یادداشت؛ علیرضا کیهان پور:
روابط عمومی‌ها در ایران؛ از "شنیده شدن" به "دیده شدن" در "جهان دیجیتال" ، در کجای کار هستیم؟.
فاخته- روابط عمومی‌ها، که زمانی فقط نقش اطلاع‌رسانی ساده‌ای را ایفا می‌کردند، اکنون باید در دنیای پرچالش و پیچیده رسانه‌های دیجیتال، جایگاهی واقعی و قدرتمند برای خود بسازند.
دیگر نمی‌توان در سایه‌ها پنهان شد یا تنها به تحریف اطلاعات بسنده کرد. امروز باید از انزوا بیرون آمد و در دنیای پرصدا و شلوغ دیجیتال، به خود یک «چهره» داد.
در این فضا، روابط عمومی‌ها نمی‌توانند تنها به حرف و تبلیغ اکتفا کنند. آن‌ها باید در دل این تحولات بی‌پایان فناوری و رسانه، درک عمیقی از «دیدن» و «شناخته شدن» پیدا کنند. این مسیر، مسیری است که پر از چالش و فرصت است، مسیری که در آن همه چیز از جمله صداقت، شفافیت و هوش دیجیتال می‌تواند سرنوشت‌ساز باشد.
تاریخچه روابط عمومی‌ها در ایران
برای درک بهتر جایگاه کنونی روابط عمومی‌ها در ایران، لازم است که به خلاصه تاریخچه این صنعت در کشور نگاه کنیم. روابط عمومی‌ها در ایران، مانند بسیاری از دیگر کشورها، ابتدا به عنوان ابزاری برای برقراری ارتباطات یک‌سویه و تبلیغاتی در اختیار نهادهای حکومتی قرار داشتند و تنها به گفتمان‌های دولتی محدود می‌شدند.
دوران قاجار و پهلوی اول
در دوران قاجار، روابط عمومی در ایران بیشتر به‌عنوان ابزار تبلیغاتی دربار عمل می‌کرد. در آن زمان، اطلاعات از طرف حکومت به‌صورت گزینشی و محدود به مردم منتقل می‌شد. حتی در آن دوره، "اطلاع‌رسانی" عمدتاً به‌صورت شفاهی و در قالب دستورهای حکومتی و سخنرانی‌های درباری انجام می‌شد.
در دوران پهلوی اول نیز، همان‌طور که دیگر بخش‌های دولتی تغییرات خود را آغاز کردند، روابط عمومی‌ها هم شکل تازه‌ای به خود گرفتند. برای نخستین بار در این دوران، استفاده از روش‌های مدرن‌تر و سازمان‌یافته‌تر برای ارتباط با مردم آغاز شد، اما همچنان این نهادها از سوی دولت هدایت می‌شدند و بیشتر بر تقویت تصویر مثبت از حکومت تمرکز داشتند.
دوران پهلوی دوم و گسترش رسانه‌ها
در دوران پهلوی دوم (دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰)، با رشد رسانه‌ها و افزایش فعالیت‌های تبلیغاتی، روابط عمومی‌ها در ایران روند جدی‌تری پیدا کردند. در این دوره، رسانه‌های مکتوب و تلویزیون به ابزارهایی اساسی برای نشر اخبار و تبلیغات تبدیل شدند و نهادهای مختلف دولتی و خصوصی به استخدام مشاوران روابط عمومی و متخصصان رسانه‌ای پرداختند. این دوره به‌طور خاص شاهد تلاش‌های زیادی در راستای ساختن تصویر شتابزده تبلیغات در سطح جهانی بود.
دوران انقلاب اسلامی و تغییرات اساسی
پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷، روابط عمومی‌ها در ایران دچار تغییرات عمده‌ای شدند. تمرکز اصلی آن‌ها بیشتر بر ایجاد پیوندی عاطفی و گسترس فضای معنوی میان ادوار دولت و مردم بود.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و صدا و سیما نقش برجسته‌ای در انتقال پیام‌های انقلاب اسلامی و معرفی دستاوردها به مخاطبان جهان معاصر ایفاء نمودند.
دهه‌های اخیر و چالش‌های دیجیتال
اما در دهه‌های اخیر، با ورود فناوری‌های نوین و دیجیتال، روابط عمومی‌ها در ایران دچار تحولی بنیادین شدند. اینترنت، شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های دیجیتال به سرعت در سطح جهانی رشد کردند و این امر در ایران نیز تأثیرات قابل توجهی داشت. در دهه ۱۳۹۰، شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک، توییتر، اینستاگرام و تلگرام به ابزاری حیاتی برای روابط عمومی‌ها تبدیل شدند.
در چند سال اخیر، سازمان‌ها و برندهای ایرانی بیشتر از گذشته به استفاده از رسانه‌های اجتماعی و اینترنت برای ارتباط مستقیم با مخاطبان خود پرداخته‌اند. با این وجود، در کنار این تحولات، چالش‌هایی همچون کمبود منابع مالی و فقدان نیروهای متخصص کافی و مشکلات دیوانسالاری در استفاده از داده‌ها، هنوز در روند فعالیت روابط عمومی‌ها در ایران وجود دارد.
وضعیت کنونی و چالش‌های پیش‌رو
امروزه روابط عمومی‌ها در ایران همچنان با چالش‌های زیادی روبه‌رو هستند. دنیای دیجیتال به‌طور دائم در حال تحول است و سازمان‌ها باید برای همگام شدن با تغییرات شتاب آور آماده باشند.
در این شرایط، داده‌ها و تحلیل‌های دقیق می‌توانند کمک شایانی به روابط عمومی‌ها در ایران کنند. اما در بسیاری از جایگاه ها هنوز تمرکز زیادی بر روش‌های سُنتی و ارتباطات یک‌جانبه است. این معضل زمانی پررنگ‌تر می‌شود که بحران‌ها و مشکلات در این عرصه به‌سرعت بروز پیدا می‌کنند و روابط عمومی‌ها نمی‌توانند به‌درستی از ابزارهای دیجیتال برای مدیریت آن‌ها استفاده کنند.
اعزام خبرنگاران رسانه هادر قالب تور آموزشی به استان های دور و نزدیک متاسفانه به نظر می رسد یکی از این روش های سُنتی و دِمُده در عصر برخط بودن و توسعه ارتباطات دیجیتالی و "وبینار های زنده و آنلاین" باشد که موجب افزایش هزینه ها، هدر رفت اوقات مفید و خدای ناخواسته بروز حوادث و سانحه های جاده ای و هوایی مانند واژگون شدن اتوبوس مستهلک و فرسوده خبرنگاران حوزه محیط زیست در سه سال قبل در نزدیکی ارومیه که با کمال تاسف و تاثر منجر به درگذشت دو تن از خانم های خبرنگار و مجروح شدن شمار بسیاری از خبرنگاران دیگر شد را شاهد بوده و امید است با تمهیدات پیشگیرانه قبلی و برنامه ریزی همه جانبه وکارشناسی، هرگز آن روزهای تلخ فراق و جوانمرگی و اثر گذاری عوارض روحی و روانی، همکاران، شاهدان و بازماندگان معزای این حادثه تکرار نشود.
آینده روابط عمومی‌ها در ایران ؛ از "شنیده شدن" به "دیده شدن"
در دنیای امروز، روابط عمومی‌ها باید خود را از فاز سنتی «شنیده شدن» به فاز «دیده شدن» برسانند. این به معنای تغییر نگرش‌ها و روش‌ها است. در جهان دیجیتال، تنها در صورتی که روابط عمومی‌ها بتوانند محتوای مؤثر، جذاب و صادقانه تولید کنند و آن را از طریق ابزارهای نوین دیجیتال به گوش و چشم مخاطبان مشتاق برسانند، قادر به ایجاد ارتباطات مؤثر و ماندگار خواهند بود. روابط عمومی‌ها باید در این جهان شلوغ و پرآشوب، از اطلاعات و داده‌های خود به‌طور هوشمندانه استفاده کنند و به شفافیت و صداقت در ارتباطات خود پایبند باشند.
این تحول، نه تنها یک فرصت برای روابط عمومی‌هاست، بلکه یک ضرورت برای بقا و اثربخشی در دنیای دیجیتال محسوب می‌شود. روابط عمومی‌ها در ایران باید از فرصت‌های فناوری بهره‌برداری کنند و در این راستا، به دنبال ساختن هویت دیجیتال جدیدی باشند که نه تنها در سطح ملی بلکه در سطح جهانی دیده شود.
در ۲۷ اردیبهشت ماه که آغاز هفته گرامیداشت " روز ملی ارتباطات و روابط عمومی" است لازم به یادآوری است که
این روزها نوشیدن شهد شیرین عظمت و اهمیت تلاش‌های همکاران پر تلاش در این مسیر است و شایسته است که با تمام وجود و به بضاعت ناچیز جایگاه "قلم و قدم" از شما عزیزان قدردانی کنیم. مسیر روابط عمومی مسیری پر از تلاش‌های خاموش و بی‌ادعاست؛ شما همواره با عشق و دل سپردن به کار خود، در گمنامی و پشت پرده، نوری را به جامعه می‌بخشید. شما زبان گویای سازمان‌ها و ارگان‌ها هستید و در سایه همت شماست که پیام‌ها به گوش و دل مخاطبان می‌رسد.
در دنیای امروز، چالش‌ها و تحولات دیجیتال به سرعت در حال پیشرفت است، اما شما همواره به دنبال نوآوری و انطباق با این تحولات بوده‌اید. شما با صداقت، شفافیت و بهره‌گیری از ابزارهای نوین، پایه‌گذار ارتباطات مؤثر و ماندگاری هستید که نه تنها در سطح ملی بلکه در سطحا جهانی دیده می‌شود.
روز ملی روابط عمومی فرصتی است برای یادآوری تلاش‌های سربازان بی ادعای روابط عمومی ها در راستای ایجاد ارتباطات پرثمر ، اخلاقی و انسانی.
در این روز، ما با افتخار از شما سپاسگزاری می‌کنیم و برایتان آرزوی موفقیت‌های بیشتر در مسیر خدمت به جامعه و ساختن هویتی دیجیتال و پایدار برای روابط عمومی در ایران داریم.
به یکایک شما "سرکار خانم ها، جناب آقایان، جوانان و خاصه پیشکسوتان و با یادی از درگذشتگان نیکنام این عرصه یعنی اکثریت فرهیختگان روابط عمومی ها" به ویژه در عرصه تابناک امنیت غذایی و بخش کشاورزی در سراسر کشور بر حسب "وظیفه و احترام مضاعف" تبریک می‌گوییم و ازهمت والایتان قدردانی می‌کنیم که در این مسیر پر فراز و نشیب و علیرغم کمبودها ؛ کاستی ها و "شاید علیرغم عدم تقدیر و سپاس شایسته و بایسته شمایان شخصیت های فروتن، گاها گمنام و نیز همه خدمتگزاران راستین این عرصه تولید ، رشد و توسعه کشور، استمرار توفیق عشق به روستاییان، عشایر ، ایلیاتی های سرحدات، بهره برداران و مصرف کنندگان تولید حدودا ۱۳۵ میلیون تُن غذای مورد نیاز جامعه ۸۵ میلیون نفری ایران عزیز در این شرایط تحمیل تحریم های ظالمانه اما همچنان امید وار به رحمت الهی ، همیشه با قلبی سرشار و آکنده از ایمان ، عشق ، محبت و ذهنی پویا، گام به گام پیش می‌روید و "پرچم در اهتزاز خدمتگزاری بی منت را بر دوش خود آسیمه سَر، شتابان ، زیبا اندیشانه علمی و هنری ؛ با صلابت و با رعایت منشور اخلاقی" زنده نگاه داشته اید.
«در پایان یک درخواست و پیام دوستانه به همه مدیران عالی مقام وزارتخانه ها ، سازمان ها ، موسسات، شرکت ها و...مبادا که در بحبوحه های کاری و پیچ و خم روزمرگی‌ها از روابط عمومی های دستگاه اجرایی خود غافل شوید زیرا روابط عمومی ها ویترین شیک و شفاف دستگاه های اجرایی هستند و به قول معروف و مشهور اگر به یک دستگاه اجرایی موفق نگاه کنیم باید ابتدا به بستر سازی عمگرایانه جایگاه شایسته روابط عمومی آن توجه کنیم و نه ابزار رفع مسؤلیت و باری به هر جهت! که ترجمان دیگر این مطلب ، جمله ارزشمندی است که همواره یادآوری می کند نخستین نگاه و توجه مدیران زمانی مهم است که به روابط عمومی و ساختار شایسته آن "دیدگاه و حمایت همه جانبه طولانی مدتِ راهبردی، احترام، تکریم، ارزشِ محض هنرمندانه ؛ نگرش علمی ، عملی ، علنی، ملی و بین المللی" داشته باشند و لا غیر.»/۶۶۲
علیرضا کیهان پور
دسترسی سریع
بخش های مفید
راه های ارتباطی
