پرواز "سبزینه" ؛ "طلایه دارانی" که ایران را ساختند...به یاد شادروان استاد " دکتر کریم ساعی" در هفته منابع طبیعی

فاخته-وی که با کاشتن درخت و پاسداشت علمی طبیعت سبز در حفظ و حفاظت از جنگل درایران معاصر همتا نداشت و گویی که قرعه زندگی در سبزه زار کشور به نامش گره خورده بود در چهارم دی‌ سال ۱۳۳۱ و اوج شکوفایی و بالندگی درسانحه سقوط هواپیمای شیراز به تهران و در "پرواز سبزینه" در آغوش آسمان به آرامش رسید و اینک به بهانه گرامیداشت هفته منابع طبیعی یاد مجددی از این طلایه دار طبیعت دست‌ ساز کشور نموده که امید است در آستان مهرورزی خداوند هستی بخش مقبول افتد و با یادآوری  مجدد خاطره مانای ایشان برای شادی روح و تعالی درجات معنوی خدمتگزاران ایران، قدم و قلمی هرچند کوچک  بر جریده عالم ثبت شده باشد.

"زنده یاد استاد دکتر کریم ساعی"  (۱۲۸۹ متولد مشهد مقدس – درگذشته چهارم دی ۱۳۳۱ تهران) بنیان‌گذار علوم منابع طبیعی در ایران، مؤسس رشته جنگلداری در ایران، پایه‌گذار سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری ایران و بانی ساخت بوستان سا عی و کاشت درختان خیابان ولیعصر(عج) کلانشهر  تهران بود. 
ایشان نخستین کسی بود که برای جنگل‌کاری و توسعه فضای سبز تهران نقش مثبتی ایفا کرد.
 کریم ساعی در سال ۱۳۳۱ هنگام بازگشت از شیراز به تهران در اثر سانحه سقوط هواپیما جاودانه شد.
کریم ساعی در سال ۱۲۸۹ در مشهد مقدس به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در زادگاهش به پایان رساند و وارد مدرسه عالی فلاحت دانشگاه تهران واقع درشهر کرج شد و در سال ۱۳۱۰  با درجه مهندسی دانش آموخته شد.

در فاصله سال‌های ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۳ که محصلین ایرانی به خارج کشور اعزام می‌شدند، کریم ساعی نیز با مشخصات فردی «میرزا کریم‌خان ساعی، فرزند مرحوم علی‌اکبرخان، متولد ۱۲۸۹، نمره و محل صدور هویت ۲۱۵۰۵ - مشهد، معدل کل نمرات ۵/۲۲۸» با قبولی در چهارمین دوره اعزام محصلین به خارج از کشور برای مدت دو سال به  شهر مونپلیه  و در انستیتو اگرونومیک فرانسه رفت و با درجه ممتاز دانش آموخته شد.

به دلیل موفقیت‌های پی‌درپی در همان سال‌های تحصیل در فرانسه مجله روودوبوآ (به فرانسوی: Revue de bois) با چاپ عکس و زندگینامه‌اش، او را یکی از نوابغ و نوادر علمی معرفی کرد.

پس از آن ساعی به ایالات متحده اعزام شد و در سال ۱۳۱۶ فوق لیسانس خود در رشته آمار جنگل از دانشگاه برکلی کالیفرنیا گرفت.

پس از بازگشت به ایران در همان سال به خدمت اداره کل کشاورزی درآمد و نخستین تشکیلات جنگلبانی ایران را در واحدی به نام دایره جنگل با یک کارمند و یک میز و دو صندلی در اداره کل فلاحت پیشین تأسیس کرد.
 در سال ۱۳۱۷ ریاست دایره جنگل را به عهده گرفت و پس از آن موفق شد اداره جنگلبانی را در سال ۱۳۱۹  بنیان گذارد. اما به همین‌جا بسنده نکرد و گزارشی مبنی بر لزوم ایجاد تشکیلات جنگلبانی نوشت و آن را به وسیله شخصی به نام "رام که رئیس کل وقت کشاورزی بود" به اطلاع رضاشاه پهلوی رساند. در نیمه دوم سال ۱۳۲۰ اداره کل کشاورزی به وزارت کشاورزی و در سال ۱۳۲۱ اداره جنگلبانی به اداره کل جنگل‌ها تبدیل شد و سازمان منطقه‌ای جنگل‌بانی در گیلان، تنکابن، مازندران و گرگان زیر نظر روسای ادارات کشاورزی شروع به کار کرد.

در همان سال با همراهی جمعی از همکاران و یارانش، قوانین و مقررات جنگل را تدوین کرده و آن را به تصویب مجلس آن زمان رساندند.

«ریاست وی بر اداره جنگلبانی دوام چندانی نداشت، زیرا سوء استفاده‌کنندگان و غارتگران منابع طبیعی که از تدوین مقررات و قانون جنگل ناخشنود بودند وی را با تشکیل پرونده‌ای روانه دیوان کیفری و از کار برکنار کردند.»

در سال ۱۳۲۱  به پیشنهاد ایشان و پشتیبانی "احمدحسین عدل رئیس وقت دانشکده کشاورزی کرج"، رشته جنگل را بنیان گذاشت و خود او به عنوان مدرس مشغول به تدریس این رشته در دانشگاه تهران شد. 
از سال ۱۳۲۴ پس از انتقال دانشکده کشاورزی از وزارت فلاحت پیشین به دانشگاه تهران، رشته جنگل توسعه بیشتری پیدا کرد.

او در سال ۱۳۲۵ در شورای دانشکده کشاورزی به همراه دکتر تقی بهرامی و  مهندس منصور عطائی عضویت یافت و با عنوان استاد جنگل و مراتع به آموزش دانشجویان پرداخت. 
در آن سال اعضای هیئت علمی دانشکده کشاورزی بیست و هفت نفر بودند که در سال ۱۳۵۵ به ۱۲۳ نفر رسید.

سرانجام در روز پنجشنبه چهارم دی سال ۱۳۳۱ مرحوم استاد کریم ساعی در راه بازگشت از یک مأموریت پژوهشی از شیراز به تهران در اثر سانحه سقوط هواپیمای DC 3 ایران نزدیک فرودگاه مهرآباد جان خود را از دست داد.
 در این سانحه بیست و چهار تن از سرنشینان هواپیما کشته شدند. این خبر را روزنامه کیهان در صفحه اول خود چاپ کرد. روزنامه اطلاعات نیز این حادثه را بزرگ‌ترین سانحه تاثرآور هواپیمایی در ایران نامید و در صفحه هفت خود پس از شرح مختصری از زندگی و خدمات کریم ساعی نوشت: تشییع جنازه شادروان مهندس کریم ساعی فردا، یکشنبه هفت دی ۱۳۳۱ ساعت نه صبح از مسجد مجد تا چهارراه کنونی حضرت ولیعصر(عج) تهران بر روی دوش و از آن جا با اتوبوس تا دانشکده کشاورزی کرج خواهد بود. بنا بر وصیت استاد دکتر کریم ساعی وی را در دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران در کرج  به خاک سپردند.

«فراموش نکنیم روستائیان ،  برخی از عشایر و دامداران سنتی سبک و سنگین "جنگل نشین" به ویژه در استان های  کشور مانند گیلان، گلستان، مازندران، لرستان ، خراسان شمالی و... به همراه ماکیان، مرغ و خروس های بومی و همچنین  اسب، قاطر و سگ های نگهبان گلِه نیز شاید با اطلاع و یا بی اطلاع از میراث کهن دکتر کریم ساعی هم اینک طبق قوانین مصوب و زمان کوچ بهره مند می باشند.نام و یاد روانشاد استاد کریم ساعی مسافر هوایی خط سبزینه پرواز در آسمان و همکاران و یاران ایشان گرامی باد. اما "همه با هم" زمزمه کنیم که : <<جنگلبان را صدا کن، شاید سروی (کاجی) افتاده باشد»... !.»/۶۰۳

         علیرضا کیهان پور

*مرجع :  مقاله فصلنامه نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی ایران؛ سال نخست، شماره یک، پاییز۱۳۸۲ "تالیف  علیرضا کیهان پور سردبیر و مدیر اجرایی وقت مجله فوق" با شمارگان "۵۰ هزار جلد" ؛ با گستره پخش سراسر کشور.