فاخته- جای تقدیر است که ایشان با درک عمیق از مشکلات حوزه دامپزشکی، تلاش کرده‌اند تا این موضوعات را در سطح ملی مطرح کنند و بر ضرورت اصلاحات اساسی تأکید نمایند. با این حال، این چالش‌ها سال‌هاست که مورد بحث قرار می‌گیرند، اما تغییرات ملموسی که منجر به بهبود شرایط ناظران فنی و ارتقای سطح نظارت بهداشتی شود، هنوز به طور کامل محقق نشده است. اکنون از ریاست نظام دامپزشکی ، انتظار می‌رود که علاوه بر بیان مشکلات، راهکارهای اجرایی مشخصی ارائه و عملیاتی شوند.
چالش‌های پیش روی نظام دامپزشکی در اجرای اصلاحات
یکی از دغدغه‌های اساسی در حوزه نظارت بهداشتی، وجود موانع اجرایی است که روند اصلاحات را با دشواری روبه‌رو کرده است. برخی از مهم‌ترین این موانع عبارتند از:
ساختارهای اداری پیچیده و عدم استقلال تصمیم‌گیری در استان‌ها
وابستگی مالی ناظران به کارفرمایان و تضاد منافع ناشی از این ارتباط
کمبود بودجه و نبود حمایت‌های اجرایی کافی از ناظران فنی و بهداشتی
عدم وجود ضمانت اجرایی قوی برای قوانین و آیین‌نامه‌های نظارتی
متأسفانه در برخی موارد، کارفرمایان و صاحبان صنایع دام و طیور تمایل دارند که نظارت‌های بهداشتی با انعطاف بیشتری اجرا شود. این امر باعث می‌شود که برخی ناظران در انجام وظایف خود با چالش‌های جدی مواجه شوند. نبود حمایت‌های قانونی و اجرایی کافی نیز باعث شده که ناظران فنی در صورت گزارش تخلفات، احساس امنیت شغلی نداشته باشند.
ضرورت عبور از شعار و ورود به عمل
با توجه به سابقه طولانی مشکلات موجود، زمان آن رسیده است که سازمان نظام دامپزشکی به‌جای تکرار مشکلات، راهکارهای عملی برای حل آن‌ها ارائه دهد. برای این منظور، پیشنهادهای زیر می‌تواند به‌عنوان اقدامات اجرایی فوری در دستور کار قرار گیرد:
۱. شفاف‌سازی فرآیندهای نظارتی و اجرای دقیق قوانین
سازمان نظام دامپزشکی می‌تواند با ارائه گزارش‌های دوره‌ای از عملکرد نظارتی، تعامل بیشتر با ناظران فنی بهداشتی و ایجاد سامانه‌های شفاف‌سازی، فرآیندهای نظارت بهداشتی را ارتقا دهد.
۲. قطع ارتباط مالی ناظران با کارفرمایان از طریق کانون‌های مسئولین فنی بهداشتی و اتحادیه‌های کارفرمایی
یکی از اساسی‌ترین اصلاحات، تغییر شیوه پرداخت حقوق ناظران فنی و قطع ارتباط مستقیم مالی آن‌ها با کارفرمایان است. پیشنهاد می‌شود که قراردادهای ناظران فنی بهداشتی نه با کارفرمایان، بلکه با کانون‌های مسئولین فنی و بهداشتی یا اتحادیه‌های کارفرمایی در استان‌ها منعقد شود.
الگوی پیشنهادی: اجرای این سیستم می‌تواند به‌صورت چرخشی باشد، به‌گونه‌ای که کانون‌های مسئولین فنی و بهداشتی در هر استان، ناظران یهداشتی را در مراکز مختلف بصورت چرخشی مستقر کنند. این روش در طرح "همیار سلامت هتل‌های مشهد مقدس" نیز با موفقیت اجرا شده و می‌تواند در نظام دامپزشکی نیز الگو قرار گیرد.
۳. تغییر در شیوه محاسبه حقوق و مزایا
محاسبه حقوق و مزایای ناظران فنی و بهداشتی همواره محل مناقشه بوده است. پیشنهاد می‌شود که شیوه پرداخت حقوق به‌گونه‌ای تنظیم شود که ضمن تأمین عدالت و شفافیت، دغدغه‌های ناظران فنی بهداشتی نیز کاهش یابد. سازمان نظام دامپزشکی باید با همکاری نهادهای مرتبط، یک الگوی عادلانه برای تعیین حقوق ناظران فنی تدوین کند که متناسب با مسئولیت‌های آن‌ها باشد.
۴. افزایش حمایت‌های قانونی و امنیتی از ناظران فنی بهداشتی
با توجه به چالش‌های اجرایی و محیطی که ناظران در برخی استان‌ها با آن روبه‌رو هستند، لازم است که حمایت‌های قانونی و اجرایی از ناظران فنی افزایش یابد. سازمان نظام دامپزشکی می‌تواند با هماهنگی دستگاه‌های اجرایی، سازوکاری را طراحی کند که امکان گزارش تخلفات بدون تهدید و فشار را برای ناظران فراهم کند.
۵. اجرای عملی آیین‌نامه‌های نظارتی با ضمانت اجرایی قوی
سازمان نظام دامپزشکی باید به‌طور شفاف اعلام کند که چه سازوکاری برای اجرای دقیق آیین‌نامه جدید بر اساس ماده ۳۴ برنامه هفتم توسعه در نظر گرفته شده است. همچنین باید زمان‌بندی اجرای اصلاحات مشخص شود و نهادهای مسئول اجرای آن معرفی شوند.
۶. استقلال سازمان نظام دامپزشکی در استان‌ها
یکی از مشکلات اساسی، وابستگی تصمیم‌گیری استان‌ها به سازمان مرکزی است که باعث کندی روند اصلاحات در برخی مناطق می‌شود. پیشنهاد می‌شود که سازمان نظام دامپزشکی استان‌ها استقلال بیشتری در تصمیم‌گیری‌های مربوط به نظارت بهداشتی داشته باشند تا بتوانند بر اساس شرایط خاص استان، سیاست‌گذاری‌های مناسب‌تری انجام دهند.
۷. تقویت جایگاه کانون مسئولین فنی و بهداشتی
کانون مسئولین فنی و بهداشتی می‌تواند با داشتن اختیارات کافی، به یکی از مؤثرترین نهادها برای دفاع از حقوق ناظران و تقویت نظارت بهداشتی تبدیل شود. در حال حاضر، این کانون قدرت اجرایی محدودی دارد و نمی‌تواند در تصمیم‌گیری‌های کلان نظارتی نقش مؤثری ایفا کند. لازم است که قوانینی تصویب شود که اختیارات این کانون را افزایش دهد و امکان ورود مستقیم آن به تخلفات و برخورد قانونی با متخلفان را فراهم کند.
لزوم گام‌های عملی برای تحول در نظام دامپزشکی
سخنرانی رئیس سازمان نظام دامپزشکی، اگرچه حاوی نکات مهمی بود و نشان از تلاش ایشان برای حل مشکلات دارد، اما همچنان فاقد برنامه‌های اجرایی مشخص و راهکارهای عملی است. مسائل مطرح‌شده، مشکلاتی شناخته‌شده هستند که برای حل آن‌ها، نیاز به اقدامات عملی فوری وجود دارد.
برای این منظور، پیشنهادهای زیر باید به‌صورت جدی در دستور کار قرار گیرد:
شفاف‌سازی و تقویت فرآیندهای نظارتی برای اجرای دقیق قوانین
قطع وابستگی مالی ناظران فنی به کارفرمایان از طریق کانون‌های مسئولین فنی بهداشتی و اتحادیه‌های کارفرمایی
تدوین الگوی عادلانه و شفاف برای محاسبه حقوق و مزایای ناظران فنی
افزایش حمایت‌های قانونی و اجرایی از ناظران فنی، به‌ویژه در استان‌های پرچالش
اجرای عملی آیین‌نامه‌های جدید با ضمانت اجرایی قوی و تعیین نهادهای مسئول
تقویت جایگاه کانون مسئولین فنی و بهداشتی و افزایش اختیارات آن در حوزه نظارت
ایجاد استقلال برای سازمان نظام دامپزشکی در استان‌ها برای تصمیم‌گیری بر اساس شرایط خاص هر استان
اکنون زمان آن رسیده که گام‌های عملی و مؤثر برداشته شود تا شاهد تحول واقعی در این حوزه و ارتقای سطح نظارت بهداشتی در کشور باشیم.
دکتر رضا افشاریان
دامپزشک
