یادداشت؛ علیرضا کیهان پور:
«ماتریس نهایی؛ شریان‌های رودخانه های حیاتی ایران برای ادامه زندگی»؛ بخش پنجم و پایانی
فاخته- ابعاد گوناگون قابل اعتنا:
زیست‌محیطی
کاهش جریان آب و تخریب بستر رودخانه‌ها باعث نابودی زیستگاه‌ها و کاهش تنوع گونه‌های آبزی شده است.
جمعیت میگوهای بومی و ماهیان استخوانی بیش از ۶۰ درصد کاهش یافته و بسیاری از گونه‌های خاویاری در مناطق مصب‌های رودخانه های شمال کشور تقریبا ناپدید شده‌اند.
ورود آلاینده‌ها و فاضلاب‌های شهری و صنعتی، تولید مثل طبیعی گونه‌ها را کاهش داده و مهاجرت ناموفق و مرگ و میر آن‌ها را افزایش داده است.
اقتصادی
صنایع آبزی محور و ماهیگیری، ستون معیشت میلیون‌ها نفر، با کاهش معنادار منابع روبرو شده‌اند.
کاهش تولید و عرضه، بازار داخلی و صادرات را تحت تأثیر قرار داده و قیمت محصولات دریایی افزایش یافته است.
بیکاری و کاهش درآمد خانواده‌ها، توسعه اقتصادی مناطق ساحلی را به تأخیر انداخته و وابستگی به کمک‌های دولتی یا واردات را افزایش داده است.
اجتماعی
مهاجرت اجباری ماهیگیران بومی و جوامع محلی، از بین رفتن سبک زندگی سنتی و حرفه‌ای صیادی و تغییرات فرهنگی چشمگیر.
وابستگی به منابع غذایی خارجی و کاهش انسجام اجتماعی و فرهنگی جوامع محلی.
از بین رفتن مهارت‌های بومی و تعهد به ماهیگیری پایدار، پیامدهای بلندمدت بر ساختار اجتماعی جنوب کشور دارد.
امنیت غذایی و تغذیه‌ای
کاهش جمعیت ماهیان و میگوها، می تواند عرضه پروتئین دریایی داخلی را محدود کرده و شاهد افزایش قیمت ها باشیم.
وابستگی به واردات افزایش یافته و ثبات بازار غذایی تهدید می‌شود.
فشار بر منابع خارجی و افزایش قیمت‌ها، امنیت غذایی منطقه را با ریسک جدی مواجه کرده است.
مدیریتی و راهکارها
انفعال نهادهای مسئول، به‌ویژه سازمان حفاظت محیط زیست،مراکز ملی اقیانوس شناسی پژوهشی، تحقيقاتی و اتحادیه‌های صیادی، شریان‌های حیاتی رودخانه‌ها را به حال خود رها کرده است.
اقدامات فوری لازم :
توقف کامل ورود آلاینده‌ها و مدیریت تصفیه‌خانه‌ها
تضمین جریان حداقلی زیست‌محیطی سدها و کانال‌ها
ایجاد ایستگاه‌های تکثیر و رهاسازی گونه‌های بومی
گزارش‌دهی شفاف بودجه و نتایج
مشارکت دانشگاه‌ها و بخش خصوصی
آموزش و مشارکت جوامع محلی و صیادان
بیشتر بخوانید:
رودخانه‌های خوزستان ؛ شاهرگ زندگی آبزیان خلیج فارس و دریای عمان/ بخش نخست
«از زاگرس تا خلیج فارس؛ رودخانه‌های خوزستان و جایگاه آن در زیست‌بوم‌های دریایی / بخش دوم»
زورمان به حفاظت مسئولانه رودخانه های طلایی خوزستان نرسید.../ بخش سوم
از رودخانه های طلایی خوزستان تا گونه های آبزی خلیج فارس و دریای عمان/ بخش چهارم
جمع‌بندی نهایی :
«زمان طلایی (Golden Time) برای شریان‌های حیاتی رودخانه های ایران»
بیش از سه دهه انفعال و مدیریت سلیقه ای اتوبوسی، تنوع زیستی، امنیت غذایی، معیشت جوامع ساحلی و سبک زندگی سنتی را تضعیف کرده است.
تجربه موفق کشورهایی مانند "ژاپن، نروژ و استرالیا نشان" می‌دهد که پایش علمی، مدیریت جریان آب، مشارکت جوامع محلی، فناوری‌های نوین و سیاست‌گذاری کارآمد می‌تواند اکوسیستم‌های رودخانه‌ای را احیاء کند.
با اجرای فوری راهکارهای پیشنهادی، امکان بازسازی زیستگاه‌ها، احیای جمعیت آبزیان و حفاظت از معیشت صیادان و امنیت غذایی فراهم می‌شود.
این ماتریس شِش‌بُعدی به ویژه برای دانشجویان رشته‌های تحصیلی مرتبط، سیاستگذاران و پژوهشگران محیط‌زیست و ... شاید بتواند کاربردی و چارچوبی روشن برای مطالعه و اقدام عملی ارائه نماید و یا حداقل یک یادآوری مسؤولانه و دلسوزانه باشد که یک تمنا و خواهش مجدد علنی، علمی و عملی تلقی شود و لاغیر.
«ردپای قلم بی آلایش؛ بی ادعا و برای یادگار و باقیات صالحات، تنها برای عشق به نوشتن و ثبت دل آشوبی های مسؤولانه که همچنان زنده است و البته شاید راهنمایی محسوب شود برای همه کسانی که دغدغه حفاظت از شریان‌های حیاتی ایران را دارند..» ۷۳۵
علیرضا کیهان‌پور
دسترسی سریع
بخش های مفید
راه های ارتباطی
