بِلِم ، جایی که زمین نفس می‌کشد؛ تحلیل رسانه‌ای از کنفرانس جهانی اقلیم؛ کاپ ۳۰ (COP30) در برزیل (Brazil)

تحلیل رسانه‌ای از کنفرانس جهانی اقلیم؛ کاپ ۳۰ (COP30) در برزیل (Brazil)

فاخته- مقدمه: «کاپ» یا COP مخفف عبارت "Conference of the Parties: به معنای «کنفرانس اعضا»ست؛ نشست سالانه کشورهایی که عضو کنوانسیون تغییرات اقلیم سازمان ملل متحد (UNFCCC) هستند. این گردهمایی بزرگ، مهم‌ترین رویداد زیست‌محیطی جهان به شمار می‌رود که هر سال در یکی از کشورهای عضو برگزار می‌شود. در سال ۲۰۲۵، چشم جهان به سوی آمریکای جنوبی دوخته شده است؛ جایی که شهر بِلِم (Belém) در شمال برزیل، میزبان کاپ ۳۰ (COP30) خواهد بود.

بلم ؛ دروازه سبز آمازون

بلم، شهری در دهانه رود آمازون است؛ جایی که زمین هنوز نفس می‌کشد و درختان، خاطره نخستین باران‌ها را در خود دارند. این شهر با دو میلیون نفر جمعیت، دروازه ورود به جنگل آمازون و نقطه اتصال انسان و طبیعت است.
 انتخاب بلم برای برگزاری کاپ ۳۰ فقط یک تصمیم لجستیکی نیست؛ پیام نمادینی است از بازگشت جهان به ریشه‌ها — به جایی که بحران اقلیمی نه در جلسات، بلکه در خاک و رطوبت و دود -- احساس می‌شود.

از جنگل، برای جهان

شعار غیررسمی کنفرانس امسال، «از جنگل، برای جهان» (From the Forest, For the World) است. مضمون این شعار روشن است: اگر آمازون نجات پیدا نکند، زمین نجات نخواهد یافت. 
جنگل‌های آمازون ۲۰ درصد اکسیژن کره زمین را تأمین می‌کنند و بزرگ‌ترین مخزن طبیعی جذب کربن‌اند، اما سال‌هاست قربانی "آتش، دامپروری بی‌رویه و سوداگری زمین" شده‌اند.
 اکنون بلم به صحنه‌ای تبدیل می‌شود که جهان باید در آن میان توسعه و بقا یکی را انتخاب کند.

آتش، باران و سیاست

در کاپ ۳۰ ، سه محور اصلی در دستور کار است :

جنگل‌زدایی (Deforestation) و توقف آتش‌سوزی‌های آمازون.

عدالت اقلیمی (Climate Justice) و حمایت از کشورهای فقیرتر.

تأمین مالی سبز (Green Finance) و اجرای صندوق «زیان و خسارت» (Loss and Damage Fund).

اما پشت صحنه، نبردی سیاسی جریان دارد : 
کشورهای صنعتی هنوز تعهد ۱۰۰ میلیارد دلاری سالانه برای کمک به کشورهای آسیب‌پذیر را کامل پرداخت نکرده‌اند و همین موضوع شکاف شمال و جنوب را عمیق‌تر کرده است.

بازگشت برزیل به خط مقدم

با بازگشت مجدد "لوییس ایناسیو لولا دا سیلوا" (Luiz Inácio Lula da Silva) به ریاست جمهوری، برزیل دوباره پرچم‌دار محیط‌زیست شده است. دولت او با شعار «بازسازی آمازون» نرخ جنگل‌زدایی را کاهش داده و در حال شکل‌دادن به یک پیمان منطقه‌ای با کشورهای حوزه آمازون از جمله پرو (Peru)، بولیوی (Bolivia) و کلمبیا (Colombia) است.
 لولا می‌خواهد کاپ ۳۰ را به فرصتی برای آشتی میان اقتصاد و اکولوژی تبدیل کند.

صدای بومیان ؛ حافظان بی‌نام زمین

در دل جنگل‌های آمازون، میلیون‌ها بومی زندگی می‌کنند که قرن‌هاست از خاک و درخت و رودخانه پاسداری می‌کنند. آن‌ها نخستین قربانیان تغییر اقلیم‌اند و آخرین امید زمین.
 در کاپ ۳۰، حضور جوامع بومی در سطح رسمی و رسانه‌ای پررنگ‌تر خواهد بود ؛ زیرا بدون مشارکت آنان، هیچ سیاستی به پایداری واقعی منتهی نخواهد شد. شعار یکی از رهبران بومی در بلم چنین است :

«ما زمین را مالک نمی‌شویم، ما فرزندان اوییم.»

تجارت کربن و فریب سبز

در حاشیه این اجلاس، بازار جدیدی به نام تجارت کربن (Carbon Trade) در حال رشد است ؛ ایده‌ای که به کشورها و شرکت‌ها اجازه می‌دهد با خرید «سهمیه کربن»، آلودگی خود را جبران کنند. اما بسیاری از فعالان محیط‌زیست این سیاست را نوعی «فریب سبز (Greenwashing)» می‌دانند، زیرا به جای کاهش واقعی آلاینده‌ها، تنها ظاهر ماجرا را زیبا می‌کند.
 بلم می‌تواند نقطه عطفی باشد برای شفاف‌سازی این سازوکار جهانی.

زمین در وضعیت اضطرار

گزارش اخیر سازمان ملل متحد (United Nations) نشان می‌دهد که میانگین دمای زمین در مسیر افزایش بیش از ۲.۴ درجه تا سال ۲۱۰۰ است.
 این یعنی تغییرات اقلیمی دیگر تهدیدی آینده‌نگر نیست ؛ واقعیتی است روزمره. طوفان‌ها، آتش‌سوزی‌ها و فروپاشی زیست‌بوم‌ها هر روز هشدار می‌دهند که زمان گفت‌وگو به پایان رسیده و زمان اقدام فرارسیده است.

بلم؛ آخرین هشدار سبز

کاپ ۳۰ در بلم، تنها یک کنفرانس دیپلماتیک نیست ؛ آزمونی اخلاقی برای بشریت است.
 اگر جهان در این نشست نتواند بر منافع کوتاه‌مدت غلبه کند، ممکن است پنجره نجات زمین برای همیشه بسته شود.

در انتهای آمازون، جایی که "رود و ابر" به هم می‌رسند، صدایی می‌پیچد که خطاب به رهبران جهان عضو کاپ می‌گوید:

«زمین منتظر شما نخواهد ماند ؛ او خود تصمیم می‌گیرد.»./813

 علیرضا کیهان‌پور 

منابع :

UNFCCC Official Documents

Reuters Climate Desk

The Guardian Environment

BBC Earth COP30 Report