تکثیر و پرورش ماهی هوور (Channa striata) در ایران

فاخته- کلیدواژه‌ها: ماهی هوور، Channa striata، ماهیان گرمابی، پرورش ماهی، تکثیر ماهی، زیست‌شناسی ماهی هوور، ظرفیت پرورش در ایران، شرایط بهینه پرورش، تکثیر مصنوعی، انتخاب والدین، تحریک تخم‌ریزی، مراقبت از تخم و لارو، تغذیه ماهی هوور، پرورش تجاری ماهی، مدیریت تراکم، کیفیت آب در پرورش ماهی، بیماری‌های ماهی هوور، برداشت ماهی، بازاریابی ماهی هوور، بازار داخلی و صادرات، شرایط دمایی پرورش، رشد و وزن ماهی هوور، انگیزه امید و قدردانی

 دیباچه

"ماهی هوور (Channa striata)" یکی از گونه‌های ماهیان گوشت‌خوار گرم‌آبی است که بومی جنوب و جنوب شرق آسیا می‌باشد. این ماهی به علت گوشت لذیذ، مقاومت بالا و توانایی زیستی در شرایط مختلف به ویژه در مناطق گرمسیری مورد توجه فراوان قرار گرفته است.
 در ایران نیز، به دلیل شرایط اقلیمی و وجود منابع آبی مناسب در جنوب و جنوب شرق کشور، "پرورش هوور ظرفیت آشکار و پنهان بالایی" دارد.

ظرفیت‌های ایران برای پرورش هوور

دمای مناسب آب (۲۵ تا ۳۵ درجه سانتی‌گراد) در جنوب ایران

منابع آبی طبیعی و منابع آبی زیرزمینی

بازار داخلی در حال رشد و تقاضای رو به افزایش برای ماهیان گرم‌آبی 

فرصت ایجاد اشتغال در مناطق محروم

زیست‌شناسی ماهی هوور

شکل ظاهری: 
بدن استوانه‌ای، رنگ قهوه‌ای متمایل به خاکستری، نوارهای عرضی روشن‌تر

طول و وزن: 
معمولاً ۳۰ تا ۶۰ سانتی‌متر و تا ۲ کیلوگرم

رفتار: 
گوشت‌خوار، شکارچی فعال، تغذیه از ماهیان کوچک، حشرات، لاروها

شرایط بهینه: 
دما ۲۵-۳۵ درجه سانتی‌گراد، pH ۶.۵ تا ۷.۸، تحمل اکسیژن پایین

 تکثیر ماهی هوور (از صفر تا صد)

انتخاب والدین هدف

سن بالای یک سال، سالم و بدون بیماری

نسبت  جنس نر به ماده ۱ به ۲

اندازه و وزن مناسب (معمولاً ماده بزرگ‌تر)

آماده‌سازی استخر یا تانک تکثیر(ونیرو)

حجم حداقل ۵۰۰ لیتر برای هر جفت ماهی

عمق ۵۰ تا ۷۰ سانتی‌متر

دمای ۲۸ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد

استفاده از گیاهان آبزی یا مواد شناور برای ایجاد محیط تخم‌ریزی

 تحریک تخم‌ریزی

تنظیم دمای آب با افزایش یا کاهش تدریجی

تغذیه با غذای زنده (کِرم، آرتمیا  برای مرحله آغازین (استارتر) و میگو)

استفاده از هورمون‌های مصنوعی در صورت نیاز (hCG، LHRH-A)

 روند تخم‌ریزی و مراقبت از تخم‌ها

 ماهی جنس ماده تخم‌ها را در گیاهان آبزی یا کف استخر می‌ریزد

 ماهی جنس نر تخم‌ها را بارور می‌کند

تعداد تخم‌ها ۵۰۰ تا ۲۰۰۰ عدد

هچ در دو تا سه روز

اکسیژن‌دهی و کیفیت آب بسیار مهم است

 مراقبت از لاروها و تغذیه اولیه

تغذیه با نانو پلانکتون‌ها و سپس آرتمیا

پس از ۱۰ تا ۱۵ روز تغذیه با غذای پودری مخصوص لارو ها تا مرحله فینگر لینگ (انگشت قد)

تعویض آب و نظارت بر شرایط زیستی

 پرورش تجاری ماهی هوور در ایران

انتخاب محل و آماده‌سازی استخر

مناطق جنوبی با دمای مناسب

استخرهای خاکی ، بتونی ؛ فلزی با ژئو ممبران یا فایبرگلاس هشت ضلعی با پوشش غشای نانو 

ضدعفونی و پاکسازی کل مساحت مفید مزرعه قبل از شروع

تنظیم دما، pH، اکسیژن آب

 انتقال بچه ماهی‌ها و مدیریت تراکم

تراکم ۲ هزار تا ۵ هزار قطعه در هر هکتار

نظارت بر سلامت ماهی‌ها توسط دامپزشک یا پیرادامپزشکان مقیم در مزرعه 

جداکردن ماهیان بیمار توسط کارگر سوله یا سالن احداث شده در مزرعه

 تغذیه و مدیریت خوراک

غذای ترکیبی با پروتئین ۳۰ تا ۴۰ درصد

تغذیه دو تا سه بار در روز طبق فرمول کارشناس تغذیه آبزیان

مکمل با غذای زنده مثل کِرم خاکی یا آرتمیا

 کنترل کیفیت آب و پیشگیری از بیماری‌ها در آزمایشگاه پایلوت مزرعه پرورشی

کنترل مداوم دما، اکسیژن، pH و آمونیاک

تعویض قسمتی از آب به صورت دوره‌ای

استفاده از داروها و واکسن‌های استاندارد در صورت لزوم

رعایت بهداشت استخر و قرنطینه

 برداشت و بازاریابی

برداشت معمولاً پس از شِش تا نُه ماه

وزن برداشت بین یک تا دو کیلوگرم و متوسط ۱/۵ کیلوگرم

روش برداشت با تخلیه آب یا تور

سردکردن سریع و بسته‌بندی مناسب

فروش در بازارهای داخلی و صادرات به کشورهای منطقه خلیج فارس

توجه به بازاریابی مناسب برای افزایش سودآوری
که امید است برای مخاطبان خاص خود و پرورش دهندگان آبزیان مورد استفاده و بهره برداران ارجمند واقع شود./ 674

        علیرضا کیهان پور

منابع معتبر خارجی برای مطالعه بیشتر:

FAO Fisheries and Aquaculture Department. Species Fact Sheet: Channa striata. FAO Website

Kibria, M.G., et al. (2016). Breeding and rearing of snakehead fish (Channa striata) in Bangladesh. Journal of Fisheries.

Nelson, J.S. (2006). Fishes of the World, 4th Edition. Wiley.

Raghavan, R., et al. (2013). Conservation and management of snakehead fishes. Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems.

قدردانی و سپاسگزاری :
این یادداشت خلاصه،  حاصل پیشنهاد قابل توجهی است از یک نفر پرورش‌دهنده بزرگوار و  مجموعه اجرایی ،  پژوهشی ، به ویژه همکاران ، کارشناسان فرهیخته و تخصصی میان رشته ای مجموعه فوق  که نه تنها در عرصه علمی و کاری، بلکه در مسیر اخلاقی و نمایه معنوی، پشتیبان و الهام‌بخش نگارنده بوده اند.
انسان فرهیخته و اخلاق مدار که با رعایت کرامت والای انسانی، عطوفت ، احترام، اعتماد و اعتقاد بی‌دریغ اش نسبت به بنده کوچک خداوند مهربان، امید و انگیزه داد تا این اثر را به انجام برسانم. این تلاش، ادای دینی است بسیار کوچک و ناقابل به آن نگاه والا و محبت بی‌کران که همواره چراغ راه من بوده،هست و با لطف الهی خواهد بود اگر تقدیری در ادامه مقدّر باشد که دل در گروی این امید داشته و دارم زیرا تولید کنندگان و پرورش دهندگان انواع آبزیان اراده راسخ دارند که گِرمی بر وزن تولید یک غذای سالم با منشاء پروتئین سفید اضافه کرده و امثال نگارنده تمام قد و با توان لازم موجب افتخار است که برحسب وظیفه و منشور اخلاقی رسانه ای  و اطلاع رسانه ای "باید در خدمت یکایک این عزیزان" باشیم ؛ تا چه مقبول آستان حضرت دوست واقع شود؟ و چه در نظر آید.!.