یادداشت؛ علیرضا کیهان پور:
بازتاب "فرهنگ بومی" در کتاب "تک‌نگاری روستای حاجی‌آباد لک‌ها" در قم
فاخته- تک‌نگاری حاجی‌آباد لک‌ها حاصل پژوهشی میدانی است که "توسط سجاد حسین‌خانی با مشارکت حمید سعادتمنداز اعضای هیئت علمی دانشگاه" به نگارش درآمده است. این اثر در قالب خاطره‌نگاری، توصیف تاریخی و تحلیل اجتماعی، زندگی و نقش "مرحوم حاج مهرعلی ایل سعادتمند" را به عنوان چهره‌ای اثرگذار در توسعه اجتماعی حاجی‌آباد لک‌ها به تصویر می‌کشد.
کتاب در سال ۱۴۰۳ توسط "بنیاد قم‌پژوهی" معرفی شد و بازتاب‌هایی مثبت در میان پژوهشگران حوزه مردم‌شناسی و بوم‌نگاری یافت.
شخصیت "حاج مهرعلی ایل سعادتمند"، تنها یک فرد خاطره‌گو نیست، بلکه محور هویت جمعی و تاریخی یک جامعه محلی است. ویژگی‌های برجسته وی عبارت بودند از:
راهبر غیررسمی اجتماعی: با نفوذی قابل توجه در ساختار تصمیم‌گیری غیررسمی روستا.
حافظ سُنت‌ها و آداب محلی: وی نقش مهمی در انتقال فرهنگ شفاهی و آداب لک‌ها دارد.
تسهیل‌گر توسعه بومی : از کسانی است که با درایت، پروژه‌های محلی و رفاهی را پی‌گیری کرده است.
کتاب به‌صورت فصولی مستقل اما در پیوند با هم، به زندگی حاج مهرعلی، تاریخ روستا، مهاجرت لک‌ها، فرهنگ شفاهی، مناسک مذهبی و روابط اجتماعی در حاجی‌آباد می‌پردازد. بخش مهمی از کتاب به خاطرات شفاهی اختصاص دارد، که با زبانی ساده اما صادقانه، بستر اجتماعی گذشته و حال روستا را بازسازی می‌کند.
نکات قوّت کتاب
روش میدانی مستند: پژوهشگران با حضور میدانی در محل، داده‌های دست‌اول گردآوری کرده‌اند که باعث اعتبار بالای کتاب شده است.
تلفیق خاطره و تحلیل: ترکیب روایت‌های شخصی با تحلیل‌های جامعه‌شناختی، به خواننده امکان فهم عمیق‌تری از ساختار روستا می‌دهد.
زبان زنده و روایی: نثر کتاب روان و قابل‌فهم است و از لحن گفتاری بهره برده تا ارتباط با مخاطب حفظ شود.
تأکید بر هویت قوم لک‌ها: اثر در بازشناسی قوم لک در جغرافیای قم نقش مؤثری دارد.
نکات ضعف کتاب
فقدان تطبیق با منابع مکتوب: کتاب عمدتاً متکی بر روایت شفاهی است و کمتر به اسناد تاریخی یا آمار رسمی استناد می‌کند.
عدم پرداخت کافی به مسائل اقتصادی: تحولات اقتصادی، مهاجرت، فقر یا تغییر الگوهای معیشت کمتر تحلیل شده‌اند.
تمرکز شدید بر یک شخصیت: اگرچه "مرحوم حاج مهرعلی" ستون اصلی کتاب است، اما نگاه "بسیار فردمحور" ممکن است روایت کل جامعه را تحت‌الشعاع قرار دهد.
کاربرد محدود برای پژوهش تطبیقی: نداشتن پیوند میان حاجی‌آباد و دیگر مناطق لک‌نشین، امکان استفاده تطبیقی را کاهش داده است.
در ادبیات مردم‌نگاری ایران، این کتاب را می‌توان در زمره آثار "بومی‌محور" با ارزش دانست؛ چراکه برخلاف بسیاری از پژوهش‌های انتزاعی، به" تجربه زیسته و صدای درونی جامعه محلی" توجه دارد.
این امر آن را به منبعی غنی برای پژوهشگران مردم‌شناسی، زبان‌شناسی، جامعه‌شناسی روستایی و توسعه محلی و بومی تبدیل می‌کند.
کتاب "تک‌نگاری حاجی‌آباد لک‌ها" با تکیه بر خاطرات "زنده یاد حاج مهرعلی ایل سعادتمند"، روایت‌گر تاریخ اجتماعی و فرهنگی روستایی است که کمتر دیده شده. این اثر، ضمن ثبت میراث شفاهی و بومی، گامی مهم در مستندسازی زندگی قوم لک‌ها در استان قم برداشته است. هرچند برخی کاستی‌ها در حوزه تحلیل تطبیقی و ارجاع به منابع مکتوب وجود دارد، اما در مجموع، اثری معتبر و ارزشمند برای حافظه فرهنگی ایران معاصر به شمار می‌آید.
«نویسنده این یادداشت از زمان تاسیس و تشکیل "تعاونی گوسفنداران استان" این توفیق را داشت که حدود ۷ سال با مرحوم حاج "مهرعلی ایل سعادتمند" در سِمِتِ نخستین مدیرعامل این تعاونی همکاری رسانه ای، تدوین دفترچه ها و شناسنامه هویتی اعضای دامدار سبک تعاونی و برگزاری جلسات منظم و ادواری به منظور حمایت، بررسی مشکلات و راهکارهای اجرایی برای بهبود کیفیت مدیریت "تعاونی گوسفنداران" را به اتفاق سایر همکاران پیشین در معاونت امور دام سابق داشته باشم و گواهی می دهم که از زنده یاد "حاج مهرعلی" به جز تلاش شبانه روزی، صداقت، پاکدستی، خدمت بی منت، مقبول بودن شخصیت و کاریزمای ایشان بین تولیدکنندگان و پرورش دهندگان گوسفند استان، اخلاق نیکو، امانتداری، حُسن رفتار و خستگی ناپذیری هرگز به جز خاطره‌هایی چنین ماندگار نداشته و ضمن طلب مغفرت الهی برای ایشان، چه زیبا و کار بسیار ارزشمندی در کتاب تک نگاری حاجی آباد لک ها روستایی در قنوات کنونی قم صورت پذیرفت که ستون اصلی کتاب فوق خاطرات نوستالژیک ایشان است که یک میراث معنوی گرانسنگ خاطرات به زیور طبع آراسته شده و یک کار زیبا و مانای فرهنگی و تاریخی محسوب می شود.»/ ۶۷۹
علیرضا کیهان‌پور
دسترسی سریع
بخش های مفید
راه های ارتباطی
