تحلیل عوامل مؤثر بر نوسانات قیمت گوشت قرمز از مشکلات مدیریتی، دامپروری تا تحریم ها...

فاخته- افزایش تصاعدی قیمت گوشت قرمز در ایران و واردات آن، علل متعددی دارد که به مسائل اقتصادی، مدیریتی و تولیدی در کشور مرتبط است. این علل به تفصیل به شرح زیر است:

 کمبود تولید داخلی نسبت به تقاضا

ایران یکی از کشورهای با ظرفیت مناسب در دامپروری و پرورش دام سبک است و تعداد دام‌های سبک (گوسفند و بز) بدون راستی آزمایی  با "بیش از ۶۵ میلیون راس تقریبا در جایگاه پنجم جهان پس از چین، هند، استرالیا ، نیوزیلند و... است ( آمار زایش جدید فعلا در دسترس نیست) ، اما تولید گوشت داخلی پاسخگوی تقاضای بالا در کشور نیست. به چند دلیل:

افزایش جمعیت و تغییرات در الگوی مصرف:

 با افزایش جمعیت و تغییر الگوهای مصرف و ذائقه غذایی، تقاضا برای گوشت به ویژه گوشت قرمز، افزایش یافته است. این تقاضا به دلیل افزایش جمعیت در طبقات میانی جامعه و تغییرات در سلیقه غذایی مردم، حتی از تولید داخلی فراتر رفته است و بین عرضه و تقاضا تناسب منطقی وجود ندارد.

تغییرات مصرفی:

 در سال‌های اخیر تمایل به مصرف گوشت در ایران بیشتر شده است و تقاضای گوشت گوسفند و گاو به ویژه در مناسبت‌ها و تعطیلات مانند زمان بازگشت حجاج ، سال نو  و...به شدت بالا می‌رود.

 مشکلات در صنعت دامپروری داخلی

بیماری‌ها و مشکلات سلامت دام‌ها:

 گاهی اوقات بیماری‌هایی مانند تب برفکی، دیسانتری واگیردار، و سایر بیماری‌ها در دام‌ها شیوع پیدا می‌کند که منجر به کاهش جمعیت دام‌ها و آسیب به صنعت دامپروری می‌شود. این امر به کاهش عرضه گوشت و افزایش قیمت‌ها در بازار منجر می‌شود.

کمبود منابع غذایی برای دام‌ها:

 کاهش مراتع و منابع طبیعی برای تغذیه دام‌ها ، به ویژه در سال‌های اخیر که ایران با مشکلات خشکسالی مواجه است، یکی دیگر از عوامل مهم است. این کمبود منابع غذایی باعث بالا رفتن هزینه‌های تولید گوشت شده و در نتیجه قیمت‌ها افزایش می‌یابد.

هزینه‌های بالا برای دامداری‌ها:

 دامداری‌ها با چالش‌هایی از جمله هزینه‌های بالای سوخت، حمل و نقل، تأمین خوراک دام و داروهای دامپزشکی، برخی واکسن ها و... روبه‌رو هستند که همگی موجب بالا رفتن هزینه تولید گوشت و افزایش قیمت‌ها می‌شود.

عدم استفاده از فناوری های روز:

 در بسیاری از دامداری‌ها از فناوری های پیشرفته و به‌روز استفاده نمی‌شود، که موجب کاهش بهره‌وری و تولید درمقایسه سطح در عرضه مناسب گوشت به بازار مصرف می‌شود. استفاده ازسامانه های ناکارآمد می‌تواند به قیمت بالاتر تولید گوشت منجر شود.

نوسانات اقتصادی و تورم

تورم و کاهش ارزش پول ملی:

 تورم بالا در اقتصاد ایران و کاهش ارزش ریال به‌ویژه در سال‌های اخیر، موجب افزایش هزینه‌های تولید و واردات می‌شود. این تورم باعث می‌شود که قیمت‌های داخلی از جمله قیمت گوشت افزایش غیرمنطقی باشد.

افزایش هزینه‌های تولید:
 
هزینه‌هایی مانند سوخت، مواد و نهاده های وارداتی غذای دام، داروها، تجهیزات و نیروی کار، همگی تحت تأثیر نوسانات اقتصادی افزایش می‌یابند. این افزایش هزینه‌ها در نهایت به قیمت گوشت می‌افزاید.

مشکلات ارزی و تحریم‌ها

تحریم‌های ناجوانمردانه  و مشکلات در واردات کالا :
 تحریم‌های ضد بشری به ایران فشار وارد کرده و موجب افزایش قیمت‌ها در واردات کالاهای اساسی از جمله گوشت می‌شود. تحریم‌های تحمیلی ناجوانمردانه به هر دلایلی،دسترسی به منابع مالی بین‌المللی و واردات را محدود کرده و به‌ویژه در تأمین ارز برای واردات گوشت مشکلات زیادی ایجاد کرده است.

نوسانات نرخ ارز:

 نوسانات شدید نرخ ارز در ایران موجب می‌شود که قیمت واردات گوشت از کشورهای دیگر بالا برود. ارزهایی که برای واردات نیاز است، در دسترس نیستند و نرخ ارز به شدت متغیر است، که این امر واردات گوشت را برای واردکنندگان گران‌تر می‌کند.

واردات گوشت و وابستگی به بازارهای خارجی

ایران برای تأمین کمبود گوشت داخلی به واردات از کشورهای دیگر متکی است. مهم‌ترین کشورهای صادرکننده گوشت به ایران شامل برزیل، آرژانتین، استرالیا و برخی کشورهای آسیای میانه هستند. واردات گوشت به‌ ویژه از کشورهای دور به دلایل مختلف گران است:

هزینه‌های حمل و نقل: 

هزینه‌های حمل و نقل از کشورهای صادرکننده به ایران می‌تواند سهم بزرگی از قیمت تمام‌شده گوشت وارداتی باشد.

تعرفه‌های گمرکی و هزینه‌های ترخیص :

 تعرفه‌های گمرکی بالا و سایر هزینه‌های مرتبط با واردات می‌تواند بر قیمت گوشت تأثیر بگذارد.

نوسانات قیمت در بازارهای جهانی :

 قیمت گوشت در سطح جهانی متأثر از شرایط مختلف اقتصادی و تقاضا در سایر کشورهاست. 
به عنوان مثال، اگر قیمت تمام شده برای کشورهای مصرف‌کننده گوشت در بازار جهانی افزایش یابد، قیمت گوشت صادر شده به ایران نیز افزایش خواهد یافت.

عدم توسعه مناسب زیرساخت‌های کشتارگاه و زنجیره تأمین

فرایندهای غیرکارآمد کشتار و توزیع : 

در بسیاری از موارد، کشتارگاه‌ها و زیرساخت‌های لازم برای نگهداری گوشت در ایران از استانداردهای جهانی فاصله دارند. فرآيندهاي غیرکارآمد در این زمینه باعث می‌شود که گوشت تولیدی با "هزینه‌های بالا و کیفیت پایین" به بازار عرضه شود.

هدررفت در زنجیره تأمین:

مشکلات در توزیع و نگهداری گوشت، از جمله فساد در فرآوری ، حمل‌ونقل در نهایت موجب افزایش قیمت‌ها در بازار مصرف می‌شود.

سیاست‌های دولتی و قیمت‌گذاری

دخالت‌های ناکارآمد دولت در قیمت‌گذاری :

 دولت  در گذشته های دور و نزدیک سعی کرده است با تعیین قیمت‌های یارانه‌ای یا حمایتی برای گوشت، قیمت‌ها را پایین نگه دارد، اما این دخالت‌ها معمولاً ناپایدار بوده و در مواردی به کمبود گوشت در بازار یا افزایش قیمت‌ها منجر شده است.

عدم تخصیص مناسب یارانه‌ها :
یارانه‌های اختصاص داده شده به دامپروری و واردات گوشت گاهی به‌طور نامناسب توزیع می‌شود که منجر به بروز مشکلاتی در عرضه و تقاضای گوشت در بازار می‌شود.

اثر قیمت‌های جهانی

تأثیر قیمت‌های جهانی بر قیمت گوشت:
 قیمت‌های گوشت در بازارهای جهانی می‌تواند به شدت بر قیمت‌های داخلی تأثیر بگذارد. زمانی که تقاضا در کشورهای بزرگ تولیدکننده افزایش می‌یابد، ممکن است صادرات به ایران کاهش یابد و واردات گوشت گران‌تر شود.

افزایش تقاضا در سایر کشورهای مصرف‌کننده :

 زمانی که تقاضا در کشورهای دیگر مانند چین، هند یا اتحادیه اروپا برای گوشت افزایش می‌یابد، کشورهای تولیدکننده ترجیح می‌دهند گوشت خود را به این کشورها صادر کنند، که منجر به کاهش عرضه به ایران و افزایش قیمت‌ها می‌شود.

«در پایان  به طور خلاصه می توان چنین جمع بندی نمود که گران بودن گوشت در ایران و نیاز به واردات آن به عوامل متعددی از جمله مشکلات در تولید داخلی، نوسانات اقتصادی، تحریم‌ها، واردات گران‌قیمت و مشکلات در مدیریت زنجیره تأمین مربوط می‌شود.
 برای حل این مشکلات، نیاز به اصلاحات  مدیریت بهینه و نه تبلیغاتی در مراکز و مزارع پرورشی و تولید گوشت بخش دولتی و خصوصی ، بهبود زیرساخت‌ها، توسعه فناوری های نوین در دامپروری و همچنین ایجاد راهکارهایی مسؤولانه برای کاهش وابستگی به واردات و حتی بنابر گزارشاتی جلوگیری از تجارت غیرقانونی(قاچاق) و کاهش صادرات دام زنده به کشورهای  همجوار و نیز در خلیج فارس و دریای عمان احساس می‌شود.»/ 631

          علیرضا کیهان پور