حلقه ناپیدای امنیت غذایی؛ نگاهی تأمل‌برانگیز به بحران آب در کشتارگاه‌ها و مراکز بسته‌بندی گوشت و مرغ

فاخته- در روزگاری که تولیدکننده، هر روز با چالشی تازه روبه‌روست .یکی از مهم‌ترین بحران‌ها بی‌سروصدا در حال گسترش است. بحرانی که کمتر در صدر اخبار قرار می‌گیرد، اما پایه‌های صنعت را می‌لرزاند: بحران آب.

اگر از دور نگاه کنیم، شاید آب را فقط یکی از ملزومات فنی فرآیند تولید ببینیم؛ اما در عمل، آب در کشتارگاه‌ها و مراکز بسته‌بندی، چیزی فراتر از یک ماده مصرفی‌ست. آب، حامل اعتماد مصرف‌کننده، سلامت محصول و ضامن امنیت غذایی جامعه است. وقتی این منبع حیاتی دچار اختلال می‌شود، همه چیز از تعادل خارج می‌شود.

آب، وقتی با تانکر می‌رسد

یکی از مدیران کشتارگاه‌های طیور تعریف می‌کرد؛ «برای تأمین جبران کمبودآب کشتارگاهم، مجبورم روزانه با تانکر آب بیارم. ولی پیدا کردن آب قابل شرب که هم آزمایش شده باشه و هم قابل اطمینان باشه، خودش یه بحران جداست. باید از چند منبع نمونه گیری بکنم ، آزمایش بکنم، بعدم کلی هزینه کنی واسه حمل
او باخنده می‌گفت فقط هزینه آب با تانکر، در بعضی روزها کمرادم می شکنه

روزهایی که آب از چشم صنعت می‌چکد
در بسیاری از کشتارگاه‌ها و مراکز بسته‌بندی، دیگر خبری از جریان پایدار و مطمئن آب نیست. قطعی‌های پی‌درپی، افت کیفیت منابع، نبود سیستم بازچرخانی و مصرف بی‌برنامه، زخم‌هایی عمیق بر پیکر این صنعت وارد کرده‌اند. درحالی‌که هر لیتر آب، چندین نقش ایفا می‌کند:
از شست‌وشوی لاشه‌ها تا ضدعفونی سطوح، از خنک‌سازی محصول تا بهداشت کارکنان.

هر اختلال در این زنجیره، فقط یک مشکل فنی نیست؛ تهدیدی مستقیم برای سلامت محصول، رضایت مشتری و اعتبار صنعت است.

طرح‌هایی که شنیده نشدند

در مقطعی، دو پژوهشگر جوان و دغدغه‌مند، طرحی جامع برای اصلاح مصرف آب در کشتارگاه‌ها ارائه دادند. استفاده از باکتری‌های مفید برای تجزیه آلودگی‌های آلی، ضدعفونی با ترکیبات کم‌خطر، و پایش هوشمند کیفیت آب.
طرح علمی بود، مقرون‌به‌صرفه و اجرایی.
اما در نهایت، با لبخندی تلخ گفتند:
«می‌دونیم کسی جدی نمی‌گیره… واسه همین ادامه ندادیم.»
و این، حکایت بسیاری از راهکارهایی‌ست که پیش از آن‌که دیده شوند، فراموش می‌شوند.
اگر کاری نکنیم، چه خواهد شد؟
غفلت از بحران آب در این صنعت، عواقب جدی خواهد داشت:
افزایش بیماری‌های گوارشی و مقاومت‌های میکروبی به‌دلیل افت کیفیت بهداشت تولید
کاهش استاندارد محصول و از دست رفتن بازارهای داخلی و صادراتی
افزایش هزینه‌های تولید و فشار مضاعف بر مصرف‌کننده
تعطیلی تدریجی مراکز تولیدی کوچک و متوسط
کاهش اعتماد عمومی به صنعت گوشت و مرغ داخلی

هماهنگی، حلقه گم‌شده سیاست‌گذاری

یکی از معضلات اساسی، ناهماهنگی بین نهادهای تصمیم‌گیر است

شیوه‌نامه‌ای توسط سازمان دامپزشکی تأیید می‌شود، اما سازمان غذا و دارو آن را رد می‌کند. استانداردهای محیط‌زیستی گاه بدون درنظر گرفتن نیازهای عملیاتی تنظیم می‌شوند.
نتیجه؟ بلاتکلیفی، توقف طرح‌ها، و دل‌زدگی تولیدکننده.
ما به یک دستورالعمل واحد، روشن و قابل‌اجرا نیاز داریم؛ با حضور همه ذی‌نفعان و ضمانت اجرایی مشخص.

راه‌حل‌ها همین‌جا هستند
در بسیاری از کشورها، از ترکیب فناوری نانو، روش‌های بیولوژیک، و گندزدایی شیمیایی کم‌خطر برای بازچرخانی آب در صنایع غذایی استفاده می‌شود.
نانوغشاهایی که میکروارگانیسم‌ها و یون‌های فلزی را فیلتر می‌کنند، بدون مصرف انرژی بالا.
این فناوری‌ها، قابلیت کاهش مصرف آب خام تا ۵۰ درصد را دارند.
به‌جای واردات بی‌رویه یا بسته‌شدن کشتارگاه‌ها، می‌توان با اندکی حمایت، این فناوری‌ها را در کشور بومی‌سازی کرد.

آب، بی‌رنگ اما با رنگ سلامت
آب، فقط وسیله‌ای برای شست‌وشو نیست؛ ستون فقرات زنجیره‌ای‌ست که از سلامت دام شروع می‌شود و به سفره مردم می‌رسد.
اگر بخواهیم همچنان صنعت گوشت و مرغ، پویا، رقابت‌پذیر و صادرات‌محور باقی بماند، باید همین امروز برای فردا تصمیم بگیریم.
آب، رنگ سلامت دارد. و اگر این رنگ را در محصول نهایی می‌خواهیم، باید امروز، نه فردا، به فکر باشیم.

دکتر رضا افشاریان
دامپزشک