خلیج فارس و دریای عمان مینیاتور فوق تصور آبزیان آب های شور ایران
فاخته- بر اساس مطالعات و نتایج حاصل از پژوهش ها فهرست نهایی ماهیان خلیج فارس (با احتساب تنگه هرمز و منطقه مرزی خلیج عمان) ۹۰۷ گونه در قالب ۱۵۷ خانواده می باشد که از این تعداد ۲۸ خانواده با ۹۳ گونه (۱۰ % کل گونه ها) مربوط به ماهیان غضروفی (۱۸ خانواده با ۵۹ گونه کوسه ماهیان و ۱۰ خانواده با ۳۴ گونه سفره ماهیان) و ۱۲۹ خانواده با ۸۱۴ گونه (۹۰ درصد کل گونه ها) مربوط به ماهیان استخوانی می باشد.
تعداد ۶۲ خانواده با تک جنس و تک گونه و ۲۵ خانواده با تعداد بیش از ۱۰ گونه در خلیج فارس و تنگه هرمز حضور دارند.
خانواده های گاو ماهیان Gobiidae (پنجاه و سه گونه)، ماهیان استخوانی، کوسه ماهیان درنده Carcharhinidae ( بیست و پنج گونه)، کوسه ماهیان و سفره ماهیان خار دار Dasyatidae ( دوازده گونه) از سفره ماهیان بیشترین خانواده ها را به لحاظ تعداد گونه به خود اختصاص داده ه اند.
همچنین ۱۳ خانواده Chlorophthalmidae, Creediidae, Clinidae, Dalatiidae, Etmoptridae, Lophiidae, Kuhliidae, Pempheridae, Sebastidae, Stomiidae,Veliferidae,Zanclidae, Zeidae با حضور تنها یک گونه نماینده برای خلیج فارس و تنگه هرمزجدید معرفی شده است.
به گفته محققان تاکنون فهرست گونه های ماهیان خلیج فارس (و تنگه هرمز) با ارقام متفاوت و مغایرت های تاکسونومی مشابه و مترادف (synonym, homonym)، تایید نشده (invalid, reject) و یا اشتباه (mis…)از سوی محققان ایرانی و خارجی ارائه شده است که به نظر می رسد دلیل این موضوع عدم دسترسی به منابع و مستندات و عدم یکپارچگی در انجام مطالعات و تحقیقات گونه شناسی ماهیان و همچنین عدم به کار گیری روش شناسی منطبق با اساس استاندارد های بین المللی رده بندی جانوری بوده است ولی با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش ، می توان فهرست نهایی ماهیان خلیج فارس (و تنگه هرمز) را در حال حاضر۹۰۷ گونه در قالب ۱۵۷ خانواده اعلام کرد.
بدیهی است که به واسطه انجام مطالعات تکمیلی و تحقیقات مستمر آینده در این خصوص احتمال تغییرات رده بندی گونه ای ماهیان منطقه وجود خواهد داشت.
گفتنی است نتایج این پژوهش در سه حوزه بازنگری، اصلاح رده بندی و فهرست نهایی گونه های ماهیان خلیج فارس (و تنگه هرمز)، طبقه بندی زیستگاهی بر اساس ویژگی های رفتار تغدیه ای ماهیان خلیج فارس (و تنگه هرمز) و هم پوشانی زیستگاهی و مشابهت جغرافیای جانوری ماهیان خلیج فارس (و تنگه هرمز) در حال تنظیم نهایی برای چاپ در نشریات داخلی و بین المللی می باشد، لذا آب های شور جنوب کشور مینیاتور فوق تصور زیبای آبزیان ایران است که شکرانه این نعمت الهی و حفاظت از این گنجینه و تنوع زیستی را باید همواره به عمل آورد و توجه و حساسیت همه آحاد کشور را نسبت به این ثروت ملی فرهنگ سازی بهینه نمود.
دفتر مطالعات زیربنایی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با عنوان «ضرورت حفاظت از کوسهماهیان خلیج فارس و دریای عمان» تصریح کرده است که براساس جدیدترین فهرست قرمز منتشر شده از سوی اتحادیه بینالمللی حفاظت از طبیعت، نیمی از کوسهماهیان بهعنوان گونههای در معرض خطر طبقهبندی شدهاند. متأسفانه منطقه بسیار مهم و باارزش زیستی حوضههای دریایی جنوب ایران توسط کشورهایی احاطه شده که برخی از آنها، ازجمله ایران در زمره کشورهایی قرار دارند که بیشترین میزان صید کوسهماهیان در سرتاسر جهان را دارند. بهطوری که طبق آمار رسمی اعلام شده ازسوی ایران به فائو، طی سالهای ۲۰۱۵-۲۰۰۰ میلادی بیش از ۱۸۰ هزار تن انواع کوسهماهیان از آبهای جنوبی ایران صید شده که این آمار، ایران را در بین ۲۶ کشوری قرار میدهد که بیشترین سهم صید کوسهماهیان را در سراسر جهان برعهده دارد.
گزارش مرکز پژوهشهای مجلس با بیان اینکه این آمار قطعاً نمیتواند میزان صید غیرمجاز را دربرگیرد، میافزاید که آمار دقیقی از میزان آن در دسترس نبوده و کشور ما نیز از این موضوع مستثنا نیست. با برآورد میزان صید سالیانه کوسهماهیان در پنج دهه گذشته و براساس آخرین ردهبندی اتحادیه بینالمللی حفاظت از طبیعت درسال ۲۰۲۰، هم اکنون ۴ گونه از کوسهماهیان خلیج فارس و دریای عمان بهصورت بحرانی در معرض انقراض قرار گرفتهاند؛ همچنین ۱۳ گونه نیز در فهرست قرمز گونههای درمعرض خطر قرار گرفتهاند لذا لازم است اقدامات جدی برای حفاظت از این گونههای بسیار ارزشمند در کشور انجام شود و سازمانهای متولی باید بهسرعت نسبت به تدوین و سامانه اجرایی و نظارتی برنامههای حفاظتی همت گمارند.
گزارش مرکز پژوهشهای مجلس با توجه به روند سقوط ذخایر ماهیان غضروفی در ایران برنامه اقدام ملی حفاظت از ماهیان غضروفی ازجمله کوسهماهیان را اجتناب ناپذیر دانسته و عنوان کرده است که سازمانهای متولی باید به سرعت نسبت به تدوین و سامانه اجرایی و نظارتی این برنامه همت گمارند. سازمانهای حفاظت محیطزیست و شیلات باید برنامههای تحقیقاتی و مطالعاتی را بهصورت جدی انجام دهند و در این موضوع ارتباط مداوم و نزدیک با جوامع و صیادان محلی شهرها و روستاها ضروری خواهد بود. اگر سازمان حفاظت محیطزیســت از این پس جدیتر وارد کار حفاظت از کوسهها نشود، اگر۴ آموزش متمرکــز صیادان و همه ذینفعان در دســتور کار قرار نگیرد و اگر اعتمادســازی و ارتباط با جوامــع محلی و صیادی صــورت نگیرد، دیر یا زود کوســهها را بهعنوان یکی از مهمترین زنجیرههــای بوم سازگانهای دریایی برای همیشــه از دســت خواهیم داد و این به معنای از دســت دادن بسیاری از گونههای ارزشمند دریایی بوده که تهدیدها، خطرات و ضررهای اقتصادی حذف کوســهها بیش از پیش ما انســانها را درگیر خواهد کرد.
مرکز پژوهشهای مجلس در این گزارش پیشنهاد داده است که اجرای برنامههای آموزشی همگانی فوری برای کاهش صید ضمنی و تصادفی گونههای درمعرض خطر با بهکارگیری روشهای تشویقی و ترویجی مناسب رهاسازی و آزادسازی ضمنی کلیه گونههای درمعرض خطری که در تور صیادان به دام می افتند. همچنین اجرای طرحهای تحقیقاتی مدیریت صید با هدف تدوین الگوهای جدید نظارت زمانی، مکانی و ابزاری صید با توجه به اینکه میزان صید ضمنی کوسهماهیان بسیار بالاست، لذا توصیه میشود از روشهایی برای صید ماهیان استفاده شود که صید ضمنی کوسهماهیان به حداقل برسد.
پیشنهاد دیگر مرکز پژوهشهای مجلس عنوان میکند که ممنوعیت صید و صادرات گونههای معین شده در فهرست گونههای در معرض خطر ماهیان غضروفی تدوین شده توسط کنوانسیون تجارت بینالمللیگونههای جانوران و گیاهان وحشیدر معرض خطر انقراض و نابودی با نظارت دقیق بر آنها، اعمال شود، همچنین تدوین یک برنامه اقدام منطقهایی برای حفاظت و مدیریت ماهیان غضروفی بهطور خاص با هدف افزایش همکاری بین کشورها در رابطه با حفاظت و استفاده پایدار از ماهیان غضروفی مورد بهرهبرداری و تجارت محصولات آن در منطقه در دستور کار قرار گیرد. ضمن آنکه ایجاد و اجرای مناطق حفاظت شده دریایی دارای مناطق ممنوع برای اطمینان از محافظت کافی از گونههای درمعرض خطر بهمنظور حفاظت از برخی از گونههای غیرمهاجر و حفظ زیستگاههای مهم و حساس آنها مناطق زادآوری، مناطق نوزادگاهی و مناطق تغذیه، که برای آنها ضروری است.
«تاکید اخیر و مجدد ، همت ملی و راهبرد خردگرایانه سازمان شیلات ایران و پافشاری بر اصول حفاظت از گونه های ارزشمند کوسه های در حال انقراض طی مصاحبه رسانه ایی چندروز پیش معاون وزیر و رییس سازمان شیلات ایران بارقه های امید را بیش از گذشته در قلوب دوستداران آبزیان و محیط زیست زنده نموده و نوید بخش روزهای بهتر و تاکید بر این نکته بسیار حایز اهمیت است که نه تنها شیلات ایران بلکه تمامی دست اندرکاران صنایع و ارگان های دریایی کشور و همه مردم این سرزمین در این راهبرد محوری با فرهنگ سازی ، استمرار مطالبات منطقی ، تخصیص اعتبارات کافی و حمایت از جان برکفان یگان حفاظت از منابع آبزی سازمان شیلات ایران در مبارزه با تجارت غیرقانونی(قاچاق) این گونه های ارزشمند از مبانی و مجاری سازوکارهای قانونی مرتبط در مجلس شورای اسلامی مسیر تابناک این عزم ملی را محقق سازند..»/ ۵۳۳
علیرضا کیهان پور
این پایگاه خبری بر اساس مجوز معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مشغول فعالیت است. این پایگاه خبری تابع قوانین جمهوری اسلامی ایران بوده و هر گونه برداشت از مطالب آن تنها با ذکر منبع مجاز می باشد.