نقش رسانه تخصصی در بحران؛ تحلیل عملکرد رسانه «فاخته‌» در جنگ ۱۲ روزه و پس از آن

فاخته- در بحران‌هایی چون جنگ، رسانه‌های تخصصی نقشی فراتر از اطلاع‌رسانی صرف دارند؛ آن‌ها تکیه‌گاه روانی، مرجع تصمیم‌سازی و ابزار همبستگی برای بدنه‌های تخصصی جامعه هستند. در جریان جنگ ۱۲ روزه ایران و رژیم صهیونیستی (از ۲۳ خرداد تا ۳ تیر ۱۴۰۴)، عملکرد رسانه‌های تخصصی دامپزشکی در معرض آزمونی سرنوشت‌ساز قرار گرفت. در این میان، پایگاه خبری فاخته‌نیوز با حضوری متفاوت و تحسین‌برانگیز، الگویی از مسئولیت‌پذیری حرفه‌ای ارائه داد.

سکوت یا حضور؟ دو روی سکه رسانه‌ها در بحران

در حالی‌که برخی از رسانه‌های تخصصی با سابقه، در نخستین روزهای جنگ به سکوت فرو رفتند، حتی ارتباطی برای تماس فعالان حوزه نیز در دسترس نبود، رسانه «فاخته‌» برخلاف این روند منفعل، با انتشار بیش از ۲۰ خبر و ۶ یادداشت تحلیلی، حضوری مداوم و هدفمند داشت. این رسانه حتی با وجود محدودیت اینترنت و افت پهنای باند، فعالیت خود را متوقف نکرد و با تماس‌های مستقیم از تحلیل‌گران دعوت به همکاری کرد. جمله‌ی آشنای سردبیر آن «فاخته نیوز ،خانه خود شماست؛ ما متعلق به جامعه دامپزشکی هستیم» نمادی از همین تعهد بود.

تحلیل تطبیقی عملکرد رسانه‌ها

برجستگی‌های عملکرد «فاخته‌نیوز»

1. درک ضرورت اطلاع‌رسانی در بحران نه‌فقط برای خبر بلکه برای آموزش، هشدار و تحلیل.
2. استقلال در اطلاع‌رسانی بدون وابستگی به منابع رسمی یا سیاسی‌کاری.
3. تمرکز بر زنجیره امنیت غذایی، دارو، سلامت دام و آموزش بحران.
4. دعوت مستقیم از کارشناسان با پیام و تماس، حتی در شرایط سخت.
5. ادامه فعالیت در پساجنگ با تحلیل، هشدار و پوشش میدانی.

آمار عملکرد «فاخته‌نیوز» در جنگ

اخبار فوری: ۱۴ مورد (وضعیت دام‌ها، خطرات زیستی، گزارش‌های میدانی)
یادداشت‌های تحلیلی: ۶ یادداشت (تهدیدات زیستی، امنیت غذایی و نقش دامپزشکان)
مصاحبه: ۲ مورد با مدیران دامپزشکی مناطق مرزی
هشدارهای فنی: ۳ مورد (راهنمای نگهداری دام در بحران، پیشگیری بیماری‌ها)
وضعیت دارویی: ۲ گزارش ویژه (کمبود دارو، انتقال اضطراری واکسن)

عملکرد پس از آتش‌بس (۳ تا ۱۲ تیر ۱۴۰۴)

فاخته‌نیوز برخلاف دیگر رسانه‌ها که حتی پس از جنگ نیز غیرفعال ماندند:
۴ خبر از روند عادی‌سازی خدمات دامپزشکی منتشر کرد.
۲ یادداشت تحلیلی درباره تاب‌آوری دامپزشکی در بحران منتشر نمود.
پایش بیماری‌های دامی پس از جنگ را همچنان در دستور کار قرار داد.
 
پیشنهادات راهبردی

1. تدوین آیین‌نامه واکنش رسانه‌ای در بحران با همکاری سازمان دامپزشکی، نظام دامپزشکی و رسانه‌ها.
2. اختصاص بودجه پدافند رسانه‌ای برای تضمین استمرار فعالیت رسانه‌های تخصصی در بحران.
3. تشکیل اتاق بحران رسانه‌های دامپزشکی با حضور خبرنگاران، دامپزشکان و تحلیل‌گران.
4. برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی مدیریت بحران رسانه‌ای با همکاری سازمان پدافند غیرعامل.

صدای مسئولیت در روزهای خاموشی

در روزهایی که بسیاری از رسانه‌ها سکوت کردند، فاخته‌نیوز با تماس مستقیم، پیام‌های متنی و صوتی از طریق سردبیر رسانه فاخته نیوز به نویسندگان این رسانه اعلام کرد:
«ما به صدای متخصصان و تحلیل گران نیاز داریم؛ این رسانه متعلق به شماست و آن را جدا از خودتان ندانید...»
این حضور انسانی و مسئولانه، در روزهای التهاب و تردید، فراتر از هر تحلیل آماری، معنای واقعی رسانه‌ بودن را آشکار کرد.

نتیجه‌گیری: رسانه در آتش یا سایه؟

رسانه واقعی، فقط برای روزهای آرام نیست. رسانه‌ای که در بحران خاموش باشد، در آرامش هم شایسته ادعای رسالت حرفه‌ای نیست. فاخته‌نیوز در جنگ ۱۲ روزه نشان داد که چگونه یک رسانه تخصصی می‌تواند هم هشدار دهد، هم آموزش دهد، هم همبستگی ایجاد کند و هم پناه روانی برای صنف باشد.

اکنون وظیفه مدیران و تصمیم‌گیران است که:

از رسانه‌های فعال در بحران تقدیر و حمایت کنند.
ظرفیت رسانه‌های تخصصی را برای شرایط اضطراری تقویت نمایند.

در پایان بایستی گفت که جنگ، آینه‌ای بود که حقیقت رسانه‌ها را آشکار کرد. آن‌که در بحران حضور داشت، شایسته اعتماد است. آن‌که در سکوت ماند، باید برای اعتماد دوباره، راهی سخت و صادقانه طی کند.

دکتر جواد شایان‌خواه