فاخته- مثلاً یکی از همکاران تعریف می‌کرد که سالها با جدیت کار کرده، همیشه اولین نفری بوده که می‌آمده و آخرین نفری که می‌رفته. گزارش‌هایش دقیق، ایده‌هایش نوآورانه و عملکردش مثال‌زدنی بود. هر سال در ارزشیابی، نمره‌ی عالی می‌گرفت. اما وقتی صحبت از ارتقای پست شد، دید فردی که حتی در جلسات چرت می‌زد و کار خاصی انجام نمی‌داد، بدون هیچ رقابتی انتخاب شده است! با تعجب از مدیر پرسید چرا؟ جواب شنید: فلانی سابقه‌ی خوبی دارد، روابطش هم قوی است، تو هم به کارت ادامه بده، شاید سال بعد نوبت تو شد.
یا آن دوستی که عاشق یادگیری بود و وقتی اداره اعلام کرد که کلاس‌های آموزشی برگزار می‌شود، با اشتیاق شرکت کرد. اما هنوز یک ساعت نگذشته بود که متوجه شد مدرس، همان جزوه‌ی چند سال پیش را از روی اسلاید می‌خواند. نکته جالب؟ حتی اشتباهات تایپی صفحه قبل را هم تکرار می‌کرد! بعد از چند جلسه، دیگر کسی به کلاس توجه نداشت، بعضی با گوشی سرگرم بودند، بعضی هم چای می‌خوردند. اما در پایان، همه یک مدرک گرفتند که نشان می‌داد دوره را با موفقیت گذرانده‌اند.
بعد از دوران کرونا، دیگر نور علی نور شد! کلاس‌های آموزشی به صورت وبینار برگزار شد و این یعنی اوج خلاقیت در (حاضر بودن، ولی نبودن )کافی بود پشت سیستم بنشینی، لینک جلسه را باز کنی و بعد با خیال راحت چای بخوری، بعضی‌ها هم که حرفه‌ای‌تر بودند، یک خودکار یا بطری آب را روی دکمه کیبورد می‌گذاشتند تا سیستم فکر کند فعال‌اند در پایان، همه بدون اینکه حتی یک کلمه از آموزش را گوش داده باشند، مدرک دریافت کردند و نمره‌ی آموزشی‌شان ثبت شد.
اما هنر تقدیرنامه گرفتن!
برخی همکاران هستند که در گرفتن انواع لوح تقدیر، مهارت ویژه‌ای دارند. به قول یکی از بچه‌ها، انگار یک دوره‌ی تخصصی طی کرده‌اند که ما از آن بی‌خبریم همیشه در همه‌ی مراسم‌ها هستند، کنار مدیران لبخند می‌زنند، و به طرز عجیبی، هر سال حداقل پنج تقدیرنامه در کارنامه‌شان ثبت می‌شود!
یکی از همکاران تعریف می‌کرد که در طول سال حتی یک کار خاص هم انجام نداد، اما دقیقاً بلد بود کجا باید حاضر باشد .هرجا که مراسمی بود، زودتر از همه می‌رسید، صندلی ردیف جلو می‌نشست و موقع اهدای تقدیرنامه‌ها چنان با لبخند و اعتمادبه‌نفس جلو می‌رفت که انگار جایزه اسکار گرفته است. بعد، در پایان سال، همین تقدیرنامه‌ها می‌شدند دلیل اصلی نمره‌ی بالای ارزشیابی‌اش.
یا یکی از همکاران تعریف می‌کرد که سال قبل، دقیقاً همان فرم ارزشیابی سال قبلش را دوباره تحویل داده، فقط تاریخش را عوض کرده بود! حدس بزنید چه شد؟ نمره‌اش بالاتر از سال قبل شد! وقتی با خنده برایمان تعریف کرد، همه گفتند: (حالا فهمیدی ارزشیابی چقدر جدی گرفته می‌شود)
مدیران و نمره‌دهی با سیاست‌های خاص
یکی از شاهکارهای ارزشیابی، نمره‌دهی بعضی از مدیران است. عده‌ای از آن‌ها ترجیح می‌دهند همه نمره‌ها را خیلی نزدیک به هم بدهند. چرا؟
۱. برای اینکه هیچ‌کس دلخور نشود! چون اگر به یکی نمره بالا بدهند و به دیگری کمتر، ممکن است فردا روزی در راهروهای اداره با نگاه‌های غضبناک همکاران مواجه شوند
۲. ترس از آینده یعنی بعضی مدیران، احتمال این را در نظر می‌گیرند که شاید همین کارمند، سال آینده رئیس خودش شود و بعد تلافی کند پس، بهترین کار این است که همه را راضی نگه دارند. به قول معروف: (یک نمره ناعادلانه بده، اما به همه یکسان بده)
البته خیلی ازکارمندان ادارات دولتی هم هستند که هدفشون خدمت به.مردم ورضایت خداوندهست وجالب اینجاست که اکثرکارههای اداره هم روی دوش این کارمندان شریف است
کارمندان جدید، نگران نباشند
و اما پیام مهم به کارمندان تازه‌وارد: لطفاً تحت تأثیر این صحبت‌ها قرار نگیرید!مطمئن باشید که عملکردتان با دقت بررسی خواهد شد و عدالت برقرار می‌شود همان‌طور که همه ما در روز اول فکر می‌کردیم
اما اگر ارزشیابی درست و منطقی باشد، چه می‌شود؟
کارمندان انگیزه پیدا می‌کنند، چون می‌بینند تلاششان دیده می‌شود و تأثیر دارد.
مدیران بهتر تصمیم می‌گیرند، چون بر اساس عملکرد واقعی ارتقا و پاداش می‌دهند، نه صرفاً روابط شخصی.
دوره‌های آموزشی مفیدتر برگزار می‌شوند، چون نیازهای واقعی کارمندان در نظر گرفته می‌شود، نه صرفاً پر کردن برنامه آموزشی.
به جای پر کردن یک فرم بی‌اثر، گفت‌وگوهای واقعی بین مدیر و کارمند شکل می‌گیرد و مشکلات کاری به‌درستی حل می‌شوند.
حالا سوال اینجاست: ارزشیابی‌های امسال هم قرار است یک روند بی‌اثر وفرم و کاغذبازی باشد، یا بالاخره به ابزاری واقعی برای پیشرفت سازمان و کارکنان تبدیل خواهد شد؟
نگاه دین اسلام به عدالت در کار و ارزشیابی
اسلام به عنوان یک دین جامع و کامل، به عدالت در ارزیابی و پرداخت حقوق تأکید زیادی دارد. در آموزه‌های دینی ما، کار و مسئولیت‌پذیری، به عنوان یک عبادت شمرده شده است .
امام علی (ع) نیز در نامه خود به مالک اشتر درباره رفتار با کارکنان و کارگزاران حکومتی می‌فرماید:
(در میان کارها، آنچه را که حق است، ملاک قرار بده و آن را معیار قرار بده، نه روابط شخصی و نه سفارش دیگران)
پس، آیا امسال قرار است تغییری در این روند ایجاد شود؟ یا همچنان نمرات بالا و تقدیرنامه‌های طلایی، سرنوشت را تعیین خواهند کرد؟
دکتر رضا افشاریان
دامپزشک
