از "علم" تا "عمل"؛ چگونه می توان تولید "تخم چشم زده ماهی قزل آلا" را به یک "تجارت پاک و منهای تبعیض" تبدیل کرد؟

فاخته- برای تولید تخم چشم‌زده قزل‌آلا (تخم‌های بارور شده که بعد از یک دوره کوتاه تبدیل به نوزاد ماهی می‌شوند)، نیاز به یک رویکرد علمی و فنی دقیق است که شامل مجموعه‌ای از مراحل پیچیده است. این فرآیند شامل انتخاب والدین، مدیریت تغذیه، کنترل بهداشت، روش‌های تکثیر، شرایط هچ(تفریخ) و تکمیل مراحل رشد بچه ماهی‌ها است. در ادامه، به بررسی مفصل‌تر مراحل مختلف و راهکارهای علمی برای تولید تخم چشم‌زده قزل‌آلا از صفر تا صد پرداخته می‌شود.

انتخاب و مدیریت والدین (Breeder Selection and Management)

انتخاب والدین سالم و با ویژگی‌های ژنتیکی مطلوب نخستین و مهم‌ترین گام در تولید تخم چشم‌زده قزل‌آلا است. انتخاب ماهیان مادر و پدر ( والدین/ مولدین/ پَرِنتال) مناسب تأثیر زیادی در کیفیت تخم‌ها و نوزادهای حاصل از آنها خواهد داشت. این ویژگی‌ها باید شامل موارد زیر باشد:

سلامت عمومی والدین: ماهیان مولد باید از بیماری‌های مشترک آبزیان مصون باشند.

ژنتیک مناسب: ویژگی‌هایی مانند سرعت رشد بالا، مقاومت به بیماری‌ها و کیفیت گوشت برای انتخاب ماهیان ایده‌آل مهم است.

سن و بلوغ جنسی: ماهی ها  باید به بلوغ جنسی رسیده باشند (در قزل‌آلا این سن معمولاً ۲ تا ۳ سال است).

تنوع ژنتیکی: برای جلوگیری از مشکلات هم‌خونی و کاهش تنوع ژنتیکی، باید از ماهیان با پس‌زمینه ژنتیکی مختلف استفاده شود.

در این مرحله، معمولاً ماهیان نر و ماده را به دقت بررسی کرده و برای اطمینان از کیفیت تخم‌ها و باروری، ویژگی‌هایی نظیر وزن بدن، سلامت تخمک‌ها و اسپرم‌ها ارزیابی می‌شود.

تغذیه والدین و آماده‌سازی برای تکثیر

تغذیه والدین قبل از تکثیر باید به گونه‌ای باشد که ذخایر انرژی آنها را به حداکثر رسانده و کیفیت تخم‌ها را بالا ببرد. رژیم غذایی مناسب برای والدین قزل‌آلا شامل موارد زیر است:

پروتئین‌های با کیفیت: این امر برای تقویت باروری و رشد تخم‌ها ضروری است. همچنین به میزان بالای پروتئین نیاز است تا تخم‌ها به اندازه کافی ذخایر مغذی داشته باشند.

اسیدهای چرب امگا-۳: این اسیدها به بهبود کیفیت تخم‌ها و کاهش احتمال مشکلات تکثیر کمک می‌کنند.

ویتامین‌ها و مواد معدنی: ویتامین‌های A، E، C و مواد معدنی مانند روی، منیزیم و ید برای تقویت سیستم ایمنی و عملکرد تکثیر ضروری هستند.

رژیم غذایی متنوع: استفاده از غذاهای طبیعی مانند شیرابه خونی، غذای استارتر استاندارد، لارو و بچه میگوهای ریز و مکمل‌های مصنوعی برای تأمین تمامی نیازهای تغذیه‌ای ماهیان.

 تکثیر مصنوعی و طبیعی (Artificial and Natural Spawning)

در صورتی که تکثیر طبیعی (در شرایط طبیعی داخل استخر یا رودخانه‌ها) انجام نشود یا به دلایلی مثل تغییرات محیطی امکان‌پذیر نباشد، تکثیر مصنوعی به کار می‌رود. تکثیر مصنوعی در قزل‌آلا به دو صورت انجام می‌شود:

شبیه‌سازی تکثیر طبیعی: در این روش، پس از جمع‌آوری تخم‌ها از ماهی ماده و اسپرم از ماهی نر، تخم‌ها به صورت دستی بارور می‌شوند. این فرایند به کنترل دقیق‌تر نسبت به روش طبیعی کمک می‌کند.

تزریق هورمونی: در صورتی که ماهی‌ها به طور طبیعی تخم‌ریزی نکنند، برای تحریک تخم‌ریزی از هورمون‌های خاص استفاده می‌شود که تخم‌ریزی را تسریع می‌کنند. معمولاً از "هورمون‌های Gonadotropin" برای تحریک ماهی‌های ماده استفاده می‌شود.

مراقبت از تخم‌ها و شرایط هچ (Egg Incubation)

بعد از اینکه تخم‌ها از والدین گرفته شد، باید در شرایط خاصی برای "هچ: نگهداری شوند.
 "هچ"، فرآیندی است که در آن تخم‌ها بعد از مدت مشخصی تبدیل به نوزاد ماهی  می‌شوند. در این مرحله به موارد زیر توجه ویژه‌ای باید شود:

دمای مناسب آب: دمای آب در هنگام هچ باید به دقت کنترل شود. برای قزل‌آلا، دمای مناسب معمولاً بین ۸ تا ۱۲ درجه سانتی‌گراد است. در این دما تخم‌ها به درستی رشد می‌یابند.

کیفیت آب: حفظ کیفیت آب، نظیر اکسیژن محلول، pH (معمولاً بین ۶.۵ تا ۷.۵)، سختی آب، و شفافیت، برای موفقیت هچ بسیار مهم است.

زمان هچ: در شرایط مناسب، تخم‌ها معمولاً بعد از ۳ تا ۶ هفته (بسته به دما و شرایط محیطی) هچ می‌شوند. پس از این دوره، نوزادهای ماهی که به آنها "اویسیت" یا نوزاد چشم‌زده گفته می‌شود، از تخم‌ها بیرون می‌آیند.

مدیریت بهداشت و کنترل بیماری‌ها (Health Management and Disease Control)

سلامت ماهیان در هر مرحله از تولید تخم‌ چشم‌زده تا نوزاد، بسیار مهم است. برخی از نکات بهداشتی مهم شامل:

ضد عفونی محیط‌های تکثیر: استفاده از ضد عفونی‌کننده‌های مناسب برای جلوگیری از انتقال بیماری‌های باکتریایی و ویروسی.

کنترل دقیق شرایط محیطی: دمای آب، اکسیژن محلول و کیفیت آب باید به طور مداوم کنترل شود تا از بروز مشکلات بهداشتی جلوگیری شود.

پیشگیری از بیماری‌ها: استفاده از واکسن‌ها و داروهای پیشگیرانه به منظور کاهش ریسک بیماری‌هایی همچون Vibrio، آویسیت‌ها و قارچ‌ها.

رشد نوزاد و انتقال به مزارع پرورش (Larvae Growth and Hatchery Management)

پس از هچ شدن تخم‌ها و تولد نوزادهای ماهی، باید شرایط مناسب برای رشد سریع‌تر آنها فراهم شود. در این مرحله:

تغذیه مناسب: نوزادها در ابتدا از مواد غذایی ریز مانند آرتمیا و سپس از غذاهای تجاری مخصوص بچه ماهی‌ها تغذیه می‌کنند.

محیط مناسب برای رشد: بچه ماهیان باید در شرایط کنترل‌شده (آب تمیز، دمای مناسب و نور مناسب) نگهداری شوند تا به مرحله‌ای برسند که بتوان آنها را به مزارع پرورش منتقل کرد.

 بهینه‌سازی و تحقیق (Optimization and Research)

برای بهبود کیفیت تولید تخم‌های چشم‌زده قزل‌آلا و افزایش بهره‌وری، نیاز به تحقیق و توسعه مداوم است. این شامل:

تحقیقات ژنتیکی: برای بهبود خصوصیات والدین و افزایش تنوع ژنتیکی.

مطالعات تغذیه‌ای: تحقیق در مورد بهترین ترکیبات غذایی برای رشد سریعتر بچه ماهیان.

بیشتر بخوانید:

از " فرانسه به فردیس " با "واردات تخم های چشم زده" ماهی قزل آلا ...

مطالعه و پیشگیری از بیماری‌ها: تلاش برای شناسایی و درمان به موقع بیماری‌ها و کاهش تلفات.

 استانداردها و قوانین (Standards and Regulations)

رعایت استانداردها و قوانین ملی و بین‌المللی در زمینه تولید تخم چشم‌زده قزل‌آلا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این استانداردها می‌توانند شامل مواردی چون استفاده از تجهیزات بهداشتی، شرایط مناسب برای تکثیر، قوانین مربوط به تجارت تخم‌های ماهی، و دستورالعمل‌های سلامت آبزیان باشد.

«تولید تخم چشم‌زده قزل‌آلا یک فرآیند علمی و پیچیده است که نیازمند توجه دقیق به جنبه‌های مختلف مانند ژنتیک، تغذیه، بهداشت، و شرایط محیطی است. استفاده از تکنولوژی‌های نوین، تحقیق و توسعه مستمر، و رعایت استانداردها می‌تواند موجب افزایش کیفیت و بهره‌وری  تولید تخم چشم‌زده قزل‌آلا در همه  کشورهای تولیدکننده "صنعت پولساز ،  اشتغالزا و ارزآور تکثیر و پرورش ماهی قزل آلا" (سرد آبی) شود.»/ 649

               علیرضا کیهان پور

# بماند _ به _ یادگار 
 برای عَرصه بین‌المللی