بیماری حباب گازی (Gas Bubble Disease) وقتی پرورش دهنده ماهی، خانه خراب می شود!

فاخته- یکی از بیماری های خانمانسوز و سرمایه بر باد دِه صاحبان مزارع پرورشی  در سراسر جهان همین بیماری حباب گازی است  که در کسری از دقیقه موجب تلفات سنگین ماهی شده و پرورش دهندگان ماهی را خانه خراب کرده زیرا برخی از آنان خود را پس از مدتی کارشناس دانسته و عدم مراجعه به متخصصان بیماری های آبزیان را موجب افتخار دانسته و زمانی که روند تلفات آغاز می شود ، نوش دارو برای مرگ سهراب رخ خواهد داد و متاسفانه در اینجا بحث آموزش، پیشگیری، درمان و ...حلقه مفقوده ای است که آز و طمع برخی از پرورش دهندگان موجب از دست دادن کل سرمایه و زحمات چند ماهه آنان شده که در این یادداشت به روش بسیار ساده و قابل بهره داری طرح و راهکارهای پیشنهادی ارایه شده است که امید است قابل استفاده در زمان چه کنم، چه کنم ها ؟! قرارگیرد.

وجود حباب های گاز در پشت کره چشم، در بافت ها، در کیسه شنا، معده و سایر قسمتهای لوله گوارشی «ماهیان پرورشی گرم آبی و سرد آبی»، باعث بزرگی شکم می شود، تجمع حباب در پشت کیسه زرده لارو نیز برای ماهیان پرورشی کشنده است و پرورش دهنده ماهی را خانه خراب می کند.

علت ایجاد بیماری

لحظه ای که فشار کل گازهای محلول در آب از فشار محیطی اتمسفر بیشتر باشد را حالت "فوق اشباع آب" گویند. 

این بیماری خانمانسوز  زمانی مشاهده می شود که آب از چاههای عمیق به بالا پمپاژ شود زیرا در این آبها نیتروژن و یا دی اکسید کربن در حالت فوق اشباع قرار دارد.
 آب چشمه ها نیز ممکن است پس از ذوب برف زمستانی از نظر نیتروژن به حالت فوق اشباع برسد.
 
علت این امر نیز تجمع گاز نیتروژن در طول فصل زمستان است که در اثر تجزیه طبیعی نیتریت و نیترات به وجود می آید.

 هنگامی که آب در معرض اتمسفر قرار می گیرد، گاز اضافی شروع به برقراری تعادل با هوا کرده و بنابراین، از حالت محلول خارج می شود. 
اگر این امر در رگهای خونی یا بافتهای دیگر ماهیان روی دهد، بیماری حباب گازی ایجاد می شود. 

بیماری حباب گازی در آب تاسیسات نرسری، بیشتر مشاهده می شود، که گاز به حد فوق اشباع (بوسیله پمپ معیوب، لوله های سوراخ شده و یا استفاده از آبهای زیر زمینی یا زیر سدها ) رسیده باشد. 
بیشتر موارد حباب گازی در اثر نیتروژن اضافی ایجاد می شود، زیرا اکسیژن از نظر سوخت و ساز در ترکیب وارد می شود و بنابراین احتمال آن ضعیف است که حبابهای دائمی تولید کند.

 با وجود این غلظت های بسیار بالای اکسیژن خطرناک است.

 در استخرها مقادیر بیش از ۱۲۵ درصد حالت اشباع توصیه نمی شود و ۳۰۰ درصد اشباع کشنده است. مقادیر اکسیژن محلول در حد بیش از ۲۰ میلیگرم در لیتر باعث بروز مرگ و میر می شود. 

اگر ماهیان آب فوق اشباع را قبل از برقراری تعادل تنفس کنند، گاز اضافی در داخل جریان خون از حالت محلول خارج می شود و در بافت های مختلف ایجاد آمبولی ( بیماری حباب گازی ) می کند.

 در حالت حاد بیماری حباب گازی مرگ و میر در عرض کمتر از چند دقیقه صورت می گیرد. با وجود این بیشتر موارد از حد کمتر برخوردارند و تلفات زیاد بعد از چند روز مواجهه روی می دهد.

 تخم های چشم زده در سطح آب شناور می مانند و نوزادن و بچه ماهیان به خصوص قزل آلا دچار اتساع کیسه شنا می شوند.

 تورم جمجمه بیرون زدگی کره چشم، تورم تیغه های آبششی، تورم حفره صفاقی و صدری، یا ایجاد حباب های گاز در کیسه زرده از علایم دیگر هستند. ممکن است تلفات تا ۱۰۰ درصد برسد. حباب ها را می توان در مقاطع باله یا آبشش با فشار خارج کرد و این کار را در هنگامی که ماهی در زیر آب است انجام داد.

 این امر به تشخیص  بیماری کمک خواهد کرد و موجب جلوگیری از خسارات و تلفات بیشتر ماهیان پرورشی در مزارع و اکواریوم ها خواهد شد./ ۵۲۶

           علیرضا کیهان پور