فاخته- شادروان "دکتر مهدی تجلی پور" در سال ۱۳۱۳ هجری شمسی در عربان صومعه سرا درخانواده ای متوسط دیده به جهان گشود. دبستان و دوره اول دبیرستان را درصومعه سرا گذرانید و در سال ۱۳۳۳ از دانشسرای مقدماتی رشت دیپلم گرفت و سال بعد موفق به اخذ دیپلم دبیرستان شد.
او با عشق فراوان به حرفه انسان ساز معلمی به استخدام اداره فرهنگ شهر زادگاهش درآمد و کار معلمی را آغاز کرد.
درسال ۱۳۳۸ برای ادامه تحصیل به تهران منتقل شد و در دوره شبانه دانشسرای عالی در رشته علوم طبیعی به تحصیل پرداخت. وی در تهران مامور به تحصیل بود و درطول مدت چهار سال تحصیل در دانشگاه، به تدریس در دبیرستان نیز اشتغال داشت. درسال ۱۳۴۲ ازدانشسرای عالی (دانشگاه تربیت معلم) دانش آموخته شد و پس ازاخذلیسانس برای انجام تعهد خدمت درشهرستان ها، در شهرهای تاکستان و اراک مشغول به کار شد.
دکتر تجلی پور ازاستعداد سرشار و پشتکاری بی نظیر بر خوردار بود. اوکار ترجمه و تالیف را از دوره دانشجویی آغاز کرد و تا آخرین لحظات زندگی دست از پژوهش و نگارش برنداشت. به زبان فرانسه آشنایی کامل داشت وحتی قبل از ادامه تحصیل در کشور فرانسه، کتاب ها و مقالات علمی را از فرانسه به فارسی برمی گرداند. وی به سبب علاقه وافر به تحقیق و ادامه تحصیل از سال ۱۳۴۷ کار شناسایی، رده بندی و بوم شناسی جانوران کف زی آب های شور و شیرین ایران به ویژه نرم تنان خلیج فارس را آغاز کرد. او چندی بعد با استفاده ازفرصت مطالعاتی به منظور اخذ درجه دکترا عازم کشور فرانسه شد.
وی درسال ۱۳۵۲ موفق شد دوره دکترای علوم طبیعی را در دانشگاه مون پلیه به پایان برساند و به اخذ دکترای دولتی با امتیاز بسیار افتخار آمیز، همراه با تقدیر کتبی هیات داوران موفق شود.
عنوان پایان نامه اش "بررسی تکمیلی سیستماتیک وانتشار نرم تنان سواحل ایرانی خلیج فارس" می باشد. این کار پژوهشی با استقبال فراوان متخصصین روبرو شد و دانشگاه مون پلیه آن را در "سیصد جلد" چاپ و منتشر کرد.
این کتاب به پیشنهاد مسئولین پیشین موسسه پیشین تحقیقات شیلات ایران به وسیله "گلبرگ تجلی پور" به فارسی برگردانده شد و در سال ۱۳۷۳ نسخه فارسی آن چاپ و انتشار یافت تا مورد استفاده پژوهشگران علاقمند قرار گیرد.
دکترتجلی پور ضمن گذراندن دوره دکتری درفرانسه، چگونگی کار با میکروسکوپ الکترونی را فراگرفت و در این رشته موفق به اخذ دیپلم شد.
وی پس از اخذ درجه دکترای دولتی به ایران بازگشت و درگروه "ماهی شناسی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران" آغاز به کار کرد و سپس به عضویت انجمن علوم و فنون دریایی ایران درآمد و ضمن تدریس در دانشگاه، همچنان به نمونه براداری و پژوهش درباره نرم تنان ایران ادامه داد.
همچنین وی به عضویت واژه گزینی "فرهنگستان علوم ایران در رشته زیست شناسی" انتخاب شد. او طرفدار بی چون و چرای به کارگیری واژه های فارسی درکتاب های علمی ایران بود و در این مورد پا فشاری بسیار می کرد.
دکتر تجلی پور عضو انجمن نرم تنان شناسان اروپا بود و با بررسی نرم تنان آب شیرین ایران و نرم تنان بنادر و جزایر ایرانی خلیج فارس و دریای عمان و اجرای یک طرح پژوهشی چهارساله بر روی نرم تنان دریای خزر، درمجمع نرم تن شناسان اروپا صاحب نظر بود.
دراجرای طرح پژوهشی دریای خزر، چندین بار از خط ساحلی تا ژرفای دویست متری را نمونه برداری کرد. برای شناسایی و نامگذاری نرم تنان دریای خزر که اغلب ریز هستند، روزانه بیش ازده ساعت باریزبین (لوپ) کار می کرد.
حاصل این کارمداوم و چهارساله شناسایی ومعرفی یازده نمونه ازنرم تنان برای اولین باربه نرم تن شناسان جهان است.
دکترتجلی پور به مردم رنج کشیده و محروم منطقه خلیج فارس و دریای عمان عشق می ورزید و احساس دین می کرد و آرزو داشت که بتواند با استفاده صحیح اقتصادی از نرم تنان خلیج فارس و دریای عمان، گرهی از مشکلات معیشتی آنان بازکند و امیدشان رابه آینده افزایش دهد.
دکتر تجلی پور در سال ۱۳۵۷ به منظور نزدیک شدن به خلیج فارس و تاسیس دانشکده علوم دریایی به خرمشهر و سپس به اهواز منتقل شد.
وی تا آخرین روزهای زندگی با سمت دانشیاری درخدمت دانشکده علوم دانشگاه جندی شاپور اهواز بود.
از اردیبهشت ماه سال ۱۳۵۹ به سبب تعطیل کلاس های درس دانشگاه و درنیمه دوم همان سال به علت وقوع جنگ، تمام وقت خود را صرف پژوهش و نگارش نمود.
آخرین سفر تحقیقاتی اوبه سواحل و جزایر ایرانی خلیج فارس و دریای عمان ازنیمه دوم خردادماه سال ۱۳۶۱ ، آغاز و در دهه اول تیرماه همان سال پایان یافت.
این سفر که مسیر آن از بندر گواتر تا بندر بوشهر ادامه داشت، به منظور جستجوی مراکز انتشار نرم تنان مروارید ساز، توده های بزرگ صدف دیگرنرم تنان (برای تولید و استفاده ازپودر صدف)، مراکز تجمع نرم تنان مرکب (برای استفاده صنعتی) و نرم تنان خوراکی (برای پرورش و صدور به خارج ازکشور) صورت پذیزفت ؛ لیکن ازاین سفر پژوهشی جز چند یادداشت پراکنده چیزی به جای نمانده است.
زیرا که درتاریخ سیزدهم تیرماه ۱۳۶۱، یک هفته پس ازبازگشت از آخرین ماموریت و سفرپژوهشی، درسکوت و تنهایی قلب تپنده او در اهواز و در ۴۱ سالگی از حرکت باز ایستاد و کتاب زندگی معلمی متعهد و پژوهشگری پرانرژی وخستگی ناپذیر به ناگهان بسته شد.
او دربهترین دوران اوج باردهی، کارهایش را نیمه تمام گذاشت و چهره درنقاب خاک کشید./ ۴۵۵
نامشان جاودان و یادشان همواره در سپهر دانش و پژوهش های دریایی ایران گرامی باد.
علیرضا کیهان پور
* برداشتی آزاد از کتاب «صومعه سرا سرزمین نیلوفر و ابریشم»
این پایگاه خبری بر اساس مجوز معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مشغول فعالیت است. این پایگاه خبری تابع قوانین جمهوری اسلامی ایران بوده و هر گونه برداشت از مطالب آن تنها با ذکر منبع مجاز می باشد.