نمادگرایی فیلم "گاو" منتخب بهترین فیلم سینمایی ایران؛ دارایی، هویت مسخ شده یا از دست دادن خود؟!

فاخته- اصلا دست خودمان نیست این عشق به روستا و روستاییان و دام های داشتی آنان و نمی شود بی تفاوت بود ضرباهنگ زندگی یک روستایی با آن صفای اعتقادی و اصول ارزش های اخلاقی که گاهی یک جفت مرغ و خروس بومی، یک میش سود ده، یک گاو شیرده ، یک گوساله داشتی و پرواری شاید همه سرمایه اش باشد و همه ما دلداده های بخش کشاورزی، دامداری، مرغداری، مزارع تولیدی‌ گوناگون با ادای احترام مجدد به ویژه خدمت روستاییان و عشایر شریف و سختکوش کشورمان  موظف هستیم که یار، یاور و مراقب همه جانبه آنان باشیم و زبان "هنر و قلم" یادگاری جاوید بر این گنبد دَوّار است که با یک بک گراند به "۵۵ سالگی فیلم  ارزشمند گاو" که منتخب فیلمسازان کهنه کار و منتقدان صنعت سینمای ایران و جهان از نکته نظر بهترین فیلم سینمای ایران تاکنون بوده است  از دیدگاه صرفا یادآوری خاطره آن در شب و روزهای تیره و خاکستری دوران اصلاحات ارضی حکومت پیشین در دهه ۱۳۴۰ "همه با هم" نقبی به دهلیز تاریخ بزنیم که تایید شود هنر این مرز و بوم برای پرداختن به امور روستا، روستاییان ، دام سنگین ؛ سبک ، طیور، منابع آب ، خاک ‌، زراعت ، باغبانی و سایر فعالیت های  تلفیقی، ترکیبی مزرعه 
 برپایه "اقتصاد روستایی" هرگز کم‌فروشی نکرده و هنوز زنده و باطراوت ،طی مسیر خداپسندانه خود را شتابان به سرانجام نیکو خواهد رساند.
فیلم "گاو" ساخته" مرحوم داریوش مهرجویی" ، یکی از برجسته‌ترین آثار سینمای ایران است که در سال ۱۳۴۸ به نمایش درآمد و از آن زمان تاکنون همچنان به عنوان یکی از شاهکارهای تاریخ سینمای ایران شناخته می‌شود. این فیلم با تحلیل عمیق از بحران هویت فردی و تأثیرات آن بر زندگی انسان‌ها، درک جدیدی از رنج و جستجوی انسان در دنیای مدرن را به تصویر می‌کشد. در ادامه به تحلیل و بررسی جنبه‌های احساسی و فلسفی این فیلم می‌پردازیم و تأثیر آن را بر سینمای ایران و مخاطبانش  با هم مرور می‌کنیم.

فیلم "گاو" داستان مردی به نام "مشدی حسن" است که گاو خود را که تنها دارایی و سرمایه اوست، از دست می‌دهد. از این رو، او دچار بحران هویت می‌شود و به طور ناخودآگاه خود را به جای گاو تصور می‌کند. این تغییر هویت به یکی از ویژگی‌های برجسته فیلم تبدیل می‌شود که به شکلی نمادین بحران هویتی انسان‌ها در جامعه‌ای مبتنی بر مادیات را به نمایش می‌گذارد. به عبارتی، از دست دادن دارایی‌های مادی در دنیای امروز می‌تواند منجر به از دست دادن هویت فردی نیز شود.

در فیلم "گاو"  از نمادها و استعاره‌های پیچیده‌ای استفاده شده است که ابعاد مختلف فیلم را بازتاب می‌دهند. گاو، به عنوان نماد دارایی مادی و هویت اجتماعی، نقش محوری در داستان دارد. از دست دادن گاو نه تنها بحران مالی بلکه بحران هویت را برای شخصیت اصلی به همراه دارد. این نماد به نقد جامعه‌ای می‌پردازد که هویت افراد را بر اساس دارایی‌های مادی می‌سازد و نه بر اساس ویژگی‌های انسانی.

یکی از برجسته‌ترین موضوعات فیلم "گاو" بحران هویت است. مشدی حسن با از دست دادن گاو خود، دیگر نمی‌تواند خود را درک کند و به شکل عجیبی خود را به عنوان گاو تصور می‌کند. این بحران هویت، از نظر روانشناسی، به بررسی شکاف‌های ذهنی و درونی انسان‌ها می‌پردازد که ممکن است در شرایط بحرانی ظاهر شوند. کارگردان با دقتی خاص، این بحران روانی را به تصویر می‌کشد و احساسات پیچیده شخصیت‌ها را به بهترین نحو ممکن نمایش می‌دهد.

بازی  زنده یاد"عزت‌الله انتظامی در نقش مشدی حسن" یکی از نقاط قوت فیلم است. او با درک عمیق از شخصیت خود، احساسات و بحران‌های درونی مشدی حسن را به بهترین شکل ممکن به نمایش می‌گذارد. اجرای او نه تنها باورپذیر است بلکه در بسیاری از لحظات فیلم، باعث می‌شود بیننده احساساتی چون ترس، اندوه، و بی‌پناهی را به طور واقعی تجربه کند. این بازی هنری سبب می‌شود که "گاو" به یکی از آثار ماندگار در تاریخ سینمای ایران تبدیل شود.

"گاو" علاوه بر تحلیل فردی، به نقد جامعه نیز می‌پردازد. 
روند و ساختار فیلم به شیوه‌ای دقیق نشان می‌دهد که جامعه چگونه به افراد به چشم دارایی‌ها و مادیات نگاه می‌کند و چه تاثیری بر هویت و روان فرد می‌گذارد. در فیلم، ما شاهد روابط پیچیده بین شخصیت‌ها و جامعه‌ای هستیم که بر اساس قدرت و دارایی‌های اقتصادی افراد را می‌سنجد، نه بر اساس ویژگی‌های انسانی و اخلاقی آنان.

فیلم "گاو" به عنوان یک اثر هنری، نشان می‌دهد که سینما چگونه می‌تواند احساسات و تفکرات پیچیده انسانی را به شکلی تأثیرگذار و قابل لمس به مخاطب منتقل کند.

مهرجویی با استفاده از تصاویر، صداها و ریتم فیلم، به زیبایی بحران‌های روانی شخصیت‌ها را به تصویر می‌کشد و احساسات تماشاگر را درگیر می‌کند و قدرت  جادویی سینما در نمایش جهان درونی انسان‌ها در این فیلم به اوج خود می‌رسد.

فیلم "گاو" فراتر از یک اثر سینمایی است. این فیلم به‌طور مستقیم بر روی جامعه ایرانی و تفکرات فرهنگی آن زمان تأثیر گذاشت. به نوعی می‌توان گفت که "گاو" تبدیل به یک آینه‌ شد که در آن جامعه ایران به خود نگاه کرد و به هویت مادی‌گرای خود وا کنش نشان داد. 
این فیلم به طور غیرمستقیم جامعه را به بازاندیشی در مورد ارزش‌ها و تعلقات مادی خود دعوت می‌کند.

موسیقی فیلم "گاو" و استفاده از صدا در ایجاد فضاسازی و تشدید احساسات، نقش ویژه‌ای دارد. 
آهنگ‌های فیلم به خوبی با داستان و جوّ روانی فیلم هماهنگ است و به انتقال پیام‌های زیر پوستی و متنی کمک می‌کند. این جنبه از فیلم به طور خاص به احساسات و بحران‌های روانی شخصیت‌ها عمق می‌بخشد و با ایجاد تنش‌های صوتی، فضای فیلم را غنی‌تر می‌کند.

شخصیت "مشدی حسن" با پیچیدگی‌های روانشناختی زیادی همراه است. این پیچیدگی‌ها نشان‌دهنده عواقب فقدان هویت در انسان‌ها و واکنش‌های آنها در برابر بحران‌های زندگی است. مهرجویی با دقت در ایجاد این شخصیت، به بررسی عمیق روابط انسان و جامعه، درون‌گرایی و تغییرات روانی فردی پرداخته است. شخصیت مشدی حسن به نوعی نماینده انسان‌های ساده‌دلی است که در دنیای پیچیده و مدرن به تردید و ناامیدی دچار می‌شوند.

پایان فیلم "گاو" در عین تلخی، نوعی فهم از واقعیت و پذیرش زندگی است. فیلم به هیچ وجه پایان خوشی ندارد، بلکه به بیننده می‌گوید که انسان‌ها نمی‌توانند از تمامی بحران‌های زندگی فرار کنند و باید با آنها مواجه شوند. اما این پذیرش واقعیت و مواجهه با سختی‌ها، به نوعی چرخه‌ای از زندگی است که انسان‌ها باید از آن عبور کنند. در نهایت، "گاو" با شکوهی خاص، بیانگر بحران‌های درونی و اجتماعی انسان‌هاست و از آنجایی که موضوعاتی چون هویت، دارایی، و روابط انسانی را به چالش می‌کشد، هنوز هم از اثرگذارترین فیلم‌های سینمای ایران محسوب می‌شود و می توان گفت که صدای گمشده انسان در جهان مادی‌گرایانه است  و  جایی برای بازاندیشی اجتماعی ؛ پذیرش زندگی و هویت از دست رفته خود محسوب می شود!./ 640
     

 علیرضا کیهان پور

*  خلاصه مشخصات فیلم:
کارگردان: داریوش مهرجویی
 تهیه‌کننده: داریوش مهرجویی فیلمنامه‌نویس : 
دکترغلامحسین ساعدی
داریوش مهرجویی 
بازیگران : 
عزت‌الله انتظامی
علی نصیریان
جعفر والی
جمشید مشایخی 
عصمت صفوی
مهین شهابی
پرویز فنی‌زاده
خسرو شجاع‌زاده
محمود دولت‌آبادی
شکوه نجم‌آبادی
عزت‌الله رمضانی‌فر
فیروز بهجت‌محمدی 
موسیقی: هرمز فرهت 
فیلمبردار:فریدون قوانلو 
تدوین‌گر:زری خلج 
توزیع‌کننده:استودیو میثاقیه
تاریخ‌ نمایش:
یکم بهمن ۱۳۴۸

مدت زمان:
۱۰۵ دقیقه
 کشور: ایران
 زبان : فارسی
 هزینهٔ ساخت فیلم : ۱۴۵ هزار تومان 
فروش گیشه :۱۸۰ هزار تومان