وضعیت "صنعت کنسرو سازی ایران" با توجه به فعالیت‌ مسؤولانه تشکل های تخصصی "مردم‌نهاد" (NGO,S) ...

فاخته- این صنعت با توجه به اهمیت آن، تحت تأثیر تحولات مختلف اقتصادی، اجتماعی، و جهانی قرار دارد. سندیکای صنایع کنسروسازی ایران به عنوان نهاد مردم نهاد(سَمَن) متولی و نماینده رسمی این صنعت، همواره سعی کرده است تا مشکلات و چالش‌های موجود را شناسایی کرده و با پیگیری مسائل مختلف، به ارتقای وضعیت صنعت کمک کند. در این تحلیل، به بررسی وضعیت کنونی صنعت کنسروسازی ایران و نقش این نهاد غیر دولتی پرداخته می‌شود.
البته لازم به ذکر است که در این صنعت و بالطبع سندیکای مرتبط، منابع انسانی ارزشمند و مسوولیت پذیر ایفای نقش نموده که اگر این مهم با تلاش شبانه روزی اعضای تلاشگر سندیکای صنایع کنسرو سازی ایران به ویژه در راس مدیریت آن نبود با توجه به مشکلات تحریم و عدم تخصیص ارز موردنیاز تولید کنندگان شک نداشته باشید که در زمان فعلی قیمت های  تمام شده انواع کنسرو با جهشی فوق تصور سر به فلک زده بود و این کالای ارزشمند و متنوع از سفره مصرف کنندگان جمع می شد که هنوز خوشبختانه این اتفاق تلخ به طور مطلق صورت نپذیرفته است و اگر در باب مقایسه قیمت یک قوطی کنسرو ماهی تُون ۱۸۰ گرمی ر با یک "ساندویچ فلافل معمولی" فاقد ارزش غذایی و صرفا شکم پُرکن نیم پَز" را معیار قرار دهیم ارزش پروتئین سفید ، سالم و بهداشتی کنسرو ماهی تُون کجا و فلافل...کجا؟ که در بعضی از مناطق شمال شهرها حتی ساندویچ فلافل  گران تر از یک قوطی کنسرو ماهی تون ۱۲۰ یا ۱۸۰ گرمی است! و علی برکت ا...

 روند تولید و مصرف محصولات کنسروی در ایران

صنعت کنسروسازی ایران به‌ویژه در بخش‌های کنسروهای میوه، سبزیجات، گوشت، ماهی و حبوبات از اهمیت بالایی برخوردار است. این صنعت همزمان با افزایش جمعیت، تغییر سبک زندگی و همچنین تغییرات در الگوهای مصرف، رشد کرده است.
 با این حال در سال‌های اخیر، این صنعت با چالش‌هایی مانند کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان داخلی و افزایش هزینه‌های تولید مواجه شده است.
 در این شرایط، سندیکای صنایع کنسرو سازی ایران به منظور شناسایی نیازهای جدید بازار، تلاش کرده است تا تولیدکنندگان را به سمت بهبود کیفیت و تنوع محصولات سوق دهد.

تأثیر تغییرات اقتصادی

یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر صنعت کنسروسازی، تغییرات اقتصادی کشور است. از نوسانات نرخ ارز گرفته تا مشکلات مربوط به واردات مواد اولیه، همگی فشار زیادی به تولیدکنندگان وارد کرده است. به ویژه در شرایط تحریم‌ها و محدودیت‌های وارداتی، سندیکا با انجام مذاکرات با مسئولین ذیربط، سعی کرده است  با دسترسی به مواد اولیه با کیفیت بالا و در عین حال به قیمت مناسب کمک نماید.

افزایش تقاضا در بازارهای صادراتی

در مقابل مشکلات داخلی، صادرات محصولات کنسروی ایرانی به کشورهای مختلف به‌ویژه کشورهای همسایه، افزایش یافته است. این رشد صادراتی به‌ویژه در بخش‌های خاصی مانند کنسرو ماهی، میوه، و سبزیجات دیده می‌شود. سندیکای فوق با تأکید بر استانداردهای جهانی، به‌ویژه در زمینه بسته‌بندی و بهداشت کمک شایان توجهی کرده است تا محصولات ایرانی در بازارهای خارجی رقابتی‌تر شوند.

اقدامات سندیکای صنایع کنسروسازی ایران در جهت ارتقای صنعت

سندیکای کنسروسازی ایران به عنوان نهاد اصلی حمایت از تولیدکنندگان این صنعت، اقدامات مختلفی را در جهت ارتقای کیفیت، بهبود تکنولوژی‌های تولید و حل مشکلات اقتصادی و قانونی به اجرا گذاشته است.

حمایت از ارتقاء استانداردها و کیفیت محصولات

یکی از مهم‌ترین اهداف سندیکا، ارتقای استانداردها و کیفیت محصولات کنسروی است. این نهاد با همکاری سازمان‌های نظارتی و استاندارد، به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا محصولات خود را با توجه به نیازهای جهانی و مقررات بین‌المللی تولید نمایند. 
در این راستا، آموزش‌های تخصصی برای ارتقای کیفیت و بهره‌وری در کارخانه‌ها برگزار می‌شود.

توسعه بازارهای صادراتی

سندیکا همواره در تلاش بوده تا با برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی و همکاری با تجار و بازرگانان خارجی، زمینه صادرات بیشتر محصولات کنسروی ایرانی را فراهم آورد. این اقدام به ویژه برای کشورهای هدف در آسیای میانه، عراق، افغانستان و حتی اروپا اهمیت زیادی دارد.

نوآوری در بسته‌بندی و بهبود تکنولوژی‌های تولید

بسته‌بندی یکی از مهم‌ترین عوامل در جذب مشتری و افزایش ماندگاری محصولات کنسروی است. در این راستا، سندیکا با توجه به پیشرفت‌های جهانی در زمینه تکنولوژی بسته‌بندی، تولیدکنندگان را به سمت استفاده از مواد بسته‌بندی جدید، مقرون‌به‌صرفه و بهداشتی سوق داده است.

این تغییرات موجب افزایش کیفیت و همچنین رقابت‌پذیری بیشتر محصولات ایرانی در بازارهای جهانی شده است.

 چالش‌ها و مشکلات صنعت کنسروسازی ایران

صنعت کنسروسازی ایران با وجود موفقیت‌هایی که در زمینه‌های مختلف کسب کرده، همچنان با چالش‌های متعددی روبرو است که نیاز به توجه فوری دارد. این مشکلات شامل مسائل اقتصادی، کمبود مواد اولیه، فشارهای بین‌المللی و مشکلات قانونی است.

نوسانات ارزی و هزینه‌های تولید

نوسانات ارزی به‌ویژه در سال‌های اخیر فشار زیادی به تولیدکنندگان وارد کرده است. این نوسانات موجب افزایش قیمت مواد اولیه وارداتی و در نتیجه افزایش هزینه‌های تولید شده است. در این شرایط، بسیاری از تولیدکنندگان در تلاشند تا با استفاده از روش‌های بهینه‌سازی، هزینه‌ها را کاهش دهند.

مشکلات در واردات مواد اولیه

تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی موجب شده است که واردات برخی از مواد اولیه ضروری برای تولید کنسرو با مشکلاتی مواجه شود. سندیکا در این زمینه تلاش‌های زیادی را برای ایجاد شبکه‌های تأمین مواد اولیه داخلی و همچنین پیگیری موضوع با مسئولین انجام داده است.

کمبود نیروی انسانی ماهر و متخصص

نیروی انسانی ماهر یکی دیگر از چالش‌های مهم صنعت کنسروسازی ایران است. این کمبود نیروهای متخصص در زمینه‌های فنی و مدیریتی می‌تواند رشد و توسعه این صنعت را محدود کند. در این راستا، سندیکا با برگزاری دوره‌های آموزشی و تخصصی، تلاش دارد تا این کمبود را کاهش دهد.

تغییرات در تقاضای مصرف‌کنندگان و سبک زندگی

یکی از مهم‌ترین تغییرات در صنعت کنسروسازی، تغییر الگوهای مصرف است. افزایش تمایل مصرف‌کنندگان به مصرف محصولات سالم‌تر و ارگانیک موجب شده تا تولیدکنندگان کنسروی به سمت تولید محصولات بدون مواد نگهدارنده و با بسته‌بندی‌های مناسب‌تر حرکت کنند. 
در همین راستا، سندیکا تلاش می‌کند تا با توجه به نیازهای جدید بازار، تولیدکنندگان را راهنمایی کند.

 چالش‌های قانونی و نظارتی

صنعت کنسروسازی ایران با مشکلاتی در زمینه قوانین و مقررات مواجه است که می‌تواند به‌طور مستقیم بر عملکرد تولیدکنندگان تأثیر بگذارد. این چالش‌ها می‌تواند شامل مسائل مربوط به اخذ مالیات‌ها، استانداردهای بهداشتی و حقوق مالکیت معنوی باشد. 
سندیکا همواره در تلاش است تا با اصلاح این قوانین و بهبود روابط با ارگان‌های نظارتی، فضایی مساعدتر برای فعالیت تولیدکنندگان فراهم آورد.

آسیب‌شناسی تولید کنسرو ماهی تُن در ایران، چالش‌ها و راهکارها در سال ۱۴۰۴

در ادامه به طور خاص به چالش ها و راهکارهای تولید کنسرو ماهی تُون به عنوان یک شاخه تخصصی که می تواند گریبانگیر این صنعت در سال ۱۴۰۴ باشد می پردازیم:  
صنعت تولید کنسرو ماهی تُن در ایران از ظرفیت های بسیار بالایی برخوردار است، اما در سال‌های اخیر با مشکلات و چالش‌های مختلفی روبه‌رو بوده که تولیدکنندگان این صنعت را با بحران‌های جدی مواجه کرده است. این چالش‌ها از جنبه‌های مختلف اقتصادی، مدیریتی، تولیدی، زیست‌محیطی و بازار صادرات نشأت می‌گیرد. در اینجا به بررسی آسیب‌شناسی تولید کنسرو ماهی تُن در ایران، مشکلات اصلی و راهکارهای پیشنهادی برای بهبود این صنعت پرداخته می‌شود.

چالش‌ها و مشکلات اصلی تولید کنسرو ماهی تُن در ایران

 کاهش تولید و تعطیلی واحدهای تولیدی

در سال‌های اخیر، صنعت کنسرو ماهی تُن در ایران با کاهش شدید تولید روبه‌رو بوده است. طبق گزارش‌ها، تولید کنسرو ماهی تُن به کمتر از ۲۰۰ میلیون قوطی در سال ۱۴۰۲ کاهش یافته است. این کاهش تولید، به ویژه در دوران بحران اقتصادی و تحریم‌ها، موجب تعطیلی بسیاری از کارخانه‌ها و کاهش ظرفیت تولیدی در این صنعت شده است. در حال حاضر، بسیاری از واحدهای تولیدی در این صنعت با ظرفیت‌های زیر کمتر از ۵۰ درصد مشغول به کار هستند و تعدادی از آن‌ها به‌طور کامل تعطیل شده‌اند.

افزایش قیمت مواد اولیه

افزایش قیمت مواد اولیه، به ویژه ماهی تُن صید داخل، یکی دیگر از مشکلات عمده صنعت کنسرو ماهی در ایران است. قیمت ماهی تُن صید داخل در سال‌های اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته و به حدود ۱۵۸ هزار تومان برای هر کیلوگرم در سال ۱۴۰۲ رسید. این افزایش قیمت به دلیل کاهش صید داخلی و مشکلات در واردات مواد اولیه رخ داده است. در نتیجه، تولیدکنندگان با فشار مالی بیشتری مواجه هستند و توان رقابت با تولیدات خارجی کاهش یافته است.

 مشکلات در واردات و تخصیص ارز

یکی از چالش‌های اساسی صنعت کنسرو ماهی تُن ایران، مشکلات در واردات ماهی تُن از خارج است. به دلیل تغییرات اخیر در تخصیص ارز و تغییر گروه کالایی ماهی تُن، فرآیند واردات با مشکلات زیادی مواجه شده است. این تغییرات منجر به تأخیر در واردات و افزایش هزینه‌های تولید شده است. همچنین، مشکلات در ترخیص کالا از گمرک و هزینه‌های اضافی مانند دموراژ (هزینه تأخیر در تخلیه کالا) موجب افزایش هزینه‌ها و کاهش سودآوری و عدم اشتیاق تولیدکنندگان به ادامه راه شده است.

ضعف در بازاریابی و صادرات

بازاریابی ضعیف و عدم توسعه برندینگ یکی از دلایل اصلی کاهش صادرات کنسرو ماهی تُن ایران به بازارهای جهانی است. در سال ۱۴۰۲، صادرات کنسرو ماهی تُن ایران نسبت به سال گذشته بیش از ۵۵ درصد کاهش یافته است. این کاهش صادرات به دلیل افزایش قیمت تمام‌شده محصولات، مشکلات در تأمین مواد اولیه، ضعف در رقابت‌پذیری و عدم توانایی در جذب بازارهای جهانی به‌ویژه در زمینه برندینگ و تبلیغات است.

مشکلات زیست‌محیطی و کاهش منابع دریایی

مسائل زیست‌محیطی، به‌ویژه آلودگی دریاها و کاهش منابع ماهی تُن به دلیل صید بی‌رویه و تغییرات اقلیمی بر صنعت کنسرو ماهی تُن تأثیر منفی گذاشته است. به دلیل کاهش ذخایر ماهی و شرایط نامساعد محیط‌زیستی در دریاها، تولیدکنندگان به شدت با مشکلات تأمین مواد اولیه روبه‌رو شده‌اند. علاوه بر این، تخریب زیستگاه‌های دریایی و صید بی‌رویه در برخی مناطق کشور، منجر به کاهش منابع در دسترس برای صید ماهی تُن شده است.

راهکارهای پیشنهادی برای بهبود صنعت کنسرو ماهی تُن در ایران

تسهیل واردات و تخصیص ارز

برای رفع مشکلات در واردات و تأمین مواد اولیه، تخصیص ارز با نرخ مناسب و تسهیل فرآیندهای واردات ضروری است.

 ایجاد سیاست‌های حمایتی برای واردات ماهی تُن با قیمت مناسب می‌تواند به کاهش هزینه‌های تولید و افزایش رقابت‌پذیری محصولات داخلی کمک کند.

 همچنین معافیت کنسرو ماهی از مالیات بر ارزش افزوده می‌تواند به کاهش قیمت تمام‌شده و افزایش دسترسی اکثریت  مصرف‌کنندگان کمک کند.

حمایت از صید پایدار و افزایش تولید داخلی

حمایت از شیوه‌های صید پایدار و افزایش نظارت بر فعالیت‌های صیادی می‌تواند به حفظ منابع ماهی تُن و جلوگیری از صید بی‌رویه کمک کند. در این راستا نیاز است تا سیاست‌هایی در راستای تأمین منابع پایدار و استفاده بهینه از ذخایر طبیعی وضع شود. علاوه بر این حمایت از ایجاد مناطق حفاظت شده دریایی و پرورش ماهی در محیط‌های کنترل‌شده(محصور) می‌تواند به تأمین نیازهای داخلی و کاهش وابستگی به واردات کمک کند.

 تقویت برندینگ و بازاریابی داخلی و صادرات

سرمایه‌گذاری در برندینگ و بازاریابی می‌تواند موجب افزایش تقاضا برای محصولات داخلی در بازارهای داخلی و خارجی شود. با ایجاد برندهای معتبر و استفاده از استراتژی‌های بازاریابی مؤثر، می‌توان سهم ایران را در بازارهای جهانی افزایش داد. این امر نیازمند استفاده از ظرفیت‌های دیجیتال مارکتینگ، تبلیغات مؤثر و حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی تخصصی است.

 به‌روزرسانی فناوری‌های تولید و افزایش کیفیت

سرمایه‌گذاری در به‌روزرسانی خطوط تولید و استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند موجب افزایش کیفیت و کاهش هزینه‌های تولید شود. استفاده از فناوری‌های پیشرفته در بسته‌بندی، حفظ کیفیت محصول و بهبود فرآیندهای تولید می‌تواند رقابت‌پذیری محصولات داخلی را در بازارهای جهانی افزایش دهد. همچنین، آموزش و ارتقای مهارت‌های نیروی کار در این صنعت ضروری است.

 تشویق به تحقیق و توسعه

تقویت فعالیت‌های تحقیقاتی و توسعه در زمینه تولید کنسرو ماهی تُن می‌تواند به بهبود کیفیت محصولات، کاهش هزینه‌ها و توسعه محصولات جدید کمک کند.

 سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه (R&D) و همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی می‌تواند موجب نوآوری در محصولات و فرآیندهای تولید شود.

 حمایت از صنایع تبدیلی

توسعه و تقویت صنایع تبدیلی در کنار تولید کنسرو ماهی تُن می‌تواند ارزش افزوده بیشتری به صنعت ماهی و کنسروسازی ایران به ارمغان آورد. 
صنایع تبدیلی مانند تولید محصولات جانبی از ماهی تُن، تولید روغن ماهی، پودر ماهی و سایر فرآورده‌های مشتق از ماهی می‌توانند به تنوع محصولات و افزایش درآمدهای صنعت کمک کنند.

صنعت تولید کنسرو ماهی تُن در ایران با چالش‌های متعددی روبه‌رو است که باید با اتخاذ راهکارهای مؤثر از سوی دولت، بخش خصوصی و تولیدکنندگان حل شوند. با اعمال سیاست‌های حمایتی، به‌روزرسانی تکنولوژی، تقویت برندینگ و بازاریابی، حمایت از صید پایدار و مسؤولانه ؛ توجه به مسائل زیست‌محیطی، این صنعت می‌تواند احیا شده و به یکی از صنایع رقابتی و پیشرو در سطح  منطقه و حتی جهانی تبدیل شود. 
توجه به این مسائل نه‌تنها به رشد اقتصادی کشور کمک می‌کند، بلکه به ارزآوری، ایجاد اشتغال و افزایش کیفیت زندگی در مناطق ساحلی و صنعتی نیز خواهد انجامید./641

          علیرضا کیهان پور