گفت‌وگو با "علیرضا کیهان‌پور"، تحلیلگر ارشد حوزه امنیت غذایی و کشاورزی پایدار؛
زمین داغ، سفره سرد؛ طوفان اقلیم چگونه خوراک دام و طیور و آبزیان جهان را می‌بلعد؟
فاخته- نیم نگاه: در جهان امروز، هیچ بحرانی به اندازه طوفان اقلیم، زنجیره تغذیه انسان و حیوان را به لرزه نینداخته است. گرمایش زمین، خشکسالی‌های پیدرپی، سیلاب‌های بی‌زمان و طوفان‌های بی‌امان، هر روز از سفره دامداران، مرغداران، آبزی پروران و تولیدکنندگان خوراک دامی در سراسر جهان می‌کاهند. آنچه زمانی محصول اراده طبیعت بود، اکنون قربانی سیاست، سوخت فسیلی و بی‌عدالتی اقلیمی است. در این گفت‌وگو، "علیرضا کیهان‌پور" با نگاهی جهانی و انسانی، پیامدهای اجتماعی و اقتصادی این بحران خاموش را واکاوی می‌کند.
فاخته: آقای کیهان‌پور، اگر بخواهیم تصویری جهانی از اثر تغییرات اقلیمی بر تولید خوراک دام و طیور ارائه دهیم، وضعیت امروز جهان را چگونه می‌بینید؟
کیهان پور: امروز زمین دیگر به شکلی که می‌شناختیم، تولید نمی‌کند. ما در جهانی زندگی می‌کنیم که دمای آن نسبت به عصر پیشاصنعتی حدود ۱.۵ درجه افزایش یافته و همین نیم‌درجه‌ها، سرنوشت میلیون‌ها تُن ذرت، سویا و گندم را تغییر داده است.
باران دیگر در زمان و مکان درست نمی‌بارد، دمای خاک در بسیاری مناطق از حد تحمل بذرها بالاتر رفته و مراتع خشک به بیابان بدل شده‌اند. در نتیجه، خوراک دام –که ستون فقرات اقتصاد پروتئینی دنیاست– به پرهزینه‌ترین کالای قرن ۲۱ تبدیل شده است.
بنابر این اعتقاد دارم که :
«اقلیم منتظر امضا نیست؛ جهان باید از گزارش‌نویسی صرف به عمل برسد.»
فاخته: کدام مناطق بیشترین آسیب را از این طوفان اقلیمی دیده‌اند؟
کیهان پور: سه منطقه بیش از همه آسیب‌پذیر بوده‌اند:
۱. آفریقا و خاورمیانه که با خشکسالی‌های پیدرپی روبه‌رو هستند؛
۲. جنوب آسیا، جایی که تغییر الگوی موسمی باعث نابودی برداشت ذرت و سویا شده؛
۳. اروپا و آمریکای شمالی، که با طوفان‌ها، گرماهای کشنده و باران‌های سیل‌آسا روبه‌رو هستند.
نکته جالب این است که بحران اقلیم مرز نمی‌شناسد؛ کشوری مثل فرانسه یا کانادا که روزی صادرکننده خوراک دام بودند، حالا خود با نوسان تولید و قیمت دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
فاخته: تغییر اقلیم چگونه بر تولید چهار نهاده اصلی خوراک دام یعنی ذرت، سویا، گندم و جو اثر گذاشته است؟
کیهان پور: هر یک از این محصولات، به دمای خاص و بارندگی متعادل وابسته‌اند. در برزیل و آرژانتین، گرمای بی‌سابقه باعث کاهش عملکرد سویا تا ۳۰درصد شده است. در آمریکا، کشت ذرت در نوار میانی کشور هر سال به سمت شمال عقب‌نشینی می‌کند. در اروپا، کاهش بارندگی و افزایش قیمت انرژی، تولید جو و گندم دامی را شکننده کرده است.
در نتیجه، هزینه تمام‌شده خوراک دام در سطح جهانی در پنج سال اخیر بیش از دو برابر شده و این به‌طور مستقیم به قیمت گوشت، تخم‌مرغ و لبنیات سرریز کرده است.
لذا : «خوراک دام امروز، به "ارز استراتژیک فردای جهان" تبدیل می‌شود.»
فاخته: این تغییرات اقلیمی چه تأثیری بر بازار جهانی نهاده‌های دامی گذاشته است؟
کیهان پور: بازار جهانی نهاده اکنون مانند کشتی‌ای در طوفان است. تغییر اقلیم باعث شده کشورها سیاست‌های انبار کردن اتخاذ کنند؛ یعنی هر کشور ابتدا نیاز داخلی خود را تأمین کند و بعد صادرات کند. این رفتار زنجیره جهانی را از نظم خارج کرده است.
از سوی دیگر، جنگ‌ها و نوسان انرژی نیز وضعیت را تشدید کرده‌اند. امروز قیمت هر تن ذرت و سویا نه فقط تابع عرضه و تقاضا، بلکه تابع دمای میانگین کره زمین است. به عبارت ساده‌تر :
اقلیم تبدیل به :ارز جدید جهان" شده است.
فاخته: از منظر اجتماعی، این بحران چه پیامدی برای دامداران و تولیدکنندگان کوچک دارد؟
کیهان پور: دامدار خُرد نخستین قربانی اقلیم است. او نه یارانه اقلیم دارد، نه بیمه واقعی و نه دسترسی به بازار بین‌المللی. وقتی قیمت خوراک افزایش می‌یابد، سودش به جیب تولیدکننده بزرگ می‌رود اما زیانش بر دوش دامدار روستایی می‌افتد.
نتیجه چیست ؟ مهاجرت، بدهی، فروپاشی معیشت محلی و از بین رفتن فرهنگ تولید. ما با پدیده‌ای روبه‌رو هستیم که می‌توان نام آن را «گرسنگی اقلیمی» گذاشت ؛ گرسنگی‌ای که نه از کمبود غذا، بلکه از ناتوانی در تولید و توزیع آن می‌آید.
فاخته: آیا می‌توان گفت تغییر اقلیم نوعی نابرابری تازه در جهان ایجاد کرده است؟
کیهان پور: قطعاً. امروز جهان به دو دسته تقسیم شده :
کشورهایی که توان سازگاری دارند و کشورهایی که قربانی‌اند.
اروپا و ایالات متحده می‌توانند با فناوری و سرمایه از خود دفاع کنند، اما آفریقا، آمریکای لاتین و بخش بزرگی از آسیا درگیر بحران مضاعف‌اند. تغییر اقلیم حالا نوعی استعمار جدید ایجاد کرده است؛ استعمار مبتنی بر گرما، خشکی و کمبود آب.
فاخته: نقش فناوری در مقابله با این بحران چقدر جدی است؟
کیهان پور: فناوری می‌تواند بخشی از درد را تسکین دهد، اما درمان قطعی نیست. استفاده از هوش مصنوعی برای پایش اقلیم، کشت‌های مقاوم به خشکی و بازیافت ضایعات کشاورزی برای تولید خوراک جایگزین، امیدبخش است.
اما اگر عدالت اقلیمی برقرار نشود، فناوری فقط به نفع ثروتمندان عمل خواهد کرد. باید سازوکارهایی ایجاد شود که این فناوری‌ها در اختیار دامداران کوچک، تولید کنندگان خُرد و کشورهای فقیر نیز قرار گیرد.
فاخته: سازمان‌های بین‌المللی چه نقشی می‌توانند داشته باشند؟
کیهان پور: بانک جهانی و سایر سازمان های بین المللی مانند فائو و....به جای گزارش نویسی صرف باید فقط در عرصه عمل حضور پیدا کنند و نه تشریفاتی!.
جهان نیاز به «صندوق سازگاری اقلیمی برای خوراک دام و طیور و آبزیان » دارد؛ بودجه‌ای که بتواند کشورها را در برابر بحران گرما، خشکسالی و تغییر بارش بیمه کند. بدون چنین صندوقی، امنیت غذایی جهان در خطر است.
بنابر این: «گرمایش زمین، در واقع شاید سرد شدن وجدان بشر باشد.»
فاخته: اگر امروز اقدامی نکنیم، ده سال آینده بازار خوراک دام و طیور و آبزیان چه چهره‌ای خواهد داشت؟
کیهان پور: در سال ۲۰۳۵، خوراک دام به "طلای سبز جهان" تبدیل می‌شود. قیمت‌ها به قدری افزایش پیدا خواهد کرد که بسیاری از کشورها به واردات وابسته خواهند شد و تولید گوشت طبیعی جای خود را به پروتئین‌های مصنوعی خواهد داد.
اگر امروز با اقلیم نجنگیم، فردا مجبور می‌شویم با گرسنگی مصالحه کنیم.
فاخته: در پایان، پیام شما به سیاست‌گذاران و مردم جهان چیست؟
کیهان پور: زمین از ما انتقام نمی‌گیرد، فقط پاسخ می‌دهد.
هر هدررفت آب، هر مصرف بی‌رویه انرژی و هر سیاست کوتاه مدت، یک گام به سوی فقر غذایی است.
اگر می‌خواهیم فردای دامدار، مرغدار، آبزی پرور و کشاورز روشن باشد، باید اقلیم را نه یک عدد در گزارش‌ها، بلکه هم‌سفره خودمان ببینیم.
گرمایش زمین، در واقع سرد شدنِ وجدان بشر است.
تا وقتی زمین داغ است، سفره‌ها سرد می‌مانند.
تنظیم و گفت‌وگو: تحریریه فاخته‌نیوز
گفت‌وگو با: علیرضا کیهان‌پور – تحلیلگر ارشد حوزه امنیت غذایی و کشاورزی پایدار
معرفی ضروری:
"تحریریه فاخته‌نیوز" در راستای رسالت خود برای تبیین علمی و انسانی مسائل دام، طیور، آبزیان و امنیت غذایی، این گفت‌وگو را با "استاد علیرضا کیهان‌پور" ، تحلیلگر ارشد و پژوهشگر برجسته حوزه کشاورزی پایدار و امنیت غذایی جهانی، انجام داده است.
ایشان از چهره‌های شناخته‌شده در تحلیل ارتباط اقلیم، امنیت غذایی، تغذیه و تولیدات دامی در ایران و منطقه به شمار می‌آید و طی چهار دهه گذشته و با بیش از چند هزار مقاله و یادداشت تخصصی مسؤولانه در حوزه ترویج تفکر علمی، توسعه روستایی و مدیریت بحران‌های غذایی فعالیت داشته است.
دیدگاه‌های وی در این مصاحبه، نه‌تنها بر پایه داده‌های جهانی، بلکه برآمده از تجربه میدانی و شناخت عمیق از زنجیره معیشت روستایی و تولید پروتئین در شرایط تغییر اقلیم است.
خبرهای حوزه دامپزشکی و صنایع دام و طیور را در کانال تلگرامی فاخته دنبال کنید. (کلیک کنید)
دیدگاه خود را در خصوص این گزارش، از قسمت نظرات، به اشتراک بگذارید.
دسترسی سریع
بخش های مفید
راه های ارتباطی
