فاخته- هر هفته شاهد حضور تعدادی از مسئولین فنی بهداشتی مراکزموضوع ماده ۲آئین نامه نظارت بهداشتی مصوب سال ۱۳۸۷هئیت محترم وزیران هستیم که با چهره‌هایی خسته و نگران به شبکه های دامپزشکی وگاهاادارات کل دامپزشکی مراجعه می نمایند؛ افرادی که از عدم دریافت به‌موقع حقوق و مزایای وحق بیمه تامین اجتناعی خود شکایت دارند و در پی یافتن راه‌حلی برای مشکلات خود هستند. بسیاری از این مسئولین فنی بهداشتی، در مقابل توصیه‌های شبکه های دامپزشکی مبنی بر ثبت کتبی شکایت برای طرح در کمیته هماهنگی ماده ۱۹، از ترس پیامدهای آن درنگ می‌کنند. آنان می‌گویند که اگر کار به شکایت و پیگیری‌های قانونی کشیده شود، ادامه فعالیت در آن مجموعه‌ها برایشان سخت خواهد شد. از این رو، ترجیح می‌دهند که مشکلات به شیوه‌ای دوستانه‌تر و از طریق راه‌های دیگر حل و فصل شود.این وضعیت نه تنها به طور مستقیم بر امنیت شغلی و روحیه کاری مسئولین فنی بهداشتی تأثیر می‌گذارد، بلکه موجب کاهش کیفیت نظارت‌های بهداشتی و در نهایت به خطر افتادن سلامت جامعه نیز می‌شود. ضروری است که هرچه زودتر اقدامات موثری در راستای حل این معضل صورت گیرد تا حقوق قانونی و شایسته این افراد محترم شمرده شود و از زحمات آنان در حفظ سلامت جامعه قدردانی به عمل آید.
ماده ۱۹ قانون سازمان دامپزشکی با هدف قطع ارتباط مالی بین مسئول فنی بهداشتی و کارفرما به تصویب رسید تا از تأثیرگذاری منافع اقتصادی بر نظارت‌های بهداشتی جلوگیری شود. این اقدام به‌منظور افزایش شفافیت و ارتقای سطح سلامت عمومی طراحی شده است. با این حال، اجرای این ماده به دلیل عدم توجه به برخی چالش‌ها و مشکلات موجود، نتوانسته رضایت کامل مسئولین فنی بهداشتی دامپزشکی را جلب کند.مسئولین فنی بهداشتی از ابتدای اجرای این طرح نگرانی‌های جدی در خصوص حفظ استقلال و رعایت اصول حرفه‌ای خود داشته‌اند. در حالی که هدف اصلی این طرح، جلوگیری از تضاد منافع و تأمین سلامت جامعه بود، اما مشکلاتی همچون عدم پرداخت به موقع حق‌الزحمه‌ها، عدم تعریف روشن مسئولیت‌ها و همچنین فقدان ساختارهای مناسب برای اجرای بهینه آن، منجر به نارضایتی و احساس عدم امنیت شغلی برای بسیاری از مسئولین فنی شده است.این عدم رضایت و نگرانی‌ها، به دلیل کاهش انگیزه مسئولین فنی بهداشتی، می‌تواند بر کیفیت نظارت‌های بهداشتی تأثیر منفی بگذارد. علاوه بر این همواره یکی ازمهمترین دغدغه های مسئولین محترم سازمان دامپزشکی ونظام دامپزشکی کشور قطع کامل ارتباط مالی مستقیم بین مسول فتی بهداشتی وکارفرما بوده و توسط این دوسازمان محترم درجهت بهبود فرایندها دستورالعملها وبخشنامه های صادر شده که جای تقدیردارد.وتوسط ادارات کل دامپزشکی درحال اجرااست . ولی نگرانی‌ها از بابت قطع کامل ارتباط مالی ومتعاقبا رعایت دقیق ضوابط و مقررات بهداشتی همچنان باقی است .در مجموع، اگرچه هدف از اجرای ماده ۱۹ قطع کامل ارتباط مالی و تقویت نظارت بهداشتی و جلوگیری از تضاد منافع بوده است، اما به نظر می‌رسد که در عمل نتوانسته به طور کامل این اهداف را محقق کند و نیازمند بازنگری و اصلاح در شیوه‌های اجرایی خود است؛ بنابراین، ضروری است که تدابیری اندیشیده شود تا ضمن حفظ اهداف اولیه، رضایت و همکاری همه‌جانبه مسئولین فنی بهداشتی نیز تأمین گردد.
پیشنهادی که می‌توان در راستای بهبود اجرای ماده ۱۹ دامپزشکی و رفع نگرانی‌های موجود وبا تاکید براجرای برنامه پنج ساله هفتم توسعه که با اشاره به همبستگی و همکاری، راهبردهای عملیاتی و سازوکارهای حمایتی لازم برای تقویت نقش انجمنهاو تشکل‌ها و اتحادیه ها در تحقق اهداف ملی در حوزه دامپزشکی تدوین گردیده، تا با ایجاد هم‌افزایی میان تمام بازیگران این عرصه، شاهد رشد و توسعه پایدار و همه‌جانبه باشیم.
پیشنهادتشکیل شرکتی بااخذ مجوزازسازمان نظام دامپزشکی باعنوان شرکت خدماتی چندمنظوره دامپزشکی با مشارکت انجمن صنفی مسئولین و دستیاران فنی بهداشتی و نمایندگان اتحادیه‌های کارفرمایی استانها ارایه می گردد. این شرکت می‌تواند به عنوان واسطه‌ای مستقل عمل کرده و قراردادها را از یک سو با مسئولین فنی بهداشتی و از سوی دیگر با کارفرمایان تنظیم و امضا کند.پرداخت حقوق مسئولین فنی بهداشتی نیز از طریق این شرکت انجام می‌شود. در ابتدای هر قرارداد، به منظور اطمینان از پرداخت حقوق، یک چک تضمینی معادل دو ماه حقوق از کارفرما دریافت می‌شود. در صورتی که کارفرما به تعهدات مالی خود عمل نکند، حقوق مسئولین فنی از محل این چک تضمینی پرداخت خواهد شد. در صورت ادامه عدم پرداخت، موضوع از طریق کمیته هماهنگی ماده ۱۹ و اداره کل کار و امور اجتماعی استان پیگیری خواهد شد.این راهکار می‌تواند به ایجاد یک بستر شفاف و عادلانه برای تعاملات مالی بین کارفرما و مسئول فنی بهداشتی کمک کند و به جلوگیری از تضاد منافع و تضمین اجرای بهینه نظارت‌های بهداشتی کمک شایانی نماید. از این طریق، مسئولین فنی بهداشتی از امنیت شغلی بیشتری برخوردار شده و انگیزه لازم برای انجام وظایف خود با بالاترین استانداردهای بهداشتی را خواهند داشت. این راهکار همچنین به کارفرمایان کمک می‌کند تا از مزایای نظارت مستقل و حرفه‌ای بهره‌مند شوند و از بروز مشکلات قانونی و اداری در آینده جلوگیری شود.
به منظور ارتقای سطح نظارت‌ها و افزایش شفافیت در فرآیندهای بهداشتی، مسئولین فنی بهداشتی بعدازاخذتاییدصلاحیت توسط نظام دامپزشکی به صورت چرخشی در واحدهای مختلف به نظارت بپردازند. به عنوان مثال، هر سه ماه یک‌بار محل فعالیت مسئول فنی بهداشتی تغییر کند تا از ایجاد هرگونه وابستگی و یا ارتباط نامناسب بین مسئول فنی و کارفرما جلوگیری شود. این روش چرخشی می‌تواند تضمین‌کننده‌ی یک نظارت بی‌طرفانه و کارآمد باشد و همچنین به ارتقای کیفیت نظارت‌های بهداشتی کمک کند.علاوه بر این، شرکت موظف خواهد بود که تمامی موارد مربوط به پرداخت حق بیمه و سایر مزایای قانونی مسئولین فنی بهداشتی را به موقع انجام دهد تا امنیت شغلی و حقوقی این افراد تأمین شود. از سوی دیگر، شرکت مکلف است گزارش ماهانه‌ای از عملکرد مسئولین فنی بهداشتی را به ادارات کل دامپزشکی ارائه دهد. این گزارش‌ها می‌تواند شامل جزئیات نظارت‌های انجام‌شده، مشکلات مشاهده‌شده، پیشنهادات بهبود و وضعیت کلی بهداشتی واحدهای تحت نظارت باشد.این پیشنهادها، در صورت اجرای صحیح، می‌تواند به تقویت نظام نظارت‌های بهداشتی کمک کند و اعتماد عمومی به سلامت محصولات دامی و فرآورده‌های آن را افزایش دهد. همچنین، با تضمین پرداخت به موقع حقوق و مزایا، مسئولین فنی بهداشتی می‌توانند با انگیزه و دقت بیشتری به انجام وظایف خود بپردازند و از طرفی نظارت‌های دقیق و به موقع، انجام پذیرد.
بدیهی است ادارات کل دامپزشکی و نظام دامپزشکی نیز وظایف مهم و کلیدی در قبال شرکت مذکور خواهند داشت. این دو نهاد موظفند به‌طور مستمر و دقیق بر عملکرد شرکت نظارت کنند تا از اجرای صحیح و مؤثر اهداف ماده ۱۹ و مقررات مربوطه اطمینان حاصل شود.ادارات کل دامپزشکی باید از طریق بازرسی‌های دوره‌ای، ارزیابی گزارش‌های ماهانه شرکت و بررسی شکایات احتمالی، بر روند پرداخت حقوق و مزایا، همچنین اجرای صحیح نظارت‌های بهداشتی نظارت کنند. این نظارت‌ها می‌بایست تضمین‌کننده‌ی حفظ استقلال و بی‌طرفی مسئولین فنی بهداشتی و جلوگیری از هرگونه تخلف یا سوءاستفاده باشد.نظام دامپزشکی نیز باید بر روند صدور مجوز و فعالیت شرکت مذکور نظارت کند و اطمینان حاصل نماید که این شرکت تمامی استانداردها و مقررات حرفه‌ای را رعایت می‌کند. در صورت مشاهده هرگونه تخلف یا ناکارآمدی، نظام دامپزشکی موظف است با جدیت وارد عمل شود و نسبت به اصلاح یا حتی لغو مجوز فعالیت شرکت اقدام نماید.این دو نهاد، با همکاری و تعامل نزدیک، می‌توانند ضمن ارتقای سلامت عمومی و بهبود کیفیت نظارت‌های بهداشتی، از حقوق و منافع مسئولین فنی بهداشتی و همچنین کارفرمایان حمایت کنند و شرایطی منصفانه و شفاف برای همه ذی‌نفعان ایجاد کنند.
برای اجرای این طرح و ایجاد یک ساختار مناسب برای نظارت‌های بهداشتی در راستای قطع ارتباط مالی بین مسئول فنی بهداشتی و کارفرما، باید مراحل زیر به دقت طی شود؛
۱- تشکیل کارگروه تخصصی:ابتدا، نیاز است یک کارگروه تخصصی با حضور نمایندگان سازمان دامپزشکی، نظام دامپزشکی، انجمن صنفی مسئولین و دستیاران فنی بهداشتی، نمایندگان اتحادیه‌های کارفرمایی، و کارشناسان حقوقی و مالی تشکیل شود. این کارگروه مسئول بررسی جزئیات طرح، تدوین ضوابط اجرایی، و شناسایی چالش‌ها و فرصت‌ها خواهد بود.
۲-طراحی ساختار و تدوین آیین‌نامه‌های اجرایی:در این مرحله، باید ساختار شرکت واسطه با مشارکت انجمن صنفی مسئولین فنی بهداشتی و نمایندگان اتحادیه‌های کارفرمایی طراحی شود. آیین‌نامه‌های اجرایی، ضوابط مالی، حقوقی و اداری، و مقررات مربوط به تنظیم قراردادها، روش‌های پرداخت حقوق، و سازوکارهای نظارتی تدوین و تصویب شوند.
۳-اخذ مجوزهای قانونی:شرکت مذکور باید مجوزهای لازم را از نظام دامپزشکی و دیگر مراجع قانونی مرتبط اخذ کند. این مجوزها می‌تواند شامل مجوز فعالیت، مجوز تنظیم قراردادها، و مجوزهای مرتبط با تأمین اجتماعی و امور بیمه‌ای باشد.
۴- انعقاد تفاهم‌نامه‌ها و قراردادهای همکاری:در این مرحله، تفاهم‌نامه‌ها و قراردادهای همکاری بین شرکت، نظام دامپزشکی، و ادارات کل دامپزشکی در هر استان امضا می‌شود. این قراردادها باید تمامی تعهدات و مسئولیت‌های هر طرف را به‌طور شفاف مشخص کنند.
۵- آموزش و آگاه‌سازی مسئولین فنی و کارفرمایان:اجرای موفق این طرح نیازمند آموزش و آگاه‌سازی همه ذی‌نفعان است. مسئولین فنی بهداشتی و کارفرمایان باید در مورد اهداف طرح، مزایای آن، و نحوه اجرای آن آگاهی کامل داشته باشند. کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی می‌توانند به درک بهتر و پذیرش این طرح کمک کنند.
۶.-آغاز به کار شرکت و اجرای آزمایشی:پس از طی مراحل فوق، شرکت می‌تواند فعالیت خود را آغاز کند. به منظور اطمینان از کارآمدی و شناسایی مشکلات احتمالی، طرح ابتدا به‌صورت آزمایشی در یک یا چند استان اجرا شود. در این مرحله، باید به دقت ارزیابی و نظارت شود و مشکلات و چالش‌های اجرایی شناسایی و رفع شوند.
۷.-ارزیابی و بازخورد:پس از دوره آزمایشی، بازخوردهای لازم از مسئولین فنی بهداشتی، کارفرمایان، و ادارات دامپزشکی دریافت شده و نتایج تحلیل شوند. این بازخوردها به بهبود و اصلاح فرآیندها و ساختارهای طرح کمک خواهند کرد
.۸-گسترش و اجرای سراسری:پس از ارزیابی و اصلاحات لازم، طرح به‌صورت سراسری در تمامی استانها و واحدهای تحت نظارت دامپزشکی اجرا شود. در این مرحله، نظارت‌های دوره‌ای و بازرسی‌های مستمر از سوی ادارات کل دامپزشکی و نظام دامپزشکی جهت اطمینان از اجرای صحیح و پایبندی به مقررات ضروری است.
۹-نظارت مستمر و اصلاحات مداوم: پس از اجرای نظارت‌ها باید به‌طور مداوم و بازرسی‌های دوره‌ای انجام شوند تا از اجرای صحیح طرح و تحقق اهداف آن اطمینان حاصل شود. هر گونه چالش یا مشکل جدید شناسایی و به‌سرعت رفع گردد تا طرح به‌طور بهینه ادامه یابد.این مسیر می‌تواند به تحقق اهداف بهداشتی و حقوقی موردنظر کمک کند و شرایط بهتری برای مسئولین فنی بهداشتی و کارفرمایان فراهم آورد.
در انتها باید به این نکته مهم اشاره کرد که طرحی مشابه با این ساختار، تحت عنوان «طرح همیار سلامت» در سطح هتل‌ها و رستوران‌های شهرستان مشهد اجرا شده و توانسته است موفقیت‌های چشمگیری کسب کند. این طرح با هدف بهبود نظارت‌های بهداشتی و تضمین سلامت عمومی، به ایجاد یک سیستم نظارتی مستقل و مؤثر پرداخت که با مشارکت اتحادیه‌های صنفی و دستگاه‌های نظارتی به اجرا درآمد.در قالب طرح "همیار سلامت"، مسئولین فنی بهداشتی به‌طور مستقل از صاحبان کسب‌وکار، وظیفه نظارت بر رعایت اصول بهداشتی را برعهده گرفتند و پرداخت حقوق و مزایا نیز از طریق یک شرکت واسطه و بر اساس قراردادهای مشخص صورت می‌گرفت.
این روش موجب شد تا از هرگونه تضاد منافع و وابستگی مالی بین مسئول فنی و صاحب کسب‌وکار جلوگیری شود و نظارت‌ها به‌طور کامل و بی‌طرفانه انجام گیرد.این طرح نه تنها به بهبود کیفیت نظارت‌های بهداشتی در هتل‌ها و رستوران‌های مشهد کمک کرد، بلکه اعتماد عمومی به استانداردهای بهداشتی این اماکن را نیز به شکل قابل توجهی افزایش داد. همچنین با ایجاد یک ساختار شفاف و پایدار، مسئولین فنی بهداشتی احساس امنیت شغلی و رضایت بیشتری داشتند و این امر به انگیزه و تعهد بیشتر آنان در انجام وظایف نظارتی منجر شد.
تجربه موفق "طرح همیار سلامت" در مشهد نشان می‌دهد که اجرای این طرح پیشنهادی در بخشهای دیگر دامپزشکی نیز می‌تواند به نتایج مشابهی دست یابد و از نگرانی‌های موجود بکاهد.
این تجربه موفقیت‌آمیز می‌تواند الگویی عملی و قابل اتکا برای طراحی و اجرای این طرح در سطح ملی باشد سلامت و بهداشت عمومی را بهبود بخشد.
دکتر رضا افشاریان
دامپزشک
