« زنده‌فروشی ماهی قزل آلا؛ بازی با وجدان جامعه در سایه بحران آب و اخلاق زیستی»؛ بخش نخست

فاخته- صحنه‌های دلخراش: وقتی کیفیت گوشت قربانی می‌شود؛ دیدن جان دادن ماهی با ضربه چکش یا قطعه کردن سریع، دلخراش است و نشان‌دهنده بی‌توجهی به اخلاق زیستی و کرامت حیوان است. 
مطالعات علمی نشان می‌دهد که استرس شدید پیش از مرگ کیفیت گوشت را کاهش می‌دهد (Brown, Smith, & White, 2019). بنابراین خرید ماهی زنده نه تضمین تازگی، بلکه گاهی کاهش‌دهنده کیفیت است.

وجدان دینی و شرعی :
 تحریف یک اصل اسلامی

در فقه اسلامی، ماهی حلال است اگر پس از خروج از آب به طور طبیعی جان دهد. روش‌های فعلی فروش ماهی زنده، با این اصل تضاد دارد. حضور روحانیون معزز دینی به‌عنوان ناظر شرعی می‌تواند این خطا را اصلاح و جلوی عادی‌سازی رفتارهای نادرست را بگیرد (کریمی، ۱۴۰۰).

۳ نقش طلایی دامپزشکی : 
سکوت ممنوع

دامپزشکان حاضر در میدان به‌عنوان ناظر بهداشتی مسئول تضمین سلامت غذایی هستند، اما در بسیاری از مراکز فروش، هیچ نظارت دامپزشکی وجود ندارد.
 تقویت اختیارات قانونی و حضور فعال دامپزشکان می‌تواند بسیاری از تخلفات را متوقف کند (Smith & Jones, 2020).

 بحران ناترازی آب و فناوری از دست رفته

نگهداری ماهی زنده نیازمند میلیون‌ها لیتر آب شرب است که در شرایط بحران ناترازی آب، یک بی‌توجهی ملی محسوب می‌شود. در حالی‌که جهان با فناوری انجماد سریع "Quick Freezing"  و بدون نگهداری زنده، ماهی‌ها را عرضه می‌کند، ایران همچنان از روش پرهزینه و غیربومی استفاده می‌کند (رضایی & موسوی، ۱۳۹۹).

 سودجویی و انحراف مدیریتی

این طرح بیش از آنکه به نیاز مردم پاسخ دهد، نتیجه سفرهای خارجی برخی مدیران با ارز دولتی و تثبیت میز و صندلی عده‌ای خاص بوده است. استمرار این روش بدون ارزیابی، بیش از منفعت عمومی، به سودجویی و بی‌اخلاقی دامن زده است.

 پیامدهای اجتماعی: 
 آسیب روانی و عادی‌سازی خشونت

کودکان با دیدن صحنه‌های خشن آسیب روانی می‌بینند.

عادی‌سازی خشونت علیه حیوانات وجدان جامعه را کمرنگ می‌کند.

اعتماد عمومی به نظام نظارتی با بی‌عملی برخی نهادها کاهش می‌یابد.

راهکارها:
 بازبینی، حذف و جایگزینی هوشمند

حذف تدریجی ماهی زنده‌فروشی و جایگزینی با صنایع فرآوری و Quick Freezing.

تقویت نقش دامپزشکی به‌عنوان ناظر بهداشتی مستقل.

حضور فعال روحانیون دینی برای نظارت شرعی.

سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین نگهداری و فرآوری.

افزایش آگاهی عمومی از طریق رسانه‌ها.

نتیجه گیری خلاصه بخش  نخست

ماهی  و زنده‌فروشی آن بیش از یک شیوه عرضه است ؛ نمادی از انحراف از وجدان کاری، اخلاق زیستی، شرع اسلامی و مدیریت منابع ملی است. ادامه این مسیر جفا به جان حیوان و روح انسان و تشدید بحران آب است. وجدان بیدار جامعه باید  هشدار دهد:
 این بساط سوجویانه ابتدا بازبینی و سپس در صورت عدم اصلاحات لازم، این پروسه  حذف شود./ 761

                 علیرضا کیهان‌پور 

منابع (APA) :

رضایی، م.، & موسوی، ح. (۱۳۹۹). آسیب‌شناسی بازار ماهی زنده در ایران و پیامدهای زیست‌محیطی و بهداشتی. فصلنامه علوم بهداشتی ایران، ۱۲(۴), ۵۳–۷۲.

کریمی، ع. (۱۴۰۰). اخلاق زیستی و نگهداری آبزیان در فروشگاه‌های شهری ایران. پژوهش‌های دامپزشکی ایران، ۶(۲), ۱۱۲–۱۲۵.

Brown, L., Smith, K., & White, J. (2019). Stress and meat quality in aquaculture species. Aquaculture Research, 50(7), 2055–2068.

Smith, R., & Jones, M. (2020). Global practices in fish handling and storage. International Journal of Food Science, 55(4), 1021–1035.