"امنیت غذایی" با تکیه بر نقش راهبردی "فناوری پهپادها" برای مدیریت و "مقابله هوشمند" در زمان هجوم "ملخ ها"...

فاخته- این پدیده موجب خسارات گسترده به محصولات کشاورزی، فضای سبز و اقتصاد کشاورزی می‌شود. مقابله موثر با این بحران نیازمند رویکردی چندجانبه، علمی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند پهپادها است که می‌توانند به شکل چشمگیری دقت و سرعت مدیریت کنترل و غلبه بر این بحران را در کمترین زمان ممکن افزایش دهند.

<<به بهانه اخبار منتشر شده رسمی اخیر در چهارم خرداد سال ۱۴۰۴ مبنی بر هجوم ملخ ها به مرکز استان لرستان در شهر خرم آباد و نگرانی شهروندان عزیز این استان نسبت به نگارش این یادداشت اهتمام شد که امید است با تاکید بر "نقش خطیر اطلاع رسانی و فرهنگ سازی به سهم ناچیز خود" در این راستا بکوشیم که از نگرانی و دل آشوبی فزاینده احتمالی برای هموطنان عزیز کاسته  تا موجب جلب رضای خداوند متعال و آرامش همه بندگان یگانه پروردگار عالم هستی شود.>>.

 شناخت هجوم ملخ‌ها و چرخه زیستی آنها

ملخ‌ها، "حشراتی از خانواده Acrididae"، در شرایط عادی به صورت انفرادی فعالیت می‌کنند اما تحت تأثیر عوامل محیطی مانند افزایش رطوبت، بارندگی مناسب و کاهش شکارچیان طبیعی، رفتار جمعی و مهاجرتی از خود نشان می‌دهند. این مهاجرت‌ها معمولاً به صورت دسته‌های بزرگ و با هدف یافتن منابع غذایی جدید صورت می‌گیرند. ملخ‌های مهاجر قادرند "روزانه تا ۱۵۰ کیلومتر" را طی مسیر کنند و این حشره در "هجوم‌های بی رحمانه میلیونی" خود که در طلب دست یافتن غریزی به تامین منابع غذایی مورد نیاز خود است، متاسفانه خسارات وسیعی به کشاورزی وارد می‌سازند.

 چرخه زندگی و شرایط افزایش جمعیت

چرخه زندگی ملخ‌ها شامل مراحل تخم، نوبت‌های لاروی (نیم‌بالغ) و حشره بالغ است. شرایط اقلیمی مناسب شامل دمای بین ۲۰ تا ۳۵ درجه سانتی‌گراد و رطوبت نسبی بالا، رشد سریع و تولید مثل گسترده آنها را فراهم می‌کند. تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های انسانی می‌توانند به افزایش ناگهانی جمعیت ملخ‌ها کمک کنند.

 پیامدهای هجوم ملخ‌ها بر امنیت غذایی و زیست‌بوم

خسارت‌های اقتصادی و کشاورزی

نابودی بیش از ۸۰ درصد محصولات زراعی شامل غلات، حبوبات، سبزیجات و باغات میوه

کاهش شدید درآمد کشاورزان و افزایش هزینه‌های مبارزه

تهدید امنیت غذایی به دلیل کمبود مواد غذایی اساسی و افزایش قیمت‌ها

 اثرات زیست‌محیطی و اجتماعی

تخریب فضای سبز شهری و روستایی، کاهش تنوع زیستی و تعادل اکوسیستم

افزایش انتشار گرد و غبار و ایجاد مشکلات تنفسی برای انسان‌ها

بروز نگرانی‌های روانی و اجتماعی در میان جوامع متاثر

 تأثیرات بر دام و طیور و سلامت انسان

اگرچه ملخ‌ها به طور مستقیم تهدید جدی برای دام و طیور نیستند، اما مصرف محصولات آلوده به سموم ضدملخ توسط آنها می‌تواند سلامت دام را تهدید کند. همچنین تماس مستقیم انسان‌ها با ملخ‌ها و سموم، خطرات مسمومیت و حساسیت‌های پوستی و تنفسی را افزایش می‌دهد.

 روش‌های مقابله با هجوم ملخ‌ها

روش‌های سُنتی و متداول

سم‌پاشی زمینی با استفاده از سموم شیمیایی

جمع‌آوری مکانیکی، استفاده از تله‌های نوری و تخریب لانه‌ها

آموزش و افزایش آگاهی کشاورزان

 فناوری‌های نوین در مدیریت و کنترل هجوم ملخ‌ها

استفاده از عوامل زیستی شامل قارچ‌ها و باکتری‌های اختصاصی ملخ‌ها

سامانه های پایش هوشمند و هشدار زودهنگام

فناوری پهپادها برای نظارت و سَم‌پاشی دقیق و هدفمند

پهپادها در مدیریت کنترل هجوم و طغیان ملخ‌ها

تاریخچه و روند جهانی استفاده از پهپادها

از اواخر دهه ۲۰۱۰، کشورهای پیشرو در کشاورزی مدرن مانند استرالیا، چین، هند و امارات، از پهپادها برای کنترل آفات و به ویژه ملخ‌ها بهره گرفته‌اند. این فناوری با کاهش مصرف سموم و افزایش دقت عملیات، به طور چشمگیری کارایی مبارزه را ارتقاء داده است.

 عملکرد و قابلیت‌های پهپادها

نظارت هوشمند: با نصب دوربین‌های مادون قرمز، چند طیفی و حرارتی، پهپادها می‌توانند تجمعات ملخ‌ها را در مراحل اولیه شناسایی کنند.

سَم‌پاشی هدفمند: برنامه‌ریزی مسیر پرواز و تنظیم دقیق میزان سم مصرفی باعث می‌شود عملیات به صورت بهینه انجام شود و از آلودگی بی‌رویه محیط زیست جلوگیری شود.

کاهش ریسک سلامت: اپراتورها از تماس مستقیم با سموم محافظت می‌شوند.

کارایی زمانی و اقتصادی: کاهش زمان و هزینه‌های مقابله با ملخ‌ها نسبت به روش‌های سُنتی.

 چالش‌های به‌کارگیری پهپادها در ایران

محدودیت مالی و عدم دسترسی گسترده به تجهیزات پیشرفته

کمبود متخصصان آموزش‌دیده در زمینه پهپادهای کشاورزی

فقدان زیرساخت‌های قانونی و تنظیم‌گری مربوط به پهپادها

شرایط جوی نامساعد و مشکلات فنی در مناطق مختلف ایران

 مدیریت جامع و راهکارهای عملی مقابله 

همکاری بین‌دستگاهی و نهادها

سازمان‌های جهاد کشاورزی، محیط زیست، بهداشت ، فناوری اطلاعات و مردم نهاد((سَمَن ها) باید برنامه‌های مشترک و هماهنگ داشته باشند.

شهرداری‌ها و سازمان‌های محلی موظف به حفظ فضای سبز  و اطلاع‌رسانی سریع به مردم.

مشارکت فعال کشاورزان، جوامع محلی و مراکز تحقیقاتی در برنامه‌ریزی و اجرای عملیات مبارزه.

 آموزش، اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی بَر خط و غیر بَرخط

برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی و عمومی درباره شناخت ملخ‌ها، روش‌های مقابله و استفاده از فناوری‌های نوین برای همه اقشار مرتبط.

 توسعه تحقیقات و فناوری

سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های زیستی، توسعه سموم کم‌ضرر و عوامل بیولوژیک، و بهبود سطح فناوری پهپادها برای افزایش بهره‌وری و کاهش اثرات زیست‌محیطی.

چشم‌انداز آینده و توصیه‌های کلیدی

ایجاد سامانه ملی پایش و مدیریت هجوم ملخ‌ها با استفاده از فناوری‌های نوین

تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی برای مدیریت مهاجرت ملخ‌ها

ترویج کشاورزی پایدار و حفاظت از شکارچیان طبیعی ملخ

توسعه زیرساخت‌های قانونی و آموزش اپراتورهای پهپاد

افزایش بودجه و سرمایه‌گذاری و تأمین اعتبار مورد نیاز برای بکار گیری منابع انسانی متخصص با باز تولید چارت تشکیلاتی نوین همگام و همسو با فناوری های روز، تحقیقات ، پژوهش،  تهیه، تدارک و خرید تجهیزات مدرن، در راستای   حمایت و پشتیبانی جامع  از "سازمان حفظ نباتات کشور"...

سخن پایانی

هجوم ملخ‌ها تهدیدی جدی و چند وجهی برای امنیت غذایی و محیط زیست است که نمی‌توان با روش‌های سُنتی به تنهایی آن را مدیریت کرد. 
استفاده هوشمندانه و گسترده از فناوری پهپادها به همراه راهکارهای زیستی، شیمیایی کنترل شده و مدیریت جامع، بهترین راهکار برای مقابله با این بحران است. تنها با همکاری همگانی و سرمایه‌گذاری علمی و فنی می‌توان خسارات را به حداقل رساند و امنیت غذایی جامعه را تضمین کرد. 

«فراموش نکنیم وبه یاد داشته باشیم استفاده از فناوری های مدرن پهپادها  و عدم استفاده سُنتی توسط حضور انسانی به هنگام مبارزه با آفات و طغیان ملخ ها؛ "شاید دیگر موجب تکدّر نازک خیالی ، شخصیت و روحیه  حساس شاعر معاصر مرحوم " استاد سهراب سپهری همکار اسبق عزیزمان" که یکم اردیبهشت سال ۱۳۵۹ در "بیمارستان پارس واقع در بلوار کشاورز تهران" جان به جان آفرین تسلیم نمود نگردد که در دهه ۴۰ با اندوه و رنجدیدگی خاطرِ بی آلایشِ و خاصِ خود و  به دلیل مبارزه با آفت های گیاهی و به ویژه ملخ ها از "اداره مبارزه با آفات و حفظ نباتات وزارت کشاورزی وقت" استعفاء نمود و "عطایش را به لقایش" بخشید! تا در دنیای شعر، نقاشی و نویسندگی با طی طریق رستگاری به آرامش رسید و حقوق ماهانه بخور و نمیر اداری خود را سه طلاقه نمود تا دیگر دغدغه "پشت هیچستان" را نداشته باشد!. نام و یادشان همیشه روزگار، گرامی و روحشان شاد باد.»/ 669

                             علیرضا کیهان پور

منابع:

Food and Agriculture Organization (FAO). Desert Locust Information Service.

Cressman, K. (2013). Desert Locust Guidelines. FAO Plant Production and Protection Paper 217.

Zhang, L., et al. (2020). Use of drones for precision agriculture: A review. Remote Sensing.

گزارش‌های وزارت جهاد کشاورزی  (۱۴۰۲).

 مجموعه مقالات پژوهشی در زمینه کاربرد فناوری پهپادها در کنترل آفات(۱۴۰۳).