۱۵ مهرماه روز ملی روستا و عشایر؛ روستاهای ایران با "باورِ به آب ؛ چشم به راه سپیده" و ستاره های شب شِکن/ آیا غم ها ، ذره ای "بی خیال روستاها" می شوند؟!...

فاخته- هرچند، نقش و جایگاه روستاییان و عشایر در تولید، امنیت غذایی، رشد اقتصادی فراتر از این است. طبق آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن و آخرین سرشماری عشایر کشور، حدود ۲۷/۳ درصد از جمعیت کشور را روستاییان و عشایر تشکیل می‌دهند. این جمعیت محدودِ کشور مسئولیت سنگینی در راستای تولید که اصل خودکفایی کشورها است، بر دوش دارند، چنانچه، تولید بیش از ۹۰ درصد از محصولات کشاورزی و غذایی در روستاهای کشور است و ۲۵ درصد از تولیدات گوشت کشور و ۳۵ درصد از صنایع دستی و همچنین بخش عمده‌ای از تولیدات لبنیات ارگانیک از جمله، روغن، شیر، کشک و دیگر مواد، توسط عشایر تولید می‌شود. اما این باهم ستان‌ها، همچنان از نظر عرضه مواد تولیدی‌شان با موانع لاینحلی روبه‌رو هستند و با توجه به تداوم طولانی این مسئله، به نظر می‌رسد عزم راسخی به منظور مرتفع کردن آن وجود ندارد.
هر چند، بالا رفتن قیمت خرید گندم (به عنوان یکی از محصولات روستاییان)، طی سال جاری نسبت به سال‌های گذشته اقدام مثبتی برای حمایت از تولید محصولات استراتژیکی کشاورزان محسوب می‌شود، اما پیوستگی تولیدی جامعه عشایری و روستایی باعث شده است اکثر بهره‌برداران از انتفاع درخور شایسته ای برخوردار نشوند. متوسط اراضی زراعی هر خانوار عشایری در حدود ۴/۳هکتار است، که حاکی از تمسک به تولیدات کشاورزی و دامی به صورت همزمان است. با بالا رفتن قیمت نهادهای دامی، عشایر در دو مرحله مزارع گندم را به نفع دام‌ها مصرف کردند. مرحله اول، در بهار سال جاری که با نبود مرتع و علوفه ناشی از خشکسالی، برخی از عشایر که همزمان کشاورز نیز محسوب می‌شوند، مزارع گندم را سبز خور کردند و یا مزارع گندم در مسیر کوچ را با قیمت مناسب از روستاییان خریداری کرده و برای تغذیه دام‌ها مورد بهره‌برداری قرار دادند، در مرحله دوم، با حذف ارز ترجیحی و بالا رفتن قیمت نهاده‌های دامی به صورت مجدد، عشایر گندم را بر دیگر نهاده‌های دامی ترجیح داده و به ازای قیمت پایین‌تر نسبت به نهاده‌های دیگر، آن را از کشاورزی که می‌بایست به دولت تحویل دهد، خریداری کرده‌اند. بدون شک، اگر ارزش نهادهای دامی مناسب‌تر بود، کشاورزان گندم بیشتری برای تحویل به دولت در دست داشتند و بیشتر از این فرصت منتفع می‌شدند.

عشایر امروز، در حساس‌ترین دوران زیست خود به سر می‌برند، زیرا از یکسو با خشکسالی و کمبود آب، مرتع و علوفه برای دام‌هایشان به عنوان یکی از سه رکن اصلی زندگی‌شان مواجهه هستند، از سوی دیگر نبود برنامه مشخصی از سوی دولت، برای خرید محصولات آنها از جمله گوشت قرمز، باعث شده است تهیه مرتع و علوفه برای دام‌ها به مراتب چندین برابر، هزینه بردارتر از فروش گوشت تولیدی باشد.
در واقع عدم تعادل بین قیمت تمام شده گوشت قرمز و ارزش گوشت قرمز باعث شده است که طیف زیادی از عشایر به سبب عدم استطاعت در فراهم کردن علوفه برای دام‌ها، علی‌رغم نداشتن مهارت برای امرار معاش در پیشه دیگری، دام‌هایشان را با ارزش ناچیزی به فروش برسانند. هر چند سازمان‌های ذیربط نیز مبادرت به انجام اقداماتی برای حمایت از عشایر داشته‌اند، اما فروش دام‌های مولد از سوی عشایر، حاکی از نبود سازوکار مدون و حمایت‌ها از گروه عشایر محق بوده است.

«روستاییان و عشایر مظلوم‌ترین اقشار هستند و ۱۵ مهرماه روز ملی روستا و عشایر، زحمات بی‌دریغ مردم روستایی و عشایر در عرصه‌های مختلف کشور ارج نهاده و به این اقشار زحمتکش  بی پناه تبریک عرض می‌کنیم و اميدواريم در سیاست‌های پیش روی دولت‌ها، جامعه روستایی و عشایری به عنوان هدف و نه وسیله‌‌مورد عنایت باشند.»/۵۱۰

               علیرضا کیهان پور

منبع : ماهنامه توسعه پایدار ایران، دکتر محمدی بابایی ، محبوبه