از بنادر تا جزایر؛ آب محوری مبنای توسعه پایدار اقتصاد دریا

علیرضا کیهان پور، به عنوان کارشناسی که سال ها در حوزه شیلات فعالیت داشته و در عرصه رسانه های تخصصی بخش کشاورزی نیز به عنوان یک صاحبنظر دارای جایگاهی ویژه است نظرات جالب توجهی در این زمینه دارد. شما را به مطالعه این گفتگو دعوت می کنیم.

فاخته: لطفاً برای مخاطبان ما توضیح دهید "توسعه آب‌محور" دقیقاً به چه معناست و چرا برای ایران در شرایط فعلی اهمیت فراوانی دارد؟

علیرضا کیهان‌پور: "توسعه آب‌محور" یعنی تمرکز بر ظرفیت‌ها و منابع آبی و دریایی کشور به عنوان محور اصلی توسعه اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی.
 ایران با حدود ۵۸۰۰ کیلومتر خط ساحلی در شمال و جنوب و جزایر فراوان، یکی از غنی‌ترین کشورها از نظر منابع آبی است. این منابع می‌توانند به شکل‌های مختلفی مانند صید، ماهیگیری، تولید پروتئین سفید و سالم حیوانی ، حمل‌ونقل دریایی، گردشگری ساحلی و بهره‌برداری از انرژی‌های تجدیدپذیر دریایی، نقش مهمی در توسعه پایدار کشور داشته باشند. با توجه به شرایط اقتصادی کنونی و نیاز به تنوع‌بخشی در اقتصاد، توسعه آب‌محور اهمیت مضاعفی یافته است.

فاخته: ظرفیت‌های ایران در این حوزه تا چه اندازه ارزشمند است و چه جایگاهی در مقایسه با کشورهای پیشرو دارد؟

علیرضا کیهان‌پور: ظرفیت‌های ایران بی‌نظیر است، ولی به طور کامل بهره‌برداری نشده است. کشورهایی مانند چین با حدود ۱۴۵۰۰ کیلومتر ساحل، نروژ با بیش از ۲۵۰۰۰ کیلومتر، و سنگاپور که ساحل محدودی دارد ولی با برنامه‌ریزی دقیق به جایگاه بسیار بالایی رسیده‌اند، نمونه‌های موفق هستند. به طور تقریبی تولید ناخالص داخلی دریایی این کشورها به صدها میلیارد دلار می‌رسد؛ در حالی که ایران هنوز حدود ۸ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی از حوزه‌های دریایی دارد که بخش اعظم آن مربوط به حمل و نقل، کشتیرانی و بنادر تجاری  است. همچنین سهم حمل‌ونقل دریایی از GDP در ایران زیر ۲ درصد است، در حالی که این عدد در کشورهای پیشرفته بین ۶ تا ۱۲ درصد متغیر است.

فاخته: چه موانع اصلی پیش روی توسعه آب‌محور ایران وجود دارد؟

علیرضا کیهان‌پور: چالش‌های اساسی عبارتند از:

زیرساخت‌های ناکافی و تجهیزات قدیمی بنادر و ناوگان حمل‌ونقل دریایی

کمبود فناوری‌های نوین و پیشرفته در حوزه صید، ماهیگیری و تولید پروتئین دریایی

آلودگی و تخریب زیست‌محیطی اکوسیستم‌های دریایی که ناشی از نبود قوانین و اجرای ضعیف مقررات است

فقدان فرهنگ‌سازی موثر برای جلب مشارکت فعال مردم و بخش خصوصی

مقررات پیچیده و بوروکراسی که باعث کندی روند سرمایه‌گذاری می‌شود

کمبود نیروی متخصص و فعالیت‌های تحقیق و توسعه محدود در علوم و مهندسی دریایی

فاخته: فرهنگ‌سازی چقدر در موفقیت این توسعه اهمیت دارد؟

علیرضا کیهان‌پور: فرهنگ‌سازی نقش کلیدی و بی‌بدیلی دارد. بدون آگاهی و شناخت مناسب، سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی اعتماد لازم را نخواهند داشت و مشارکت مردم محلی هم کاهش می‌یابد. اطلاع‌رسانی گسترده از طریق رسانه‌ها، آموزش‌های تخصصی، برگزاری همایش‌ها و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین برای انتقال پیام اهمیت بسیار دارد.
 این فرهنگ‌سازی باعث می‌شود هم حفاظت از منابع آبی جدی گرفته شود و هم بهره‌وری اقتصادی افزایش یابد.

فاخته: چه راهکارهایی برای جذب سرمایه‌گذاری موثر در این حوزه پیشنهاد می‌کنید؟

علیرضا کیهان‌پور: ایجاد محیط حقوقی شفاف و تسهیل سرمایه‌گذاری، کاهش بوروکراسی اداری، ارائه مشوق‌های مالی مانند معافیت‌های مالیاتی و تسهیلات بانکی، تضمین امنیت سرمایه‌گذاری و بهبود فضای کسب‌وکار از موارد ضروری است. 
همچنین همکاری نزدیک دولت با بخش خصوصی، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی برای توسعه فناوری و انتقال دانش از اهمیت بالایی برخوردار است. معرفی پروژه‌های موفق و برگزاری نمایشگاه‌ها و کنفرانس‌های بین‌المللی می‌تواند زمینه جذب سرمایه‌گذاران خارجی را فراهم کند.

فاخته: از تجربیات جهانی چه درس‌هایی می‌توان برای ایران برداشت؟

علیرضا کیهان‌پور: کشورهایی مانند نروژ و چین به این نتیجه رسیده‌اند که توسعه اقتصادی دریایی باید چندجانبه باشد و همه حوزه‌ها مثل حمل‌ونقل، صید و تولید پروتئین حیوانی دریایی، انرژی‌های تجدیدپذیر و گردشگری به صورت هم‌زمان تقویت شود. 
آنها به شدت روی حفاظت محیط زیست تمرکز کرده و پژوهش و آموزش را اولویت داده‌اند. ایران هم باید برنامه‌ریزی جامع، سرمایه‌گذاری هدفمند، تقویت نیروی انسانی و توسعه فناوری‌های نوین را در اولویت قرار دهد.

فاخته: در پایان، چشم‌انداز شما برای "توسعه آب‌محور" ایران چگونه است؟

علیرضا کیهان‌پور: اگر با اراده ملی، مدیریت کارآمد و فرهنگ‌سازی مستمر، موانع را برطرف کنیم، ایران می‌تواند به یک قدرت منطقه‌ای و حتی جهانی در اقتصاد دریایی تبدیل شود. 
این تحول باعث رشد اقتصادی، ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار، بهبود کیفیت زندگی مردم ساحل نشین و حفظ محیط زیست خواهد شد. 
"توسعه پایدار آب‌محور" پروژه‌ای بزرگ و بلندمدت است که نیازمند همکاری همه نهادها و تعهد ملی است که یک خواستن و عزم ملی درون زا در این مقطع زمانی است.