ضرورت مدیریت جدی مسائل بهداشتی در اجرای دستورالعمل جدید حریم ها

 فاخته- اما این سنت کهن، اگر با دانش و اصول بهداشتی همراه نشود، می‌تواند به تهدیدی برای دام‌ها و حتی معیشت روستاییان تبدیل شود. در روستایی که دامداری ستون اصلی اقتصاد آن بود، گله‌ها سال‌ها در سلامت چرا می‌کردند، اما ناگهان بیماری‌ای شایع شد؛ بیماری‌ای که به‌ آرامی اما بی‌رحمانه، دام‌ها را از پا انداخت. نخست چند دام نشانه‌های تب و بی‌حالی نشان دادند، سپس موج بیماری مانند سایه‌ای شوم بر تمام گله سایه افکند. دام‌هایی که روزی سرحال در دشت‌ها می‌چریدند، اکنون یکی پس از دیگری از پا می‌افتادند. بیماری‌هایی مانند تب برفکی و سایر بیماری‌های واگیردار دامی که به‌سرعت در بین دام‌ها گسترش می‌یابند، می‌توانند خسارات جبران‌ناپذیری به بار آورند.

در آن‌سوی همین دشت، گله‌هایی بودند که همچنان سالم و سرحال می‌چریدند. این تفاوت از کجا ناشی می‌شد؟ آیا تنها فاصله و حریم میان دامداری‌ها عامل این تفاوت بود؟ حقیقت این است که رعایت حریم‌های بهداشتی، هرچند مهم است، اما به‌تنهایی برای جلوگیری از شیوع بیماری‌ها کافی نیست. عواملی بسیار مهم‌تر در بروز و گسترش بیماری‌های دامی نقش دارند؛ از جمله کنترل دقیق ورود و خروج دام‌ها، نظارت بر بهداشت جایگاه‌ها، قرنطینه دام‌های جدید، ضدعفونی مداوم تجهیزات و واکسیناسیون به‌موقع. بیماری مانند آتشی در هیزم خشک، در محیطی که این اصول رعایت نشوند، به‌سرعت گسترش می‌یابد.

بخشنامه اخیر در خصوص ساماندهی واحدهای دامداری روستایی و غیرصنعتی، گام بزرگی در جهت تسهیل صدور مجوزها برداشته و روند فعالیت دامداری‌ها را شفاف‌تر کرده است. طبق این مصوبه، دامداری‌ها و آبزی‌پروری‌هایی که دارای تأییدیه‌های لازم از واحدهای زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی یا کمیسیون‌های صدور پروانه استان هستند، دیگر نیازی به طی مراحل مجدد اخذ مجوزهای بهداشتی ندارند و تمدید پروانه آن‌ها بدون لحاظ کردن جرایم بهداشتی امکان‌پذیر است.

این تصمیم به معنای حذف نظارت‌های بهداشتی نیست، بلکه بر این نکته تأکید دارد که باید در کنار رعایت فاصله‌ها، بر اجرای اصول پیشگیرانه نیز تمرکز شود. داشتن مجوز، اگرچه گامی ضروری است، اما نمی‌تواند جایگزین نظارت مستمر و رعایت دقیق پروتکل‌های بهداشتی شود. بیماری‌هایی مانند تب برفکی و سایر بیماری‌های واگیر دامی از طریق تماس مستقیم دام‌ها، وسایل آلوده و حتی انسان‌ها به‌سرعت منتقل می‌شوند. در چنین شرایطی، قرنطینه دام‌های جدید، ضدعفونی مداوم محیط، و کنترل رفت‌وآمد دام‌ها و حتی کارکنان دامداری، نقش اساسی در مهار بیماری دارد.

از سوی دیگر، ممکن است دامداری‌هایی که در حریم واقع نشده‌اند، به دلیل عدم رعایت موازین بهداشتی دچار بیماری شوند. در مقابل، دامداری‌هایی هم هستند که در محدوده حریم قرار دارند، اما به دلیل رعایت دقیق اصول بهداشتی، از بیماری مصون مانده‌اند. این نشان می‌دهد که صرف قرار گرفتن در داخل یا خارج از حریم، تضمینی برای سلامت یا بیماری دام‌ها نیست، بلکه نحوه مدیریت بهداشتی دامداری‌ها نقش کلیدی را ایفا می‌کند.

لزوم اطمینان از آگاهی کامل متقاضیان پیش از صدور مجوز

یکی از نکات اساسی که نباید از آن غافل شد، اطمینان از آگاهی کامل دامداران محترم از اصول بهداشتی پیش از صدور مجوز اولیه فعالیت دامداری است. صدور مجوز برای دامداری‌ها نباید صرفاً بر اساس ارائه درخواست متقاضی باشد، بلکه ضروری است که پیش از آن، دانش و توانایی عملی دامدار در رعایت ضوابط بهداشتی سنجیده شود.

دامداری، به‌ویژه در شرایطی که بیماری‌های واگیردار مانند تب برفکی می‌توانند خسارات هنگفتی وارد کنند، نیازمند مدیریت علمی و رعایت دقیق پروتکل‌های پیشگیری و کنترل بیماری‌هاست. هر دامدار پیش از دریافت مجوز، باید با اصول زیر آشنا باشد و توانایی اجرای آن را داشته باشد:

واکسیناسیون منظم دام‌ها مطابق با برنامه‌های بهداشتی سازمان دامپزشکی

قرنطینه دام‌های جدید برای جلوگیری از انتقال بیماری به گله

ضدعفونی مداوم محیط، تجهیزات و وسایل حمل‌ونقل دام

مدیریت تغذیه و آب سالم برای جلوگیری از انتقال عوامل بیماری‌زا

کنترل رفت‌وآمد افراد و وسایل نقلیه به دامداری برای پیشگیری از انتقال آلودگی

شناسایی و گزارش سریع موارد مشکوک به بیماری به دامپزشک و مسئولان ذی‌ربط

در صورت بی‌توجهی به این اصول، حتی دامداری‌هایی که در مناطق مجاز و خارج از حریم قرار دارند، می‌توانند به کانون شیوع بیماری تبدیل شوند. برعکس، دامداری‌هایی که در محدوده حریم قرار دارند، اما با دقت و جدیت تمامی نکات بهداشتی را رعایت می‌کنند، می‌توانند از بیماری‌ها مصون بمانند.

ضرورت مدیریت جدی مسائل بهداشتی در اجرای دستورالعمل جدید

بنابراین، اگر تصمیم بر اجرای دستورالعمل مذکور و تسهیل صدور مجوزها باشد، باید مدیریت بهداشتی با نهایت جدیت دنبال شود. نظارت دقیق بر رعایت اصول بهداشتی، آموزش مستمر دامداران، اجرای الزامات بهداشتی پیش از صدور مجوز و نظارت‌های دوره‌ای، از مهم‌ترین اقداماتی هستند که باید هم‌زمان با این تغییرات مورد توجه قرار گیرند.

اگر این اصول رعایت نشود، بیماری‌ها به‌سرعت گسترش خواهند یافت و خسارات سنگینی به دامداران تحمیل خواهد شد. اما اگر رویکردی علمی و پیشگیرانه در پیش گرفته شود، می‌توان آینده‌ای ساخت که در آن دام‌های سالم، محصولات سالم و روستاهایی آبادتر داشته باشیم. اینجاست که اهمیت نظارت‌های دامپزشکی، آگاهی‌بخشی به دامداران و اعمال تدابیر پیشگیرانه، حتی بیش از تعیین فاصله‌ها، در تأمین سلامت دام‌ها نقش ایفا می‌کند.

در نتیجه، حریم‌های بهداشتی تنها بخشی از راه‌حل هستند، اما مهم‌تر از آن، رعایت اصول کنترل بیماری‌ها، مدیریت صحیح دامداری‌ها و اطمینان از توانایی دامداران در اجرای این اصول پیش از صدور مجوز است. اگر امروز این اقدامات را جدی بگیریم، فردایی خواهیم داشت که در آن نه‌تنها دام‌ها سالم می‌مانند، بلکه صنعت دامپروری نیز در مسیری پایدار و ایمن رشد خواهد کرد.

دکتر رضا افشاریان
دامپزشک