شگفتانه هستی "دنیای زیبای زیر آب" که "انسان" را به عمق تفکر و معنویت خویش فرو می برد...

فاخته- فصل بهار در نیمکره آغاز اعتدال شکوفایی زمین ،  هنگامه زایش طبیعت بر مبنای تدبیر خالق عالم است و زنده شدن زندگی و استمرار این راز شگفت انگیز است و لذا در اینجا یک توضیح بسیار جامع و کامل در مورد "فصل تخم‌ریزی ماهی‌های آب شیرین کوچرو" ارائه می شود که شامل تمامی جوانب این موضوع است یعنی از زمان و شرایط تخم‌ریزی تا تکثیر، مراقبت از تخم‌ها ؛ رشد لاروها و...

زمان تخم‌ریزی ماهی‌های آب شیرین کوچ رو

زمان و فصل تخم‌ریزی

فصل تخم‌ریزی ماهی‌ها
بیشتر ماهی‌های آب شیرین کوچرو در فصل بهار و اوایل تابستان (به‌ویژه ماه‌های فروردین تا تیر) تخم‌ریزی می‌کنند. این فصول به دلیل افزایش دما و طول روز و نور  برای تخم‌ریزی مناسب هستند.

دمای مناسب آب

ماهی‌ها برای تخم‌ریزی به دمای ۱۸ تا ۲۲ درجه سلسیوس نیاز دارند. دماهای کمتر از ۱۵ درجه سلسیوس موجب کُند شدن فرآیند تخم‌ریزی می‌شود و دمای بالاتر از ۲۵ درجه نیز می‌تواند به تخم‌ها آسیب برساند.

تأثیر نوسانات دما

نوسانات شدید دمایی (یعنی تغییرات سریع در دما) ممکن است به‌طور منفی بر تخم‌ریزی تأثیر بگذارد. این تغییرات می‌تواند موجب توقف یا کاهش تعداد تخم‌های بارور شده شود.

 تأثیر بارش‌ها و سیلاب‌ها

بارش‌های سنگین
 بارش‌های شدید می‌توانند سطح آب را افزایش دهند و به تخم‌ها و لاروها آسیب برسانند. به‌ویژه در مناطق دارای جریان‌های سریع، تخم‌ها و لاروها ممکن است شُسته شوند یا مکان‌های تخم‌ریزی از بین بروند.
سطح آب
 تغییرات سطح آب، مانند بالا آمدن ناگهانی سطح آب به دلیل بارش زیاد، می‌تواند تأثیرات منفی بر فرآیند تخم‌ریزی و محافظت از تخم‌ها داشته باشد.

شرایط محیطی برای تخم‌ریزی ماهی‌های آب شیرین کوچرو

 ویژگی‌های آب مناسب
آب شفاف و بدون آلودگی

 ماهی‌ها برای تخم‌ریزی به آب شفاف و تمیز نیاز دارند. وجود آلودگی‌های شیمیایی یا زیستی می‌تواند بر تخم‌ها و لاروها آسیب بزند.
میزان اکسیژن محلول در آب

 اکسیژن محلول در آب باید در سطح بالایی باشد. در غیر این صورت، تخم‌ها نمی‌توانند به درستی رشد کنند.
 پی اچ مناسب آب
 باید معمولاً در حدود ۶.۵ تا ۷.۵ باشد. آب‌های با pH خیلی پایین (اسیدی) یا خیلی بالا (قلیایی) برای تخم‌ریزی مناسب نیستند.

 پوشش گیاهی

گیاهان آبزی
گیاهان زیرآب، غوطه ور و شناور به‌عنوان پناهگاه‌های طبیعی برای تخم‌ها عمل می‌کنند و از آن‌ها در برابر شکارچیان و شرایط نامناسب محافظت می‌کنند. این گیاهان نقش مهمی در حفظ تخم‌ها و لاروها دارند.
بستر نرم 
بسترهای نرم مانند گِل و لجن در کنار گیاهان آبزی به تخم‌ها کمک می‌کنند تا در مکانی امن باقی بمانند.

 جریان آب
جریان ضعیف
ماهی‌های کوچرو معمولاً در مناطقی با جریان ضعیف یا بدون جریان آب تخم‌ریزی می‌کنند. جریان‌های قوی می‌توانند تخم‌ها را جابجا کنند و روند تخم‌ریزی را مختل نمایند.

 رفتارهای جفت‌گیری و انتخاب جفت

 رفتارهای جفت‌گیری
رقابت نرها ماهی‌های نر برای جلب توجه ماهیان ماده، معمولاً رفتارهایی مانند تغییر رنگ بدن، شنا در دایره‌ها و یا مبارزات فیزیکی با یکدیگر دارند.
نمایش‌های جفت‌گیری
 ماهی‌های نر در هنگام جفت‌گیری به‌طور معمول رنگ‌های روشن و برجسته‌ای را به خود می گیرند تا آمادگی خود را نشان دهند. برخی از گونه‌ها نیز شنا در دایره‌های مواج یا نمایش‌های پیچیده انجام می‌دهند.
انتخاب جفت
ماده‌ها معمولاً در انتخاب جفت خود بسیار دقیق هستند و تنها نرهایی که بهترین نمایش‌ها و ویژگی‌های ژنتیکی را دارند را انتخاب می‌کنند.

 انتخاب مکان تخم‌ریزی
مکان‌های امن 
ماهی‌ها برای تخم‌ریزی به مکان‌هایی با پوشش گیاهی مناسب و بستر نرم نیاز دارند. این مکان‌ها به‌طور طبیعی از تخم‌ها محافظت می‌کنند و تخم‌ها را در برابر تهدیدات خارجی مانند شکارچیان محافظت می‌کنند.
آماده‌سازی نرها
در برخی از گونه‌ها، نرها مکان‌هایی را برای تخم‌ریزی آماده کرده و آن را به ماده‌ها نشان می‌دهند.

 فرآیند تخم‌ریزی و باروری

 فرآیند تخم‌ریزی
تعداد تخم‌ها
 تعداد تخم‌ها به گونه ماهی، سن و اندازه آن‌ها بستگی دارد. ماهی‌های بزرگی مانند کپور(گرم آبی) می‌توانند هزاران تخم تولید کنند، در حالی که برخی گونه‌ها مانند ماهی‌های قزل‌آلا(سردآبی) تعداد کمتری تخم تولید می‌کنند.

تخم‌ریزی دسته‌ای برخی ماهی ها

تخم ریزی ماهی‌ها ممکن است به‌صورت دسته‌ای یا در چندین مرحله انجام شود. در برخی از گونه‌ها، ماهیان نر و ماده ، تخم‌ها را در مکان‌های مختلف قرار می‌دهند.

باروری تخم‌ها
باروری بیرونی
 بیشتر ماهیان آب شیرین تخم‌ریزی خود را با باروری بیرونی انجام می‌دهند. به این معنا که نرها پس از تخم‌گذاری ماده ها، اسپرم خود را بر روی تخم‌ها می‌ریزند تا آن‌ها بارور شوند.ح
روند باروری
 اسپرم نر در آب پخش می‌شود و پس از تماس با تخم‌ها، آن‌ها را بارور می‌کند. این فرآیند معمولاً در مدت زمان کوتاهی تکمیل می‌شود.

 رشد جنین و لاروها

دوره رشد جنین

مدت زمان هَچ شدن تخم‌ها(تفریخ)

پس از تخم‌ریزی و باروری، تخم‌ها شروع به رشد می‌کنند. مدت زمان هچ شدن تخم‌ها بستگی به دمای آب و نوع ماهی دارد. در دمای ۱۸ تا ۲۲ درجه سلسیوس، تخم‌ها معمولاً پس از ۲ تا ۵ روز شروع به هچ شدن می‌کنند.
رشد جنین
 پس از هچ شدن، جنین‌ها شروع به رشد می‌کنند. این دوره رشد بسته به نوع ماهی و دمای محیط می‌تواند از چند روز تا چند هفته طول بکشد.

 تغذیه لاروها

تغذیه اولیه لاروها
 لاروهای تازه هچ شده برای مدت کوتاهی از مواد ذخیره‌ای موجود در تخم‌ها(زردک)  تغذیه می‌کنند. این منابع ذخیره‌ای به لاروها اجازه می‌دهد تا رشد اولیه خود را ادامه دهند.
تغذیه از پلانکتون
 پس از این دوره، لاروها شروع به تغذیه از پلانکتون‌ها( زی فن شناوران ریز آبزی گیاهی و جانوری)  و موجودات کوچک آبزی می‌کنند.

تأثیر شرایط محیطی بر موفقیت تخم‌ریزی

 تغییرات سطح آب و بارش‌ها
بارش‌های زیاد
 بارش‌های شدید می‌تواند سطح آب را به‌طور ناگهانی بالا ببرد و مکان‌های تخم‌ریزی را شُسته و از بین ببرد.
نوسانات سطح آب
 تغییرات ناگهانی سطح آب ممکن است باعث جابجایی تخم‌ها و آسیب به لاروها شود.

 آلودگی آب 
آلودگی‌های شیمیایی
آلودگی‌های شیمیایی مانند فلزات سنگین یا مواد آلی سمی می‌توانند تخم‌ها و لاروها را از بین ببرند.
آلودگی‌های زیستی 
آلودگی‌های زیستی مانند افزایش جلبک‌ها می‌توانند باعث کاهش اکسیژن محلول در آب شده و رشد تخم‌ها و لاروها را مختل کنند.

 مراقبت‌های بعد از تخم‌ریزی و رشد لاروها

مراقبت از تخم‌ها

حفاظت از تخم‌ها 
برخی از ماهی‌ها، به‌ویژه ماهی‌های نر، مسئول مراقبت از تخم‌ها هستند. آن‌ها با حرکات خاصی رفتاری نهادینه شده، تخم‌ها را از خطرات محافظت می‌کنند.

رشد لاروها و رسیدن به مرحله ماهی جوان
تغذیه لاروها
 پس از هچ شدن تخم‌ها و رشد اولیه، لاروها به مرحله جوانی می‌رسند. آن‌ها از پلانکتون‌ها و دیگر موجودات ریز آبزی تغذیه می‌کنند.
رشد و استقلال پس از چند هفته، لاروها به ماهیان کوچک تبدیل شده و از والدین جدا می‌شوند.

 ویژگی‌های گونه‌های مختلف ماهی‌های آب شیرین کوچ رو

در مورد کپور ماهیان گرم آبی و آزاد ماهیان سردآبی مانند قزل آلای رنگین کمان ، خال قرمز و سالمون کاملا تفاوت دارند و زمانی که از والدین خود جدا شده و مستقل می شوند ادامه زندگی خود را با کوچ به دریا آغاز می کنند.

«فراموش نکنیم که در زمان زندگی ماهی ها در رودخانه ها، چشمه سارها، برکه ها، تالاب ها نوعی تورهای ماهیگیری انفرادی کوچک دستی که توسط صیادان غیر مجاز استفاده می شود و در ایران به "نام های "ماش/ ماشک/ سالیک  و سالی دایره ای یا تور پرتابی تک نفره" معروف است هم برای مولدین نر و ماده و همچنین پس از مرحله انگشت قدی(فینگر لینگ) متاسفانه دشمن شماره یک ماهی های کوچروی منابع آب شیرین است که وظیفه همگانی است که در زمان زاد و ولد آبزیان و باروری و تشکیل تخم های لقاح یافته پس از زمان طبیعی تخم ریزی به منظور بقای نسل، حمایت از رشد و بزرگ شدن و پشتوانه ذخایر ارزشمند منابع دریایی در پروسه زاد و ولد سالیان پیش رو با احساس مسوولیت مضاعف نسبت به حفاظت این گونه های ارزشمند در قلمروی سرزمین همه کشورهای دارای ویژگی های فوق در سراسر جهان همت گمارند. ادامه دارد...»/ ۶۲۳  

              علیرضا کیهان پور