا تولیدکننده محتوای مستقل در حوزه غذا وجود ندارد.

چالش‌های خبرنگاران و نویسندگان حوزه کشاورزی 

 نامرئی بودن در نظام رسانه‌ای کلان

رسانه‌های رسمی، اغلب دغدغه‌ای برای بازتاب واقعیات کشاورزی ندارند؛ کشاورزی، اگر هم باشد، در بخش‌های حاشیه‌ای گم می‌شود.

بی‌ اعتمادی نهادی و نگاه ابزاری

اغلب دستگاه‌های اجرایی، از رسانه‌ها فقط کارکرد تبلیغاتی می‌خواهند. نویسنده‌ای که نقد می‌کند، تحلیل می‌نویسد یا بی‌پرده می‌گوید، متأسفانه از عرصه طرد می‌شود.

ج) بی‌پشتوانگی مادی و معنوی

هیچ ساختار حقوقی مشخصی برای بیمه، دستمزد، مالکیت معنوی، بازنشستگی یا تجلیل از این گروه وجود ندارد.

حسادت و ناباوری فرهنگی

در ساختارهای سنتی، قلم صادق و مستقل، با حسادت و تردید روبه‌روست. «لابد نفعی دارد»؛ «چرا رایگان و مجانی می‌نویسد؟» این نگاه خسته‌کننده است.

 تضعیف تدریجی سرمایه فرهنگی و زوال انگیزه

در غیاب پاداش معنوی، کرامت انسانی و حمایت‌های پایدار، بسیاری از نویسندگان صادق حوزه غذا و روستا یا ساکت شده‌اند یا تغییر حوزه داده‌اند.

پیامدهای بی‌توجهی به کنشگران رسانه‌ای غذا

بی‌دفاع‌ ماندن روستا، کشاورز، طبیعت و دام در جنگ روایت‌ها

سیطره جریان‌های پوپولیستی و تبلیغاتی بر روایت غذا

قطع حلقه دانایی میان دانشگاه، مزرعه و مردم

تحقیر تدریجی قلم متعهد

خروج نیروهای خلاق به سمت حاشیه‌های پرزرق‌وبرق اما بی‌ محتوا

تجربه جهانی
 خبرنگاران و نویسندگان عرصه غذا در کشورهای پیشرفته

در ژاپن، نویسندگان حوزه روستا جزو ارکان نظام ترویج کشاورزی‌اند.

در نروژ و سوئد، تولیدکنندگان محتوای غذایی، بودجه رسمی دارند.

در هلند، انجمن «نویسندگان روستایی و زیستی» هر سال جایزه ملی اهدا می‌کند.

در هند، روزنامه‌نگاران محلی با حمایت NGOها، ستون‌های مداوم درباره امنیت غذایی روستایی دارند.

چرا در خیلی از این کشورها این اتفاق نمی‌افتد؟

واکاوی دلایل چندسطحی

فرهنگی

 ارزش‌گذاری اجتماعی بر زرق‌وبرق، نه بر تولید دانایی
تحقیرآب، نان، خاک و قلم در فرهنگ عمومی، سلبریتی‌زدگی به جای خاک‌باوری

 اخلاقی
بی‌باوری به صداقت
فراموشی مسئولیت اجتماعی
 حسادت پنهان نسبت به قلم مستقل

 نهادی و اجرایی

 نداشتن برنامه رسانه‌ای در وزارتخانه مرتبط با بخش کشاورزی
 غیاب ساختارهای حمایتی برای نویسندگان مستقل
 نبود شاخص‌های رسانه‌ای در نظام ارزشیابی عملکرد

اقتصادی
بی‌ثباتی مالی شدید خبرنگاران روستایی( شاید تعبیر فقر تحمیلی)
 نبود تسهیلات بیمه‌ای یا مالیاتی
 تمرکز بودجه‌های فرهنگی بر رسانه‌های سیاسی یا تشریفاتی

 راهکارها صرفا پیشنهادی

 تأسیس «خانه قلم غذا و کشاورزی ایران» با ساختار غیردولتی، مردم‌ نهاد و وظایف حمایتی، آموزشی، صنفی و پژوهشی.

 راه‌اندازی جایزه سالانه قلم کشاورزی و امنیت غذایی برای تجلیل از آثار مستقل، تاثیرگذار و دغدغه‌محور.

 تدوین منشور کرامت انسانی نویسندگان بخش امنیت غذایی با همکاری دانشگاه‌ها، اصحاب رسانه، وزارت فرهنگ، جهاد کشاورزی و سمن‌ها.

حمایت از نشر تخصصی کشاورزی و مجلات مستقل به ویژه غیر بَرخط  از طریق اعطای وام، یارانه محتوا، خرید مقالات یا اشتراک‌ سازی مردمی.

تشکیل شبکه ملی رسانه‌نگاران بخش کشاورزی برای تبادل دانش، تجارب، هم‌افزایی حرفه‌ای و دیده‌شدن.

 ورود رسمی تولیدکنندگان محتوای امنیت غذایی در ترویج و آموزش کشاورزی

 شناسایی و مستندسازی چهره‌های گمنام قلم  عرصه خاک و ساخت روایت‌های رسانه‌ای از زندگی این فرهیختگان خاکی.

نتیجه‌گیری

اگر قرار است خاک زنده بماند، باید صدای آن زنده بماند.
اگر می‌خواهیم غذای سالم بخوریم، باید از کسانی که درباره آن با صداقت می‌نویسند، حمایت کنیم.
نویسنده حوزه کشاورزی، خبرنگار خاک و تحلیلگر غذا، فقط تولیدکننده محتوا نیست؛
 آنان پاسدار "وجدان تغذیه‌ای یک کشور"  هستند. 

اگر به امنیت غذایی اعتقاد داریم، باید ابتدا قلم‌هایی که از آن دفاع می‌کنند را گرامی بداریم؛
با احترام، حمایت، کرامت، و پاداش.

 نویسندگان بی‌ادعای بخش کشاورزی، نان را گرامی می‌دارند. خاک را می‌فهمند، روستا را می‌شناسند، گرسنگی را حس می‌کنندو قلم را وقف کرامت انسان نموده اند.
آنان را نه برای شهرت، که برای حقیقت نان بشناسید.
و بگذارید زخم‌های زبان خاک، از قلم  متخصص این بخش روایت شود./۶۸۹

           علیرضا کیهان پور

 منابع علمی (APA Style)

1. FAO. (2021). The role of communication in achieving food security. Rome: FAO.

2. UNESCO. (2020). Ethics and communication in rural development. Paris: UNESCO.

3. Scoones, I., & Thompson, J. (2011). Knowledge, power and agriculture: Towards a theoretical understanding of knowledge systems. IDS Bulletin, 42(5), 1–10.

4. Bourdieu, P. (1986). The forms of capital. In Richardson, J. (Ed.), Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education (pp. 241–258).