تحلیل و بررسی صنایع کنسرو سازی ؛ ماهی تُون چالش‌ها، فرصت‌ها و آینده‌ای پایدار؛ بخش نخست

دوازدهم اردیبهشت ماه "روز جهانی تُون ماهیان" است و به همین مناسبت، نگارنده نگاهی چکیده پیرامون این مناسبت جهانی و تعمیم آن به  چالش ها، راهکار ها و آئینه موضوعات صنعت کنسرو این ماهی ارزشمند را با دیدگاه تحلیلی و کارشناسی مدّ نظر قرار داده است.

صنعت کنسرو سازی ماهی تُون یکی از صنایع کلیدی و سودآور در سطح جهانی است که در بخش مواد غذایی با تولید محصولاتی با ارزش غذایی بالا و ماندگاری طولانی‌مدت، به تأمین نیازهای بازار جهانی کمک می‌کند. این صنعت با فرآیندهای پیچیده‌ای از جمله صید، فرآوری، بسته‌بندی و توزیع همراه است و در عین حال با چالش‌های مختلفی از جمله مسائل زیست‌محیطی، رقابت جهانی و نیاز به نوآوری مواجه است. اینک به بررسی دقیق این فرآیندها، چالش‌ها و فرصت‌های موجود در این صنعت پرداخته می‌شود و همچنین تأثیرات اقتصادی و اجتماعی آن در سطح جهانی بررسی خواهد شد.

ماهی تُون یکی از پرطرفدارترین ماهی‌ها در سبد غذایی جهانی است و کنسروهای تولیدی آن به دلیل مزایای تغذیه‌ای، طعم دلپذیر و قیمت مقرون‌به‌صرفه، در بسیاری از کشورها محبوبیت دارند. این صنعت، با توجه به تنوع و مقیاس تولید جهانی خود، دارای اهمیت اقتصادی و تجاری فراوانی است. فرآیند کنسرو سازی ماهی تُون به‌ویژه در کشورهایی با دسترسی به منابع دریایی گسترده، نظیر تایلند، اندونزی و فیلیپین، از رونق ویژه‌ای برخوردار است. با این حال، مسائل مرتبط با پایداری، رقابت و کیفیت تولید همچنان از بزرگ‌ترین چالش‌های این صنعت محسوب می‌شوند.

فرآیند تولید کنسرو ماهی تُون
صید و حمل‌ونقل
فرآیند تولید کنسرو ماهی تون با صید ماهی از دریا آغاز می‌شود. کشتی‌های صیادی با استفاده از تکنیک‌های مدرن به صید ماهی‌های تون می‌پردازند و پس از صید، ماهی‌ها به سرعت به کارخانه‌های فرآوری منتقل می‌شوند. زمان‌بندی دقیق در این مرحله برای حفظ کیفیت ماهی و جلوگیری از فساد آن بسیار حیاتی است.

آماده‌سازی و فرآوری
در این مرحله، ماهی‌های تون به دقت شسته، تمیز و آماده فرآوری می‌شوند. این فرآیند شامل حذف بخش‌های غیرقابل مصرف و تقسیم ماهی به قطعات مناسب برای بسته‌بندی است. از مواد افزودنی مانند روغن، آب‌نمک، یا سُس برای حفظ طعم و طول عمر محصول استفاده می‌شود.

پاستوریزاسیون و بسته‌بندی
پس از فرآیند آماده‌سازی، ماهی‌ها درون قوطی‌های فلزی قرار می‌گیرند و فرآیند پاستوریزاسیون برای از بین بردن باکتری‌ها و میکروب‌ها انجام می‌شود. این مرحله مهم به حفظ کیفیت محصول در طول زمان کمک می‌کند.
 پس از پاستوریزاسیون، قوطی‌ها بسته‌بندی شده و به بازارهای داخلی و خارجی ارسال می‌شوند.

توزیع و فروش
کنسروهای ماهی تون پس از فرآیند بسته‌بندی به بازارهای مختلف در سراسر جهان ارسال می‌شوند. این محصولات در انواع مختلف به مصرف‌کنندگان عرضه می‌شوند و از آنجایی که تقاضا برای این محصول در حال افزایش است، لذا تلاش تولیدکنندگان باید در راستای افزایش کیفیت و تنوع محصولات خود تلاش کنند.

چالش‌ها در صنعت کنسرو سازی ماهی تُون
مشکلات زیست‌محیطی
یکی از چالش‌های اصلی صنعت کنسرو سازی ماهی تون، برداشت بی‌رویه منابع دریایی است که به کاهش ذخایر ماهی‌ها و آسیب به اکوسیستم‌های دریایی منجر می‌شود. در این زمینه، مدیریت  مسؤولانه پایدار منابع و ایجاد شیوه‌های نوین برای کاهش اثرات منفی بر محیط زیست بسیار مهم است.
کیفیت و ایمنی محصول
فرآیند حفظ کیفیت و ایمنی کنسرو ماهی تون نیازمند مدیریت دقیق و استفاده از تکنولوژی‌های نوین است. از طرفی، نیاز به آزمایشات دقیق برای اطمینان از سلامت محصول و جلوگیری از آلودگی میکروبی و شیمیایی وجود دارد.
رقابت شدید جهانی
در سطح جهانی، کشورهایی مانند تایلند، اندونزی و فیلیپین از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان کنسرو ماهی تون هستند. این رقابت جهانی بر قیمت‌ها، کیفیت و سهم بازار تأثیر زیادی دارد و تولیدکنندگان باید برای حفظ جایگاه خود در بازار، نوآوری‌های جدیدی را به‌کار ببرند.

چالش‌های اقتصادی
نوسانات قیمت مواد اولیه، هزینه‌های انرژی، و تغییرات نرخ ارز می‌تواند بر سودآوری صنعت کنسرو سازی ماهی تون تأثیر بگذارد. این چالش‌ها تولیدکنندگان را مجبور به اتخاذ استراتژی‌های اقتصادی و مدیریتی دقیق می‌کند.

فرصت‌ها در صنعت کنسرو سازی ماهی تون
رشد تقاضا در بازارهای جهانی
تقاضای جهانی برای محصولات دریایی، به ویژه کنسرو ماهی تون، به دلیل افزایش آگاهی مردم در مورد فواید غذایی این محصولات در حال رشد است. کشورهای آسیایی، اروپا و آمریکای شمالی از جمله بازارهای کلیدی برای صادرات این محصولات هستند.

توسعه محصولات جدید
تولیدکنندگان می‌توانند با معرفی انواع مختلف کنسرو ماهی تون از جمله طعم‌های متنوع و بسته‌بندی‌های نوآورانه، سهم خود را در بازارهای جهانی افزایش دهند. این تنوع می‌تواند جذابیت بیشتری برای مصرف‌کنندگان ایجاد کند.

استفاده از فناوری‌های نوین
به‌کارگیری تکنولوژی‌های نوین در فرآیند تولید، مانند فرآوری‌های سبز و بسته‌بندی‌های پایدار، می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و افزایش کیفیت محصولات کمک کند. این اقدامات می‌توانند به ارتقای تصویر برند و جذب مشتریان وفادار منجر شوند.

پایداری منابع دریایی و گواهی‌نامه‌های زیست‌محیطی
با توجه به روند رو به رشد آگاهی مصرف‌کنندگان از مسائل زیست‌محیطی، تولیدکنندگان می‌توانند با رعایت اصول پایداری و دریافت گواهی‌نامه‌های زیست‌محیطی، برند خود را در بازارهای رقابتی برجسته کنند.

بیشتر بخوانید:
وضعیت "صنعت کنسرو سازی ایران" با توجه به فعالیت‌ مسؤولانه تشکل های تخصصی "مردم‌نهاد" (NGO,S) ...

صنعت کنسرو سازی ماهی تون با چالش‌ها و فرصت‌های بسیاری روبه‌رو است. از یک سو، مشکلات زیست‌محیطی، کیفیت و رقابت جهانی تهدیدهایی برای این صنعت به‌وجود آورده‌اند، اما از سوی دیگر، رشد تقاضا، نوآوری در تولید و فرآیندهای پایدار می‌توانند فرصت‌های جدیدی را برای توسعه این صنعت فراهم آورند. تولیدکنندگان باید بر روی بهبود فرآیندهای تولید و استفاده از فناوری‌های نوین سرمایه‌گذاری کنند تا بتوانند در بازار جهانی رقابتی باقی بمانند./ 651
"پایان بخش نخست"

            علیرضا کیهان پور

منابع:

FAO (Food and Agriculture Organization). (2023). Fisheries and Aquaculture Statistics.

World Bank. (2022). Fisheries and Seafood Industry: Trends and Market Insights.

National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA). (2022). The State of Fisheries and Aquaculture.

Ahrens, R., & Johnson, L. (2021). Sustainable Seafood and the Future of the Tuna Industry. Marine Policy Journal, 45(3), 203-213.