امنیت سایبری, مهم‌ترین واکسن دامپزشکی کشور در برابر حملات اطلاعاتی

فاخته- این دشمن دیرینه جمهوری اسلامی ایران، با بهره‌گیری از روش‌های پیچیده و لایه‌مند نفوذ اطلاعاتی و سایبری، سعی داشته است از هر رخنه و ضعف امنیتی برای وارد آوردن ضربه به زیرساخت‌ها، اقتصاد، صنایع حساس، امنیت غذایی و حتی افکار عمومی کشور استفاده کند. حملات سایبری به تاسیسات هسته‌ای کشور مانند  نفوذ به سامانه‌های صنعتی، دست‌کاری اطلاعات سیستم‌های راهبردی و حتی انتشار اطلاعات محرمانه برخی نهادهای دولتی تنها نمونه‌هایی محدود از این گستره تهدیدات بوده‌اند.

یکی از نکاتی که در این میان باید بسیار جدی به آن توجه داشت، این است که دشمنان ما برای رسیدن به اهداف خود صرفاً به سراغ مراکز نظامی، هسته‌ای یا سیاسی نمی‌روند. بلکه اتفاقاً نهادهایی که در نگاه اولیه کمتر حساس و کمتر امنیتی به نظر می‌رسند، بیشتر مورد طمع و هدف قرار می‌گیرند. این دقیقاً همان استراتژی نفوذ آرام، بدون جلب توجه و ضربه از محل‌های غیرمنتظره است که در ادبیات جنگ اطلاعاتی با عنوان "نفوذ نرم" و "جنگ سایبری غیرمستقیم" شناخته می‌شود.

در این میان، دو نهاد بسیار کلیدی کشور که ارتباط مستقیمی با سلامت عمومی، امنیت غذایی، اقتصاد دامپروری و بهداشت جامعه دارند، یعنی "سازمان دامپزشکی کشور" و "سازمان نظام دامپزشکی جمهوری اسلامی ایران" نیز از این قاعده مستثنی نیستند و می‌توانند در اولویت حملات سایبری و عملیات نفوذ دشمن قرار گیرند. سازمان دامپزشکی کشور به عنوان نهاد حاکمیتی و دولتی متولی امور بهداشت دام، کنترل بیماری‌های دامی، قرنطینه، واکسیناسیون، پایش بیماری‌های مشترک انسان و حیوان، کنترل واردات و صادرات فرآورده‌های دامی و مدیریت بحران‌های بهداشتی در حوزه دام و طیور فعالیت می‌کند. هر گونه اختلال در اطلاعات این سازمان می‌تواند پیامدهای فاجعه‌باری به همراه داشته باشد. تصور کنید اگر دشمن بتواند به اطلاعات مربوط به شیوع بیماری‌های واگیردار مانند تب برفکی، طاعون نشخوارکنندگان کوچک، آنفلوانزای فوق‌حاد پرندگان، تب کریمه-کنگو یا حتی بیماری‌های مشترک انسان و دام مانند بروسلوز و سل دسترسی پیدا کند و این اطلاعات را تغییر دهد، یا دستکاری کند، چه تبعاتی خواهد داشت؟ ممکن است مناطق پاک به‌عنوان مناطق آلوده معرفی شوند یا بالعکس. ممکن است گزارش‌های جعلی مبنی بر شیوع گسترده یک بیماری در منطقه‌ای خاص منتشر شود که به دنبال آن بازار دام و فرآورده‌های دامی آن منطقه سقوط کند. یا حتی ممکن است صدور مجوزهای بهداشتی برای صادرات گوشت و مرغ از ایران تحت‌الشعاع قرار گیرد و باعث بسته شدن بازارهای هدف صادراتی کشور شود.

از سوی دیگر، سازمان نظام دامپزشکی جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان متولی صدور پروانه‌های فعالیت بخش خصوصی دامپزشکی، نظارت بر صلاحیت حرفه‌ای دامپزشکان، ساماندهی نظام‌مند خدمات دامپزشکی در کشور و مدیریت بخش خصوصی این حوزه، در معرض تهدیدات سایبری و اطلاعاتی است. فرض کنید دشمن بتواند به اطلاعات شخصی هزاران دامپزشک، کلینیک دامپزشکی، آزمایشگاه‌های تشخیص دامپزشکی، داروخانه‌های دامپزشکی و مراکز مایه‌کوبی دست پیدا کند. این اطلاعات می‌تواند به‌راحتی مبنای حملات هدفمند به اشخاص حقیقی و حقوقی شاغل در حوزه دامپزشکی شود. حتی بدتر از آن، فرض کنید نفوذگران بتوانند به سامانه صدور مجوزها و پروانه‌های بهداشتی سازمان نظام دامپزشکی دسترسی یابند و اسناد جعلی تولید کنند یا اطلاعات اصلی را حذف یا دستکاری نمایند. در چنین شرایطی، اعتبار کلی نظام دامپزشکی کشور زیر سؤال خواهد رفت و حتی ممکن است موجی از بی‌اعتمادی داخلی و خارجی نسبت به سلامت محصولات دامی ایران شکل بگیرد.

نباید فراموش کنیم که دشمنان ایران بارها نشان داده‌اند که یکی از ابزارهای اصلی آنها برای ضربه زدن به کشور، عملیات روانی است. انتشار گسترده اخبار جعلی درباره شیوع بیماری‌های دام و طیور از طریق شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های خارجی، نمونه بارزی از این جنگ روانی است که متأسفانه در سال‌های گذشته شاهد آن بوده‌ایم. ترکیب نفوذ اطلاعاتی با عملیات رسانه‌ای می‌تواند یک بحران بزرگ ملی ایجاد کند؛ بحرانی که کنترل آن مستلزم صرف منابع بسیار گسترده اقتصادی و مدیریتی خواهد بود.

از دیگر مصادیق تهدیدات می‌توان به حملات  به سرورها و پایگاه‌های داده سازمان دامپزشکی کشور اشاره کرد که می‌تواند باعث قفل شدن دسترسی به اطلاعات حیاتی نظارتی و بهداشتی شود. همین‌طور نفوذ به سامانه‌های ثبت‌نام و ثبت اطلاعات دام، مانند سامانه هویت‌گذاری دام‌های کشور، که به طور مستقیم با ردیابی بیماری‌ها و کنترل جابه‌جایی دام در ارتباط است، می‌تواند زمینه‌ساز قاچاق دام، شیوع بیماری‌های واگیردار و برهم زدن تعادل بازار گوشت کشور گردد.

همچنین باید به تهدیدات مربوط به دستکاری داده‌های آماری اشاره کرد. دشمنان می‌توانند با تغییر در گزارش‌های آماری مربوط به تولید دام، نرخ بیماری‌ها، میزان واکسیناسیون، یا موجودی داروهای دامپزشکی، سیاست‌گذاران کشور را دچار اشتباه محاسباتی کنند و مسیر تصمیم‌گیری کلان را به سمت اشتباهات راهبردی هدایت کنند.

مسئله دیگر، خطر نفوذ به سیستم‌های ارتباطی بین‌المللی است. سازمان دامپزشکی کشور به عنوان نماینده جمهوری اسلامی ایران در سازمان جهانی بهداشت دام (WOAH) اطلاعات مهم و حساس درباره وضعیت بهداشت دام کشور را به این نهاد بین‌المللی ارسال می‌کند. هرگونه نفوذ یا دستکاری در این اطلاعات می‌تواند وجهه بین‌المللی ایران را مخدوش کند و منجر به تحریم‌های بهداشتی و محدودیت‌های صادراتی شود که اقتصاد دامپروری کشور را به شدت تحت تاثیر قرار خواهد داد.

در کنار همه این موارد، باید به اهمیت حفظ امنیت اطلاعات پرسنل شاغل در هر دو سازمان نیز توجه داشت. اطلاعات شخصی، حقوقی و شغلی کارشناسان دامپزشکی اگر به دست دشمن بیفتد، می‌تواند زمینه‌ساز تهدید، تطمیع یا حتی جذب برخی افراد برای همکاری با شبکه‌های جاسوسی شود. دشمنان بارها در همین حوزه اطلاعات پرسنلی و شخصی، عملیات نفوذ و جذب را طراحی کرده‌اند.

با توجه به تمامی این تهدیدات، امروز دیگر جای هیچ تردیدی نیست که سطح حفاظت اطلاعاتی و امنیت سایبری در سازمان دامپزشکی کشور و سازمان نظام دامپزشکی باید به مراتب بالاتر از سطح فعلی ارتقا یابد. آموزش‌های مستمر امنیت سایبری به پرسنل، پیاده‌سازی سامانه‌های دفاع سایبری پیشرفته، رمزنگاری داده‌ها، استفاده از سیستم‌های پشتیبان‌گیری قوی، انجام مانورهای مقابله با حملات سایبری و تدوین دستورالعمل‌های به‌روز مدیریت بحران اطلاعاتی تنها بخشی از اقداماتی است که باید به فوریت اجرا شود.

امروز باید این اصل را پذیرفت که دشمن در کمین است و هر لحظه امکان حمله وجود دارد. امنیت اطلاعاتی و سایبری دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت انکارناپذیر برای بقای امنیت ملی، سلامت عمومی و اقتصاد کشور است. همانطور که در جنگ‌های اطلاعاتی گذشته بارها غافلگیر شدیم و آسیب دیدیم، اگر باز هم در این حوزه کوتاهی کنیم، بدون شک باید منتظر ضربات سهمگین‌تری باشیم؛ ضرباتی که این بار ممکن است مستقیماً بر سلامت دام، اقتصاد کشاورزی، امنیت غذایی و آرامش روانی مردم کشورمان تاثیرگذار باشد.

دکتر رضا افشاریان

دامپزشک