این سوگ فقط فقدان یک "دانشمند" نیست بلکه یک اتفاق نابهنگام و "دامگه حادثه برای استوانه اخلاق و انسانیت" بود...

فاخته- با قلبی مملو از اندوه و تأسف، خبر درگذشت دکتر حسن فضائلی، استاد برجسته، پژوهشگر پیشگام و یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان عرصه تغذیه نوین دام در ایران، دریافت شد. ایشان با تلاشی بی‌وقفه، علم و تجربه خود را در راه ارتقای صنعت دامپروری ایران و بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها به کار گرفت و امروز جامعه علمی کشور و دنیای دامپروری، یکی از بزرگ‌ترین ستون‌های علمی خود را از دست داده است. دکتر حسن فضائلی، علاوه بر تخصص و دانش عمیق خود، همواره نماد صداقت، تواضع، انسان‌دوستی و اخلاق بود که باعث شد بسیاری از دانش‌پژوهان و همکاران ایشان، این شخصیت علمی و اخلاقی را به‌عنوان الگویی بزرگ و شاخص در زندگی حرفه‌ای و شخصی خود قرار دهند.

دکتر فضائلی که سال‌ها به‌عنوان یک محقق و استاد برجسته در دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی کشور شناخته می‌شد، با تألیفات علمی ارزشمند خود، از جمله صدها مقاله معتبر و تألیف کتاب‌هایی در حوزه تغذیه دام، سهم بزرگی در توسعه و پیشرفت علم تغذیه نوین دام در ایران و جهان داشت. کارهای تحقیقاتی ایشان نه‌تنها مرزهای علم را در زمینه تغذیه دام گشود، بلکه به عنوان ابزاری عملی در صنعت دامپروری به کار گرفته شد و موجب بهبود چشمگیر سلامت دام‌ها و افزایش بهره‌وری در تولیدات دامی شد. یافته‌های ایشان در زمینه تغذیه بهینه دام‌ها و روش‌های نوین مدیریت تغذیه، تأثیرات گسترده‌ای در بهبود کیفیت تولیدات کشاورزی و دامی در ایران و سایر نقاط جهان گذاشت.

اما آنچه دکتر فضائلی را از دیگر دانشمندان این عرصه به عنوان یک "جهادگر حقیقی" متمایز می‌کرد، شخصیت والای ایشان بود.
 اخلاقیات و منش انسانی ایشان در کنار دستاوردهای علمی، همواره باعث می‌شد که ایشان نه تنها یک عالِم برجسته، بلکه یک انسان بزرگ و دوست‌داشتنی در میان همکاران "جهادسازندگی پیشین"  و دانشجویان خود شناخته شوند. دکتر فضائلی همواره بر این باور بودند که عِلم باید در خدمت انسانیت باشد و پیشرفت‌های علمی باید به بهبود شرایط زندگی انسان‌ها و به ویژه به رفاه و سلامت جامعه دامپروری کشور کمک کند. 
این نگرش ایشان باعث شد که در کنار تحصیل و پژوهش، توجه ویژه‌ای به آموزش و تربیت نسل‌های آینده داشته باشند و همواره در پی آن بودند که علم خود را به‌طور رایگان و بدون هیچ‌گونه تبعیضی در اختیار دیگران قرار دهند.

دکتر فضائلی با سخاوتی شگرف، همواره از تلاش‌ها و موفقیت‌های خود به عنوان ابزاری برای بهبود وضعیت علمی و عملی جامعه علمی کشور استفاده می‌کرد. ایشان در کنار تمامی دستاوردهای علمی خود، به عنوان یک استاد دلسوز و مربی فداکار، همیشه در تلاش بودند تا دیگران را نیز در مسیر پیشرفت علمی همراهی کنند. 
حضور مرحوم استاد در دانشگاه‌ها، همایش‌های علمی و پژوهشی، نه تنها به گسترش علم و دانش، بلکه به شکل‌گیری ارتباطات مؤثر و سازنده در میان پژوهشگران، استادان و دانشجویان کمک کرد.

در عرصه صنعت دامپروری، دکتر فضائلی همواره پیگیر حل مشکلات و چالش‌های مختلف این حوزه بودند. پژوهش‌ها و تحقیقات ایشان، که با دقت و وسواس علمی انجام می‌شد، همواره به‌عنوان یک منبع مرجع برای مدیران و کارشناسان صنعت دامپروری در ایران و سایر کشورها مورد استفاده قرار می‌گرفت. ایشان با تکیه بر دانش علمی و تجربه عملی خود، روش‌های نوینی را برای مدیریت تغذیه دام‌ها و افزایش بهره‌وری تولیدات دامی ارائه دادند که تأثیرات مثبت آن در بهبود وضعیت اقتصادی و تولیدی این صنعت به وضوح مشهود است.

 زنده یاد دکتر حسن فضائلی با هر گامی که در مسیر علم و تحقیق برداشت، علاوه بر تغییر و تحول در عرصه علمی، به بسیاری از انسان‌ها کمک کرد تا به‌وسیله علم به رشد و پیشرفت دست یابند. در کنار دستاوردهای علمی و پژوهشی، ایشان همواره تأکید داشتند که "اخلاق و انسانیت" باید در تمامی ابعاد زندگی و کار علمی حضور داشته باشد. این ویژگی‌ها باعث شد که ایشان در قلب هر شخصی که با ایشان ارتباط داشت، جایگاهی ویژه پیدا کنند. دکتر فضائلی با رفتار و منش خود نشان دادند که علم و اخلاق می‌توانند هم‌راستا با هم رشد کنند و در خدمت بشریت باشند.

با از دست دادن نابهنگام دکتر فضائلی، جامعه علمی ایران و جهان علمی یک شخصیت برجسته، پژوهشگری ارزشمند و انسانی فداکار را از دست داده است. اما میراث علمی و اخلاقی ایشان که در قالب مقالات، کتاب‌ها و تحقیقات معتبر علمی برجای گذاشته شده است، همچنان به‌عنوان یک چراغ راه در مسیر علم تغذیه دام و صنعت دامپروری باقی خواهد ماند.

دکتر فضائلی با آثار علمی خود و نیز با آموزه‌های اخلاقی و انسانی‌اش، همواره در ذهن و دل دانش‌پژوهان و صنعتگران، یادشان زنده خواهد ماند.

در این روزهای سخت، یاد و خاطره دکتر حسن فضائلی نه تنها در دل خانواده علمی کشور، بلکه در میان تمامی کسانی که از علم و انسانیت ایشان بهره‌مند شدند، همواره زنده خواهد ماند. ایشان رفتند، اما علم و اخلاقشان همچنان در مسیر پیشرفت علم تغذیه دام، به‌عنوان یکی از ارزش‌های گرانبها و بی‌پایان، باقی خواهد ماند.
در پاییز ۱۳۶۷ که در جهاد سازندگی کرمانشاه نشست سراسری بهبود تغذیه دام با حضور کارشناسان سراسر کشور برگزار شد اینجانب نخستین بار افتخار آشنایی و بهره مندی از دیدگاه های علمی و خدمات بی شائبه ایشان را به صنعت عظیم دامپروری کشور همراه با اخلاق، تواضع و مهربانی خاص خود شاهد بودم و در سال های پس از ادغام "دو وزارتخانه جهاد سازندگی و کشاورزی سابق در سال ۱۳۹۷ " یک جدایی و دور شدن تحمیلی متاسفانه بین همکاران به وجود آمد که شاید به پُررنگی نشست ها و گردهمایی های نخستین دوران آشنایی با مرحوم استاد نبود اما شاهد بارورشدن و تکامل علمی ایشان در داخل و خارج از کشور از طریق رسانه ها و اخبار و اطلاع رسانی ها بودیم که همواره موجب افتخار و مسرّت شاگردان ایشان و نیز بنده بود اما آنچه از همه مهمتر و پُر رنگ تر می نمود تواضع، انسانیت، اخلاق والا، ساده زیستی و بی تکلّفي خاص ایشان بود که مستمر و الگوی دوستان و همکاران بر این عهد جاودان منشور اخلاقی بود که با درگذشت نابهنگام "زنده یاد دکتر حسن فضائلی همواره زنده، پویا و موجب سَرمشق گرفتن در ابعاد علمی و به ویژه سجایای اخلاقی یک جهادی قدیمی راستین است که هرگز فراموش نخواهد شد.
روح پُرفتوح ایشان شاد و یادشان همواره گرامی باد./ 634

              علیرضا کیهان پور