یادداشت؛ علیرضا کیهان پور:
قلم سبز بر خاک تشنه؛ رسانه ها ، سنگر فراموش‌شده ترویج کشاورزی ایران
فاخته- در سرزمینی که خاکش هنوز تشنه‌ی دانایی است و کشاورزی‌اش میان سنت و فناوری سرگردان مانده، حقیقتی عریان در افق پیداست:
رسانه ها ، گمشده‌ی بزرگ توسعه‌ی کشاورزی ایران است.
هر روز، از دشت‌های جنوبی تا کوهپایه‌های شمال‌غرب، هزاران تصویر از رنج و ریشه و رویش شکل می‌گیرد، اما چند درصد از آن‌ها روایت می‌شود؟ رسانه‌ای که می‌تواند بذر آگاهی بپاشد، سال‌هاست در حاشیه‌ی تصمیم‌سازی‌ها نشسته و سهمش از توسعه، تنها چند خط خبر رسمی است.
رسانه؛ دانشگاهی بی‌دیوار و دفتری بی‌مرز
در جهان امروز، ترویج کشاورزی از قالب کلاس و جزوه خارج شده و به رسانه سپرده شده است.
در ژاپن، کانال‌های آموزشی برنج‌کاری، میلیون‌ها بیننده دارند. در هلند، کشاورزان تازه‌کار با ویدیوهای پنج‌دقیقه‌ای اصول خوراک دام را می‌آموزند.
در کنیا، رادیوهای محلی با زبان بومی، الگوهای نوین آبیاری را آموزش می‌دهند.
در ایران اما، میان دانش و مزرعه دیواری از بی‌توجهی کشیده شده است. یافته‌های علمی خاک می‌خورند، تجربه‌های بومی فراموش می‌شوند و رسانه‌ها درگیر خبرهای تشریفاتی‌اند.
درحالی‌که رسانه می‌توانست همان حلقه‌ی مفقوده‌ای باشد که پژوهشگر و کشاورز را به هم پیوند دهد.
دانایی یعنی امنیت غذایی
امنیت غذایی فقط محصول افزایش تولید نیست؛ ریشه در رفتار آگاهانه دارد. و این آگاهی را رسانه می‌سازد. رسانه می‌تواند آموزش دهد که چطور باید خاک را حفظ کرد، بذر را شناخت، مصرف سموم را کاهش داد و با کمترین آب، بیشترین محصول را به‌دست آورد.
در هر دقیقه آموزش رسانه‌ای، می‌توان جلوی هدررفت ده‌ها تُن محصول را گرفت.
اما تا زمانی که برنامه‌های کشاورزی در تلویزیون فقط چند دقیقه حاشیه‌ای از یک جشنواره یا برداشت محصول باشند، این رسالت به زمین می‌ماند. رسانه باید از «نقل خبر» عبور کند و به «مدرسه‌ی عمل» بدل شود.
ترویج، بی‌نیاز از تریبون دولتی
ترویج کشاورزی الزاماً از پشت میزهای اداری نمی‌گذرد؛ در میدان، در روستا و در روایت مردمی زنده است. خبرنگاران محلی، مستندسازان مستقل و روستا‌نگاران، پیامبران خاموش توسعه‌اند.
آن‌ها بی‌بودجه اما با عشق، واقعیت خاک را روایت می‌کنند.
باید این صداها شنیده شوند؛ رسانه باید از تمرکز در پایتخت خارج شود و دوربین خود را بر دوش کشاورز بگذارد، نه در دستان سخنگو.
بازتعریف رسالت رسانه در کشاورزی ایران
رسانه‌ی امروز ایران باید از تبلیغ و آمار فاصله بگیرد و به نقش آموزشی و انتقادی خود در زنجیره‌ی تولید و مصرف بازگردد.
رسانه‌ی ملی باید دانشگاهی عمومی برای «سواد کشاورزی» شود.
رسانه‌های تخصصی باید میان علم و مزرعه پل بزنند.
رسانه‌های محلی باید فرهنگ تولید را در سطح روستاها زنده نگه دارند.
در غیر این صورت، ما نه تنها امنیت غذایی، بلکه امنیت روانی جامعه‌ی کشاورزی را نیز از دست خواهیم داد.
نتیجه؛ انقلاب سبز دوم با قلم رسانه
کشاورزی ایران امروز در آستانه‌ی دو انتخاب ایستاده است: ماندن در چرخه‌ی تکرار، یا آغاز جهشی تازه با پیوند علم، رسانه و مردم.
در عصر هوش مصنوعی، رسانه فقط بلندگو نیست؛ مزرعه‌ای از معناست. هر خبرنگار می‌تواند بذر اصلاح بکارد و هر گزارش، زمینه‌ساز تغییری واقعی شود.
تا وقتی رسانه در حاشیه است، هیچ سیاست کشاورزی ریشه نخواهد گرفت. اما اگر قلم و میکروفون دوباره در خدمت خاک و کشاورز قرار گیرد، آن‌گاه می‌توان گفت:
انقلاب سبز دوم، از دل تحریریه‌ها آغاز خواهد شد.
راهبردها و پیشنهادهای اجرایی برای نهادهای مرتبط
۱. وزارتخانه بخش کشاورزی
ایجاد «دفتر رسانه و ترویج هوشمند کشاورزی» برای تعامل با خبرنگاران و تولیدکنندگان محتوا.
طراحی «پلتفرم ملی آموزش کشاورزی» با حضور اساتید، کارشناسان و کشاورزان پیشرو.
حمایت از خبرنگاران کشاورزی به‌عنوان رابطان دانش و مردم (با اعطای کارت تخصصی و امتیازات آموزشی).
تدوین تقویم رسانه‌ای فصلی برای آموزش موضوعات مهم هر دوره (کشت، برداشت، مدیریت آب).
۲. رسانه ملی و خبرگزاری‌های عمومی
تأسیس بخش «رسانه سبز» در شبکه‌های استانی و ملی برای پوشش مستمر رویدادهای کشاورزی.
تولید برنامه‌های مستند، مسابقات دانش کشاورزی و پویش‌های اطلاع‌رسانی مردمی.
تربیت مجری و خبرنگار متخصص در حوزه امنیت غذایی و تغییر اقلیم.
۳. رسانه‌های تخصصی و محلی
توسعه ژورنالیسم میدانی در روستاها با محوریت ترویج و آموزش.
راه‌اندازی پادکست‌ها و ویدیوهای کوتاه بومی با زبان محلی برای آموزش‌های کاربردی.
شبکه‌سازی بین خبرنگاران بخش کشاورزی برای تبادل تجربه و داده‌های واقعی از مزارع.
سخن پایانی اما مستمر
«تا زمانی که خاک و قلم با هم آشتی نکنند، توسعه کشاورزی در ایران نیمه‌تمام می‌ماند. رسانه، نه مکمل ترویج، بلکه ستون اصلی آن است. هرگاه رسانه را جدی گرفتیم، کشاورزی هم دوباره نفس خواهد کشید..» /815
علیرضا کیهان‌پور
پژوهشگر ارشد توسعه روستایی
دسترسی سریع
بخش های مفید
راه های ارتباطی
