کنترل تب برفکی؛ آزمون جدی حمایت دولت و مجلس از سازمان دامپزشکی

فاخته-تب برفکی همچنان یکی از جدی‌ترین تهدیدهای دامپروری ایران است و متخصصان معتقدند تنها راه مهار آن، حمایت مستمر و بلندمدت دولت و مجلس از سازمان دامپزشکی است؛ حمایتی که باید از مرحله بودجه‌ریزی تا تجهیز شبکه‌های مراقبت را دربرگیرد.

ضعف زیرساخت‌های مقابله با تب برفکی؛ میراثی که باید اصلاح شود

تب برفکی به‌عنوان یکی از مسری‌ترین بیماری‌های دامی، به‌سرعت می‌تواند چندین استان را درگیر کند و خسارت‌های گسترده‌ای در حوزه تولید گوشت، شیر، زادآوری دام و حتی تجارت بین‌المللی ایجاد نماید. کارشناسان حوزه بهداشت دام تأکید می‌کنند که دامپزشکی کشور با وجود تجربه ارزشمند نیروهای خود، سال‌هاست با مشکلات مزمنی مانند کمبود واکسن، محدودیت منابع مالی، فرسودگی تجهیزات و کمبود نیروی عملیاتی مواجه است.

به گفته متخصصان، همین ناتوانی در تأمین پایدار واکسن‌های تب برفکی – که باید به‌طور منظم در دوره‌های مشخص تزریق شود – موجب شده برخی مناطق با فاصله‌های طولانی بدون واکسیناسیون بمانند و زمینه برای شیوع دوباره بیماری فراهم شود. 

تب برفکی یک بحران دوره‌ای نیست؛ تهدیدی دائمی است

برخلاف تصور عمومی، تب برفکی یک بیماری فصلی یا مقطعی نیست. این ویروس در طبیعت و دام‌ها به‌صورت پنهان باقی می‌ماند و با کوچک‌ترین غفلت دوباره شعله‌ور می‌شود. بنابراین، هرگونه برنامه مقابله‌ای باید بر پایه پایش دائمی، واکسیناسیون منظم، امکانات تشخیصی به‌روز و نیروی انسانی توانمند طراحی شود.

کارشناسان تاکید دارند که سازمان دامپزشکی نمی‌تواند با بودجه‌های سالانه ناپایدار و تخصیص‌های قطره‌چکانی، یک تهدید دائمی را مدیریت کند. این واقعیت ضرورت توجه پایدار و راهبردی دولت و مجلس را بیش از پیش برجسته می‌کند.

دولت؛ بازیگر اصلی تأمین منابع و زیرساخت

در سال‌های اخیر، بار اصلی مقابله با تب برفکی بر دوش شبکه دامپزشکی دولتی و خصوصی بوده است، اما کمبود منابع مالی، محدودیت در تأمین واکسن‌های داخلی و خارجی، و نبود سامانه‌های دقیق رصد بیماری‌ها، رسماً توان «پیشگیری» را تضعیف کرده و واکنش‌ها را بیشتر به «درمان» و «مدیریت بحران پس از وقوع» محدود کرده است.

به اعتقاد کارشناسان، دولت باید چند اقدام مهم را در اولویت قرار دهد:

۱. تأمین پایدار و منظم واکسن

تجربه کشورهای موفق نشان می‌دهد که هیچ برنامه مهار تب برفکی بدون برنامه واکسیناسیون مداوم و گسترده معنا ندارد. دولت باید خرید و تولید واکسن را به‌عنوان ردیف ثابت و غیرقابل‌حذف بودجه‌ای تعریف کند.

۲. نوسازی آزمایشگاه‌های تشخیص و تقویت فناوری‌های نوین

به‌روزرسانی آزمایشگاه‌های استانی و ملی، ایجاد امکان تشخیص سریع و استفاده از فناوری‌هایی چون ژنومی و شبکه‌های رصد هوشمند، از پیش‌نیازهای کنترل بیماری است.

۳. تجهیز و تقویت شبکه دامپزشکی استان‌ها

از کمبود خودروی کارشناسان گرفته تا نبود تجهیزات حفاظتی، تاخیر در واکنش به کانون‌های بیماری را تشدید می‌کند. در بسیاری از استان‌ها نیروهای عملیاتی با ظرفیت کمتر از استاندارد فعالیت می‌کنند.

۴. تقویت مشارکت بخش خصوصی دامپزشکی

کلینیسین‌ها و مراکز درمانی خصوصی نقش مهمی در شناسایی اولیه بیماری‌ها دارند و دولت باید سازوکارهایی برای حمایت و مشارکت سازمان‌یافته این بخش فراهم کند.

5. حمایت های مالی و بروزرسانی تعرفه های بخش دولتی

تعرفه های بخش دولتی دامپزشکی از سال 1391 بروز نشده، برخی ارقام این تعرفه ها را به دلیل پایین بودن ارقام، (زیر 1000 تومان) حتی نمی توان از طریق دستگاه کارت‌خوان پرداخت کرد! این در حالی است که تعرفه های بخش های مختلف خدماتی نظیر؛ آب، برق، گاز، مخابرات، جرایم رانندگی و ... هر ساله افزایش پیدا می کنند. این تعرفه های لازمه تامین منابع پایدار برای سازمان دامپزشکی هستند و باید هر چه زودتر از سوی هیات دولت تصویب و ابلاغ شود.

مسئولیت مجلس؛ تثبیت حمایت‌های بلندمدت

کارشناسان می‌گویند که بخش قابل توجهی از مشکلات دامپزشکی، ناشی از نبود قوانین شفاف، قوانین ضعیف و غیربازدارنده، ردیف‌های بودجه‌ای ناپایدار و ضعف نظارت بر اجرای برنامه‌هاست. مجلس شورای اسلامی می‌تواند با تصمیمات کلیدی زیر مسیر مقابله با تب برفکی را بهبود دهد:

۱. تصویب ردیف‌های مستقل و پایدار برای بیماری‌های اولویت‌دار

وابستگی دامپزشکی به اعتبارات متغیر و محدود، عملاً برنامه‌ریزی بلندمدت را ناممکن کرده است.

۲. بازنگری در ساختار تشکیلاتی سازمان دامپزشکی

ارتقای ساختار، افزایش اختیارات فنی و تقویت جایگاه مدیریتی استان‌ها می‌تواند سرعت عمل در مقابله با بیماری‌ها را افزایش دهد. به ویژه در مقطع کنونی که اصلاح ساختار این سازمان از سوی سازمان اداری و استخدامی ابلاغ شده می توان به ارتقای تشکیلات تفضیلی در ستاد استان ها و شهرستان ها به عنوان میادین عملیاتی دامپزشکی پرداخت تا در برهه‌های حساسی نظیر بحران تب برفکی فعلی، بتوان با مشکلات کمتری بر آن ها فائق آمد.

۳. الزام دستگاه‌ها به همکاری در کنترل بیماری

کنترل قاچاق دام، ردیابی جابه‌جایی‌ها و اعمال مقررات قرنطینه‌ای بدون همکاری گمرک، مرزبانی، وزارت کشور و استانداری‌ها ممکن نیست؛ مجلسی فعال می‌تواند این همکاری را الزام‌آور کند.

۴. نظارت مستمر بر روند واکسیناسیون و اجرای برنامه‌ها

گزارش‌دهی منظم سازمان دامپزشکی به کمیسیون کشاورزی می‌تواند کیفیت اجرای برنامه‌ها را ارتقا دهد.

5. تشکیل کمیته «دامپزشکی» در کمیسیون کشاورزی

در حال حاضر کمیسیون کشاورزی، از طریق کمیته ای تحت عنوان کمیته «امور دام» به مسایل دامپزشکی رسیدگی می کند (اینجا) و ضروری است کمیته دامپزشکی یا بهداشت دام در این کمیسیون ایجاد شود تا با نگاه تخصصی به برنامه ها  اقدامات و نیازهای دامپزشکی پرداخته شود.

امنیت غذایی کشور در گرو دامپزشکی توانمند

تب برفکی تنها یک مشکل دامپزشکی نیست؛ زنجیره تولید گوشت و شیر را تهدید می‌کند، بازار دام را بی‌ثبات می‌سازد، درآمد دامداران را کاهش می‌دهد و در نهایت به افزایش قیمت محصولات دامی منجر می‌شود. هر موج این بیماری عملاً به معنای کاهش امنیت غذایی مردم است.

بنابراین حمایت مستمر دولت و مجلس از سازمان دامپزشکی، نه یک اقدام تشریفاتی، بلکه شرط بقا و پایداری تولید دامی در کشور است. تب برفکی نشان داد، دامپزشکی را نباید صرفا در بحران ها دید بلکه به عنوان رکن امنیت غذایی باید در همه حال محافظت و تقویت کرد..

جمع‌بندی

در شرایطی که تب برفکی همچنان سایه تهدید خود را بر صنعت دام کشور گسترده نگه داشته است، کارشناسان معتقدند کشور وارد مرحله‌ای شده که در آن میزان حمایت دولت و مجلس از دامپزشکی برای همه آشکار خواهد شد. این بیماری نه با تصمیمات مقطعی، بلکه با برنامه‌ریزی بلندمدت، بودجه پایدار، زیرساخت‌های مجهز و شبکه عملیاتی قدرتمند کنترل می‌شود.

امروز کنترل تب برفکی آزمون جدی حمایت دولت و مجلس از دامپزشکی است؛ آزمونی که نتیجه آن به‌طور مستقیم بر امنیت غذایی، اقتصاد دامداران و سلامت جامعه اثر خواهد گذاشت.

دکتر هادی زارعی
مدیر مسئول