رفتار «رها» (Reha Behavior) ؛ بحران "عزت نفس" برآمده از "خودشیفتگی ها"

فاخته- ظهور رفتار «رها» در  برخی مدیران به معنای بی‌توجهی و عدم پاسخگویی به ارتباطات انسانی و حرفه‌ای، به‌ویژه در موقعیت‌های حساس مانند تبریک، تجدید پیمان یا تعاملات کلیدی است. 
این رفتار نه فقط یک نقص ارتباطی، بلکه نشانه‌ای از "بحران‌های عمیق روانی و شخصیتی" است که اغلب ریشه در ترکیب "بحران عزت نفس و خودشیفتگی" با غرور کاذب دارد (Smith & Johnson, 2020).

تعریف رفتار «رها» در مدیریت

رفتار "رها" به حالتی گفته می‌شود که مدیر یا مسئول به دلایل مختلف، از برقراری ارتباط موثر، "پاسخگویی به پیام‌ها و احترام متقابل خودداری" می‌کند. 
این رفتار می‌تواند شامل نادیده گرفتن پیام‌های تبریک، عدم پاسخ به درخواست‌ها و بی‌اعتنایی نسبت به محبت و تلاش‌های دیگران باشد (Brown, 2018). 
در نهایت، این رفتار باعث قطع یا تضعیف کانال‌های ارتباطی و کاهش اثربخشی مدیریتی می‌شود.

بحران عزت نفس در مدیران

عزت نفس پایین در مدیران، معمولاً باعث اضطراب، ترس از قضاوت و فرار از موقعیت‌های تعاملی می‌شود (Rogers, 2019). فرد با عزت نفس آسیب‌دیده ممکن است از پاسخگویی به پیام‌ها و تعامل با دیگران اجتناب کند تا ضعف خود را پنهان کند. 
این حالت نه تنها موجب سردی روابط می‌شود بلکه اعتماد تیم را نیز تخریب می‌کند.

مثال
در یک شرکت فناوری، مدیر پروژه‌ای که تازه به این سِمَت منصوب شده بود، از پاسخگویی به پیام‌های تبریک افراد ذیربط خودداری می‌کرد و از شرکت در جلسات غیررسمی اجتناب می‌کرد.
 تحلیل روانشناسی نشانگر این دیدگاه علمی است که وی به دلیل عدم اطمینان به توانمندی‌های خود و ترس از قضاوت دیگران، رفتار رها را اتخاذ کرده است.

 خودشیفتگی و غرور کاذب

در نقطه مقابل، خودشیفتگی و غرور کاذب باعث می‌شود مدیران احساس برتری کنند و دیگران را کم‌اهمیت بدانند (Kernberg, 2016). این افراد پاسخگویی را نشانه ضعف می‌پندارند و به عمد ارتباط را قطع یا بی‌توجه می‌کنند.
 این رفتار باعث می‌شود که آنها در مقابل نیازهای تیم و سازمان غافل بمانند و در نهایت، اعتبار و کارایی خود را از دست بدهند.

مثال
در یک سازمان دولتی، مدیر ارشدی به دلیل احساس برتری نسبت به زیرمجموعه خود، پیام‌های تبریک و ارتباطات معمول را نادیده می‌گرفت. این رفتار وی باعث ایجاد نارضایتی گسترده و کاهش همکاری در تیم کاری شد که  در  نهایت منجر به تعویض وی  خواهد شد که در گذشته های دور و نزدیک تجربه  و مصداق عملی آن رخ نموده است.

 تعامل بین بحران عزت نفس و خودشیفتگی

این دو ویژگی در نگاه اول متضاد به نظر می‌رسند، اما در واقع می‌توانند همزمان در یک فرد حضور داشته باشند (Millon, 2018). برخی مدیران به دلیل ترس و عدم اطمینان درونی (عزت نفس پایین)، خود را پشت نقابی از غرور و خودشیفتگی پنهان می‌کنند. 
این ترکیب، رفتاری موسوم به «رها» را شکل می‌دهد که در آن فرد از تعامل و پاسخگویی واقعی طفره می‌رود و در عین حال خود را برتر و بی‌نیاز جلوه می‌دهد.

پیامدهای رفتار رها در سازمان ها و...

کاهش اعتماد و تعهد کارکنان (Robbins & Judge, 2017)

تضعیف فرهنگ سازمانی مبتنی بر همکاری و احترام

افزایش تنش‌ها و سوء تفاهم‌ها

کاهش انگیزه و بهره‌وری تیم کاری

فرسودگی شغلی و ترک سازمان توسط کارکنان کلیدی

راهکارهای مقابله با رفتار "رها"

آموزش مهارت‌های هوش هیجانی و ارتباطی به مدیران (Goleman, 1995)

ایجاد فضای امن برای بازخورد و گفت‌وگوی صادقانه

تقویت عزت نفس سالم از طریق حمایت و موفقیت‌های کوچک

مداخلات روانشناختی در صورت نیاز

تشویق به فرهنگ پاسخگویی و احترام متقابل در سازمان

درد اصلی عدم فرهنگ سازی اخلاقی

رفتار «رها» در مدیریت، محصول بحران عزت نفس و خودشیفتگی همراه با غرور کاذب است که می‌تواند به شدت به کارایی و سلامت سازمان ها آسیب برساند.
 شناخت این رفتار و عوامل زمینه‌ای آن و همچنین اتخاذ راهکارهای مناسب، کلید بازسازی روابط، افزایش اعتماد و بهبود فضای کاری است.
«لطفا فقط ۳۰ ثانیه و نه بیشتر! در آیینه "وجدان کاری" خود "نیم نگاهی" داشته باشیم که مشاهده  شود چه ارزشی داشت! این "دو روز جهان گذرا" که کجا بودیم، الان چکار می کنیم و با گذشت زمان کجا خواهیم بود؟ و...ناگهان چقدر زود دیر می شود.»/۶۷۴

         علیرضا  کیهان‌ پور 

منابع:

Brown, L. (2018). Communication Breakdown in Organizations. New York: Routledge.

Goleman, D. (1995). Emotional Intelligence. New York: Bantam Books.

Kernberg, O. (2016). Narcissistic Personality Disorder. Washington: American Psychiatric Publishing.

Millon, T. (2018). *Personality Disorders in Modern Life