از "کُت و شلوار آماده" تا تولید "خاویار پرورشی صادراتی" برای نخستین بار در قاره آفریقا منهای قاره اقیانوسیه...!

فاخته- اشاره : مزارع خاویار پرورشی در جهان به سرعت در حال توسعه بوده و در تمامی قاره ها به جز اقیانوسیه در حال فعالیت و عرضه در بازارهای محلی، منطقه ای و جهانی هستند.
امروزه نیاز مبرم به یک خانه تکانی در باورها و فرهنگ سازی موضوع تکثیر و پرورش انواع ماهیان خاویاری از نکته نظر تجدید نظر نگاه کهنه و قدیمی به خاویار از دیدگاه یک خوراک لوکس، گران و مورد مصرف از ما بهتران کاخ نشین بوده و هستیم.
تعادل دینامیک عرضه و تقاضا به شدت و پیوسته در حال قلم قرمز کشیدن بر باورهای قدیمی در مورد گوشت و خاویار تاس ماهیان یا آبزیان غضروفی با منشای تیپ وحشی با زیستگاه صرفا طبیعی و نِیچ اکولوژیکی منطبق بر تنوع زیستی و پروسه تکاملی در بستر زادبوم طبیعی همه یا برخی گونه های منحصر به فرد به ویژه در اروپا، آسیا و اوراسیا است.

هم اینک کشورهای ایران،چین،فرانسه، امارات متحده، عمان، کویت، قطر، سوییس، کره جنوبی، ژاپن، روسیه، قزاقستان، آذربایجان،ترکمنستان، ایالات متحده و...در خصوص تکثیر و پرورش روش مصنوعی تولید گوشت ماهیان خاویاری و خاویار حاصل از آن در دیاگرام فعالیت دارای رتبه بندی و جایگاه ویژه خود و میزان درصد صادرات و واردات در اثر تغییرات اقلیمی، بیماری های نوپدید، کاهش تولید و سایر مسائل همه در این عرصه به همکاری و هماهنگی بین خود همان گونه که اشاره شد در راستای حتی میزان "واردات"  در مقاطعی در یک همگرایی و همسویی مولفه های بازار و تلاطمات ناچار به هماهنگی هستند.
 هرچند نکته مهم سایه افکندن برخی آمارهای محرمانه بنابر مقتضیات هر کشوری ، راستی آزمایی آمار تولید خاویار  تیپ وحشی و پرورشی را کاملا از بین برده است که از حوصله این یادداشت کاملا به دور است و در صورت پیگیری هم حاصلی نداشته و نخواهد داشت.

هم اینک با عرضه خاویار پرورشی فقیرترین کشور قاره آفریقا یعنی کشور ماداگاسکار با مختصات ذیل باید فقط منتظر تولید خاویار کشورهای اقیانوسیه باشیم که پس از مدتی شاید از محاق برنامه های آتی خود در این راستا پرده و بهره برداری نمایند!.

ماداگاسکار چهارمین جزیره بزرگ دنیا در اقیانوس هند در ۴۰۰ کیلومتری شرق موزامبیک قرار گرفته است. مساحت آن تقریباً ششصد هزار کیلومتر و دارای طول سواحل ۵۶۰۰ کیلومتر است.

ماداگاسکار با حدود ۲۸ میلیون نفر جمعیت دارای حدود ۷ کیلوگرم مصرف متوسط سرانه آبزیان در سال است. قرار گرفتن این کشور در وسط اقیانوس هند، وجود دریاچه‌های متعدد طبیعی و رودخانه‌ها دائم و فصلی، تالاب ها و برکه‌ها با آب ثابت شرایط بسیار خوبی برای امور مرتبط با  صنعت شیلات و به ویژه آبزی پروری (در رودخانه­ ها، دریاچه‌های طبیعی و...) صید دریایی/ قاره ای به وجود آورده است.

قابلیت ها و ظرفیت های صید در ماداگاسکار 

۱۵۵ هزارهکتار دریاچه و تالاب های مورد مناسب صیادی

۹۰۰ هزار هکتار مزارع برنج که  ۱۵۰ هزار هکتار آن برای کشت توام پرورش ماهی مناسب مشابه استان های گیلان، مازندران و گلستان کشور عزیز خودمان است.

 دارای ۱۵۰۰  تا ۱۶۰۰ کیلومترمربع آب های طبیعی مناسب برای پرورش ماهی در قفس(cage) و پن(pen) است.

۵۶۰۰ کیلومتر خط ساحل که بخشی از آن مناسب کشت دریایی است مانند : جلبک دریایی، خیار دریایی (sea cucumber)، صدف و ... .

۳۰۰ هزار هکتار درختان حِرا (مانگرو) که سکونتگاه واقعی زیست محیطی و زادبوم طبیعی منحصر به فرد خود را  در این کشور تشکیل داده اند.

۵۰ هزار هکتار Tannes  (مناطق پُشتی درختان حِرا) که ۲۷ هزار هکتار آن برای آبزی پروری و مناسب پرورش میگو  است (به عبارتی دیگر ۱۱ هزار  هکتار استخرهای  خاکی/ آبی)

با توجه به شرایط اقلیمی خاص ماداگاسکار انواع میگو،  ماهی و مارماهی (به نام آنگی، برای مصرف داخل و صادرات به بازار اروپا و آمریکا)، انواع خرچنگ (Lobsters  Elvers Calmars)، صدف، هشت­ پا و قورباغه تولید و به صورت سالم و برش  داده شده و فرآوری نشده به خارج از کشور به ویژه به بازار اروپا صادر می‌شود.

 میگوی راه راه(ببری) (Great tiger prawn) و میگوی مونودن ( Monodon ) از انواع میگوهای منحصر به فرد ماداگاسکار است که بازار مصرف بسیار خوبی در آمریکا، اروپا و ژاپن دارد.
 
میگوی مونودن یک میگوی زود بازده و نوع بالغ آن تا ۳۳ سانتی متر طول دارد. از دیگر انواع میگو می‌توان به Gambas ،languste ،Camaron اشاره نمود.

شرکت صیادی و سردخانه اقیانوس هند PFOI (مهمترین شرکت کنسرو ماهی ماداگاسکار) سالانه ۴۰هزارتُن، تون ماهیان خام را فرآوری ، صادر  و صد کانتینر ماهی تُن کنسرو شده رانیز به کشورهای دیگر ارسال می‌ نمایدو شاید این کارخانه یکی از سرآمدان صنعت تبدیلی ماداگاسکار محسوب شود.

این شرکت ظرفیت ذخیره ده هزار تن ماهی تُن در سرمای زیر ۲۰ درجه برای صادرات در بندر Atsiranana را به بازارهای بین المللی داراست.

  شرکت فوق فعالیت خود را در سال ۱۹۹۱ میلادی با ۴۵۰ کارگر شروع کرد ولی تا به حال به خاطر توسعه فعالیت های خود ۱۷۰۰ کارگر دارد که ۸۰ در صد آنها خانم ها هستند.
 در سال ۱۹۹۷ یک اتفاق مهم برای این شرکت افتاد و Thunnus Overseas Groupe/TOG متخصص تولید و تجاری کردن کنسرو ماهی تون در فرانسه به کشورهای ساحل عاج و ماداگاسکار وارد وسهامدار این شرکت شده و سهام آن را خریداری نمود.

 در حقیقت  TOG امروز یک گروه چند ملیتی فرآوری و تجارتی ماهی تون در قوطی(کنسرو) و تولید نیمه فرآوری شده است.

ماداگاسکار یکی از تولید کنندگان میگو در آفریقاست اگر چه هنوز این بخش به خوبی توسعه نیافته و همانند همه بخش های دیگر به صورت سُنتی اجرا می‌شود و تا صنعتی شدن راه درازی در پیش است.

 در این کشور میگو، طلای صورتی لقب گرفته و سالانه هزاران تُن به کشورهای اروپایی، آمریکا و ژاپن صادر می شود.

 شرکت Unima  بر این صنعت اشراف و  تسلط کامل دارد و نخستین شرکتی است که گواهی لیبل قرمز وزارت کشاورزی و صید فرانسه را کسب نموده  و سالانه مبلغ حدود ۸۰ میلیون دلار صادرات دارد و بهترین میگو را به نام  این شرکت صادر می‌کند.
 پس از وانیل، نیکل، گل میخک و البسه، محصول میگو به عنوان پنجمین فرآورده صادراتی پر بازده مادگاسکار محسوب می‌شود و تنها میگوی تولیدی به "صورت بیو" در این کشور تولید می‌شود.

کشور ماداگاسکار اولین کشور آفریقایی است که از سال ۲۰۱۷  خاویار تولید می‌کند.
 خاویار ماداگاسکار از تخم ماهیان استورژن با مارک Rova در دریاچه مصنوعی  Mantansoa  در ۶۰ کیلومتری شمال پایتخت تولید می‌شود. این دریاچه با آب باران تغذیه می‌شود و بسیار پاک است.
 قیمت هر صد گرم خاویار تولیدی ماداگاسکار ۱۰۰ یورو می‌باشد و به نام طلای سیاه به بازار اروپا صادر می‌شود.

 جالب است که تولید این خاویار توسط سه فرانسوی صورت گرفت که در سالهای آخر دهده ۱۹۹۰ به این کشور آمده و در منطقه  Akaja ساکن شده به تولید "کت و شلوارهای آماده" پرداختند. 
این افراد  چند سالی در ماداگاسکار زندگی کردند تا در سال ۲۰۰۹ پس از مشاهده یک فیلم مستند به نام "کریستف و الکساندر" وارد ماجرای تولید خاویار شدند و توانستند این کار بزرگ را انجام دهند و الان این کار به دست یک زوج فرانسوی خوشفکر اتفاق افتاده است و فقیرترین کشور آفریقا بنابر آمارهای* مستند پرچمدار تولید خاویار پرورشی در این قاره محسوب می شود./ ۵۹۱

        علیرضا کیهان پور

* مرجع "آمار" : ماهنامه معاونت دیپلماسی اقتصادی